Ka Malamalama Hawaii, Volume I, Number 13, 15 August 1898 — Page 7
7
Makani Oolea
HE
TONEDO
O keia makani, aohe o ia nei lua e loaa ai ma ka ikaika, he makani wiliau ikaika loa keia. O na mea a pau e komo aku ana iloko o kona mau wiliau, ua pau i ka wili ia, e like me na ulu laau, na hale, na pa a pela aku, aohe mea pakele.
O ka wai mimilo o Norewai ko ke kai hanupanupa o ka moana, a o keia ko ka aina. Ina he hale nui pohaku paa, a ke loaa iki i kau wahi aheahe makani o ka wiliau. Ma ka mea maa mau, oluna o kaupoku ke lele e ana, a mahope aku ka hale holookoa. Aia ma kekahi mau mokuaina o Amerika Huipuia kahi hoea pinepine mau a keia makani wiliau, oia hoi, ma na awawa o Misisipi, Kanasasa, Misouri, Iowa a me Ilinoi.
Mamua o ka hiki ana mai o keia makani, he pohu lai-ku nui ka mea mua e hoea mai ana, me ka wela ikiiki hou nui e hiolo makawalu ana mai kou kino iho. E haule hikiwawe iho no ke ana wela ilalo, a pau ia , alaila, haule ku a ua ia mawaho loa aku nae o kahi e hoea mai ana ua makani la. Ia wa no e lohe ia aku ai kekahi leo nuuulu iloko o ka lewa me ka hele malie ae o ua leo nunulu la, me he la he leo no kekahi hekili nui ikaika la e nihi ae ana ma ka pili o ka lani, a e holo ana kona leo wawalo weliweli ma ka upoho lani mai ka hikina a ke komohana.
I keia wa pu no hoi e ikeia aku ai kekahi ao nui eleele me he kanuku wai la kona ano, e lewalewa iho ana maluna iho o ka lani, e paialewa ana ma kahi aoao a pau ia, paialewa ma kahi aoao.
Oia ka wa e hoomaka mai ai ua makani nei e wili ai i na mea a pau imua o kona alo ma kona alahele e wiliia no na mea a pau e loaa aku ana iaia a okaoka. E lohe aku no oe i ka uuina o na kumulaau, ka paapaaina o na kauhale, ka owe o na pa me he pepa la e haehae ia ana, e mokaki ana na mea a pau, ua like no me ka wiliau o ka puahiohio, koe wale no hoi keia, o ka oi loa aku o ko ia nei ikaika, a he ku maoli no i ka hoomaka'uka'u. O ka ikaika kaomi o ke ea owaenakonu o ua makani nei, aohe he ikaika loa, a o ka ikaika owaho ke pa mai nae i kauhale, aia ma kahi o 14, me 15 paona i kela a me keia wili ana.
O ka ikaika hana ino a hoopoino o keia makani, he mea ia mawaho aku o ko kakou manaoio, penei na mea i hoomaopopoia ike ia na kaa nunui lawe ukana, ke komo iloko o ka wiliau o ua makani la, he opala, ua ike ia na apo o na huila kaa nunui ua opa pu ia, o na kui kakia keia, ua puhiia e ka makani a paa loa i na pauku laau, me he mea la ua kakia maoli ia i ka hamare. O na puka uahi, na na haole pale uwila, a me na mea paahana, ua hoolei ia lakou mai ko lakou wahi mau wahi aku a he 4 mile i kahi e.
O na hale keia ua kaikai maoli ia ae no mai ka honua a kiola ia aku i kahi e. He makuakane, he makuahine a me ke kupunawahine, o keia mau kino ola uhane a ekolu ka'u i ikemake ai ua puhi ia e ka makani a he 200 i-a mai ko lakoa wahi aku. Ua loaa aku la lakou i ka wa i mao ae ai o ka makani, e waiho nui ana ua pau i ka make. He bipi wahine na Mr. Martin, ua hapai ia e ka makani a he 140 roda maluna ae o na kumu laau, a kukulu hou ia iho iluna o ka lepo, aole nae i poino, no ka mea, ua kuu ia iloko o ka lepo wai.
Ina he mau wai kekahi iloko o na auwai a loko wai paha, a loaa pono i kahi a ua makani la e hele aku ana, e pau ana ka wai o ia mau auwai a me ia mau loko wai a luawai paha. Ma na wahi a pau a ua makani nei e hele ai iloko o kona ala wiliau e ike ana oe i ka mokaki hele o na lala laau, na laau hale, a me na mea a pau i loaa aku i ka makani ma kona alahele ma ke ano poepoe.
A i ua wiliau makani la e nome hala ole ana i na mea a pau e loaa aku ana iaia, aia no kona nui eleele iluna i ka lani me he ipuhao nui eleele, a eia ka nuku o ua makani la i ka honua nei kahi i lewalewa ai, e wiliau paialewa ana i o a ianei, me kekahi leo nui nunulu oeoe iloko o ka lewa, me he mea la aia i kahi e loa, ke lohe oe i keia leo, he mea ku no i ka weliweli, me kou ike pu ana aku i kekahi mea nui eleele i ka lani, a me kekahi mea nui eleele e lewalewa iho ana ilalo, e oni ana i o a ia nei me he ihu la no kekahi elepani e kilou ana ma o a maanei. Aia i keia wa e hoomaka ai ke kaka ana o ua ihu elepani nei, oia ka wa e hoomaha ai ka ikaika wiliau o ua makani nei e hookomo mai ai i na mea a pau i ka wiliau.