Ka Manawa, Volume I, Number 6, 12 December 1870 — KA MOOLELO NO KIHAPIILANI, A ME KONA NOHO ALII ANA MA KA MOKURUNI O MAUI, A ME KANA MAU HANA KAULANA. [ARTICLE]

KA MOOLELO NO KIHAPIILANI, A ME KONA NOHO ALII ANA MA KA MOKURUNI O MAUI, A ME KANA MAU HANA KAULANA.

HELU 5. Ia manawa koke no hoi, o ka pau ae \k Jib ia /> ka lakou olelo ana, o ko laua la hae-« le aku la no ia a liiki i kalii a ke kanaka i I kuhikulii mai ni, ike akii la laua i ka a īaai, a ke kuikiii o kekaīii o ko laua nei he e! ...no ia a.kahea mia mn aho o ra nei ; ; eia uo ■kn.'uanei o ua h 'e nei no ke'a o u«-1 kahuna nei .i k.ahikuhi ia ir .i ai laua Az-\ pueo. Haawi miin aku 1a • t -rei i ke a o"!x j mnniiia, like me ke aiio ivv ,u o ka hiki-na mrJihini ana; a kahea mai k , ke kahui a e koma ip'aloko o ka haie, a k i o aku la ]aus • nei, aole i noho iho ka ?emu, hoolalekoke r»e 1 la ke kahuua i ke.k?r l a e huai ka imu o v mea ai; ia wa ua makaakau koke na mea V a pau, o ko laua nei paina iho la no ia a msona, luana wale iho 1a no hoi lakou*re* : a !:u--lu ke aumoe, pau iho la na mea a pau i ka hiamoe, koe uo o Ki>a-) : ilani a me ke kāhiina, ia maiiav<a i ninm aku ai ke ia-:u Heaha ka huakai a kau haku aln i hiki mail nei ? hai aku la no hoi keia i na mea mua a na i olelo mua ai i ke la niau kahun^ no ka hanaino a kona kaikuaanaLonoapii. A lohe ke knhiina i na olelo a pau a Kihapiilani, olelo ) lai la oia ia ia nei, aole e pono kaua ke noho ia nei, aole no hoi.e ku ko makaia ia'u, aka, e hai an ia oe. hnokahi wale no' w a e ku ai o ko makaia i ua kaikuana la , ou, o ko holo no i Ilawaii i ko kaikuaua haku la i o Umi 1a ; a ina e n< ho kaua ia nei p lohe i:t ae no oe, o ko kiina rjiai no ki,pepchiiā iho, nolaila, e kuhilailal akn au ia oe i Ile kahuna \iana e hai inai īa i ko wuhi e ku ai ko makaia; apopo ef£,-Ifeiejiku no oliia a hiki I Kipahulu la, aia ila*ftf?K?' fethuna ka'ni i noho ai, a e uinau iho oe i ke nwa pae waa o Kihepnli ka inoa, aia ilaila k:i]ii i noho o ua kahuna Ia a'u e leuhikuhi iie'i A pau na olelo'a ua kahuna nei, h'oom.*nao iho la o Kihapiilani, i keia mau olelo a ke kahuna ma ia po a hiki wale no i ke io ana; pau ka paina ana, haa\ri ke aloha i na kamaaina, a o ko laua nei haele mai In n > ia a hala na paii o Kaupo, hele alsu In. lana nei o pa pali o Kipahulu. ke iho la ilalo ona pnii" a pii aku la iluna, pela laua nei i u haele'i a hala ka -pali o LeleKea ; hele aku 'lahio laua nei o ia wahi, a hiki laua nei i ?u~aulili, loaa ia laua uei kekahi kanalea 4? ikilo]ia-oo ana, ( eli uala,) ninau aku la o Kiliapiilani i ua kanaka nei. L> ke awa pae waa o Kihepali nei? " u E i aku i kau moku pohaku e ku mai la la i ko kai, i k* inpkn nui e kiekie nei manka nei la, a mauka aku i>ei olaila," wahi a ua kanaka la. I ka pau aua o ka olelo ana a ua kaua nei, ko'laua kaha aku la no ia ha< k, a hiki i ua wnhi nei: ku aku laua nei nana i I .e -•'. a na hale nui olalo o ua wnlii nei, me ua hnlnu waa. 0 ko Jaua nei hele aku !a no ia a ku ana mawaho o ka hale o ua kahnna itei i kuhikrliiia niai ai, noho iho ia laua m>rmav a ho, i n nia mai ka hana o kanianina, he mau malihini keia; kaliea, niai la ua ia lāua nei e komo maloko, a o ko laua noi komo ak': In no in, a haawiia r ni la ka ai i. laua iH'i. pa'na iho la laua nei a pau, aohe u> a ike iki o ua kahuna nei o Kihapiilaui keia Mahope o ka pau ana o ka laua prina, puka aku la o Kihapiilani a noho iho la mawnho o ka hale, ike akr la oia i ka paapu o rra krnaka e hapai ana ī ka wna i ke awa mai?o\o aku o na halnu, o ka waa nui me ka waa iki. Aoie i knna niai o ua mea he i ka i;' nana ? ku, komo mni la iloko o ia n i ka " j - huoi, no ia mea, ninau aku la oin ī Kihapiilani,) i ke kamaaina : nani I,o ; m. anw.ia e ka-kau ma ; nei i ke awa, he aiiwna Tvnrr ; Pane mai l:i " e kamnaina, he auwna <Hi lo ana i keia wnnaao iho i Haua i ka nnna heenalu o Pulu'le, no ka mea, apopo In, i:* 1 a la e hee ai ke kaikamahine a I alaila, o ka noa no hoi ia o ua nr!u U o Puu' bek% a o ka hee no lioi ia o na iu**a pau; s

i o makou kekahi e pau ana i ka holo ilaila ej i ka hee o na waankaulua aku la« te Hfiu mai o ko'u mau- waa ia e hoH ai ime j ko'u poe. Ika lohe ana o Kihapiilani i keip jirau oklo a kamaaina, hoopuka āe la oirvi jkana * neolelo ia wa, nani ino ka ike anri i jka la nui heenalu o ke kaikamahine a Hoo-| ilaemakua. I ! Pane mai la ke t).ka waano hoij ipaha ia e kau ai, e pihaiho hoi kela mau waa! |nui ia olua; a lohe o Kiihapiilani, ija lilo ia ii-;i eA oluoiu i ka malihini, i ke ahiahi, o I liooukauka mai la no ia o ka ukana o na waa hi paa loa, a me ko lakou nei waa keka 1 i. j A aia malunaponO iho o na laau i hoa, ia 0-i 'o i«? v;aa, lie pap«i heenalū loihi, ua pjr;';V (ae 010 ka inea, ua like ka ioa • ua *• -pa la | me loa pna waa. () keia pfipa n; 1 . i ]i' naia ai, ua upu ua kahuna i.ei i;a pii'ani e hee, 110 kona lohe 1 e a'ii °.ka:nF, . , K?hapiilani i ka heenalu, a oia ka oi la ina ia hana iloko oia mau la, a npiaila i I ka'ai ai ua kahuna nei a hoohiki na ua Kil a-i y)jiani e hoau ; aole no he ninau iho o uaj kn huna nei i ka inoa ; ka mea e kamailio pn I nei me ia, iiia no lioi paha uaike oia i ka mea ana i hoohiki a noa ka papa O i ke kumu q ko ua kahuna nei lawe ana i ua | papa 1 mea hoikeilfe wale no imiia o kanaka ia po iho, i ka puka ana o Jsa Hoku Ao. ia marawa i hooniaka ai na Waa i'a Kihepali, a me na awa e ae o Kipahuln, a ua nui loa na kiiuaka i hele nui ak . e ike ika la heeiialu oke kaikamai>ine kaulana o Haiia; a s mauka iekahi poe a hiki ilala. Ika haaleīe ,ana o nr waa a me ua mea a pau ia Kipahujin, us pololeiia ka ihu ona waa ika hijkiita a kanlo wale no mawaho o ka lae o ma Muolea i Hana, kahi o ka limu mako e uiu la a hiki i keia ia; puka ae ia ka la iiiila, o ka holo aku la no ia o na waa a pae |ana iliamoa, ua niu la o Puhele* }ua pania -pn ia iho ia ke one pae waaio Hajmoa e lea nui' o kanaka, a o Kihapiilani a inie ka wahine kelsahi ma keia holo noi aku la o Kih.lpiilani i ka mea waa, aole Y paai uka, e hekau no na waa mawaho po--1:0 o Luhi e hai ai ka nalu a Puhele, he ae no ka ka mea waa i ka ia nei, o ko lakou nei hookokoko aku no i kuanalii o Puuhele. hoo- ! Kuu ka pohaku, o ia hookahi no ka waa i 'pae oi v i nka. I,i lakou neillo e liina ana 1 kai, n?, hoi huli like ak u la lakeu nei nana j! uka o ka aina, liewa i ka wai ka nui iauua

ole o na kanaka 7 me lie la i puhia i ke.ahi na I wāhi a pa u o ka aina e kokoke mai ana i ka i nalu o Puheie i ka ua mea o ka ula i ka ili ] 0 na I ke awakea ikeia akv 4a ke kliikamahine a Hoolaemaku e puka ae rrra īiniiloko in'ai bka hale me na hoa.heenaiu, ahe «iau kanaka okoa ka mea nana e 'paa ana.ka papa hoeaialu o ua kaikamahine j ; 'hei He kaukau aliii no ua kaikamahine la ' na ia uina o HanaJ ma o kona makuakane la a > ua makuakane la no ona ka malama o na ... ja Jiina a pavi malaiJa ame ka punkaua jO Kauiki, malalo aku o ka Moi | llele niai la ua nei ire kona imau lioa aau mai ja i f oko oke kai, a wa* no a hiki i ke kulana heenalu, ]/: iho U'hkou ike ku mai oka nalu, ao?o >loi i iiiu ' ;^ T >o, ku mai la ka r«is raua ? ia niana- ; i iho aji u-Lino eei iko ||ja a|.:* a n'(>ko a ao ka pae niai .a ro hoi ia o hiko re : ika .nalu hiki : v/;i:e i kula, a ma f.„ liope iho o ko lakou pae i?iua wawa ma} la ra p?he uwa o na ka |vi„ a p: 1 .. nr ka pae a u mai oua kaika«i; '-'ne nei, ahe mea mau no ho ia ham i jlvē*:i lal ui Ika pae ana mai o kaikinmh; e re ; nona ka nalu u»1 > * : »au ,;o->. • |kula kaheaae la ua kaikamaluue n * ~«> kn īeo ui'i ill a kar ilfa, ua noa ae ka.n ilu * hooliiki ia a n./u elnoi k la, nolaiia, aol hv v kapu i koe/ a ina he ko oukv#u e heenalu, h pono no oukou ke au mai i keia wa, oiai, aole kapu i koe. Waui a kekahi lunakanawai|i kau wahi jpio lrelani, u Ke ike nei au mn|kou helehecna, ho kanaka aihue oe." A pane mai la ke kanaka lielani, " 1 a kuhiliewa palm oe, malia o kou aka ponoi na ua lelti mai i keia manawa iloko o'u. M