Ka Makaainana, Volume I, Number 41, 17 December 1887 — Page 2

KA MAKAAINANA.
HE NUPEPA PUKA LA.

F. J. TESTA, (Hoke).
Luna Hoopuka a Luna Hooponopono.

            E hoopuka ia ana i kela a me keia La, mai ka Poakahi a Poaono, no ka hapaha dala o ka pule ma ke kuike. No ke kope hookahi he elima keneta.
            E hookaa ia na dala a pau i ka Luna Hoopuka a Luna Hooponopono, a ma kona inoa no hoi e hoouna ia mai na kauoha pepa a me na palapala o na ano a pau.
            Keena Hana:---Alanui Moi, mauka iho o ka Halewai Kahiko.

POAONO, DEKEMABA 17, 1887.

            PEHEA ana la ka Ahaolelo o ka Poakahi? E loaa ana anei ka elua hapakolu o na hoa a pau ma ia akoakoa hou ana? Ua hooulu ia mai keia mau upu ana mamuli o ka huli hoi ole ana mai o kekahi mau hoa maka Malulani mai o nehinei. Malia nae paha eia aku ma ke Kinau i ka la apopo.

            UA LOHE ia ka manao o na loio e i ana ua hana Kumukanawai ole ka Moi ma ka hoohana ana i Kona Mana Hoole, no ka mea ka, aia ke kaumaha o na hana a pau maluna o na Kuhina, a he mea pono na na Kuhina e alakai i ka Moi ma na mea pili kalaiaina. He ku i ke Kumukanawai ole keia ano wehewehe vaniki ana.

            UA HAUOLI makou ma ka hoike ana aku ua haalele ke Aupuni i ka manao hoihoi mai ia Mathew M. Makalua, ka opio Hawaii e a’o la i ka oihana lapaau ma Enelani, a e hoomau aku ana no oia i ka imi ana i ka ike lapaau malalo o na lio o ke Aupuni. O ka hana pono ia, aole o ka hoihoi mai i ka aina nei e lolena wale ai no.

            HE ELUA ae nei mau po o ke ki ana o elua mau koa kiai, ma ka Puka Likelike o ka Pa Alii, i ka laua mau pu. Ua olelo ia no ka hele hoohuahualau ia aku, oia ka ke kumu o keia mau hana ana pela. Ke manao nei makou he mau hana waiwai ole loa keia oia hoi, o ke ki wale ana no me ka ike maopopo ole ia o ka mea e ki aku aku ai. Ina he mea kekahi ua makemake e pinana maluna o ka pa a komo iloko, mai keakea aku iaia, aka, e hookuu iaia e haule maloko o ka pa. A ke haule oia maloko, o ka mauawa kupono ia no ke koa kiai e hooko aku ai i kana oihana. Aohe manawa kupono e aku, oia wale no; he mea makehewa loa ke ki wale ana aku no i ka makani.

Huli Halo ka Waikini a Kane,
A Pehea aku?

Halo na Lima o ka Hau o Kalena,
A owai aku?

Heaha La ka Mea Lena i ka Uka o
Kahui? Haina mai.

            Ae, eia mai ke hu’ea aku la! A ina iho no i ko alo, a i ko umauma, a eia iho no i ko ka oiwi piko ponoi, a oia keia, mai puiwa nae hoi oe,
            “Ke Kuahine no me ke Kiowao, He mau koko hookahekahe iluna o ka laau.
Ke kahe la i kai o Ewa e,
No Ewa ka i’a papa i ke kanaka,
Mai walaau oe o makani auanei,
A oia a---
            Ae, e KA MAKAAINANA, e hoike ae oe i ke akea, imua o na hoa makaainana o kaua, i ka puana o keia hanehane o ka manawa. A anoai, pela io paha auanei ka hopena o keia nane, oia hoi keia:
            He mea nui a he mea hoi e kaulana ai ke aupuni, a i ole, o ka lahuikanaka paha, nona kekahi Ahaolelo hana kaulike i ka pono o na kanaka a pau o ia Aupuni, e hooponopono ana i ka hana a ia lahuikanaka nona ka aina, a me na hoa lahuikanaka e ae, a i noho hoa’loha pu ai, a pela auanei e kapa mau ia mai ai ia Aupuni, “he Aupuni hooponopono Kumukanawai naauao,” a pela aku. A oiai hoi au e walea ana i ka nana ana, ka hoolono ana, ka hakilo ana i na hana kauhaa ano nui o keia Kau Kuikawa, a mai lilo loa no ko’u noonoo no ke Aupuni moeuhane, aia hoi, me he leo la no ke kolohala ka uwe hone i ka po lai, kuliu ana ka lohe i o’u mau pepeiao, a hoomaopopo aku la au i na huaolelo, penei no ia: Pehea ka hoi neia Kau Ahaolelo Kuikawa au e nana nei?
            Ae, hoomanao ae la au i ka’u mau mea o ka ike ana ma keia Kau Kuikawa, a oia no kela mau opua e kau ae la ma ke poo o keia haimanao ana. Oia oi, ua hulihia ka hale o na Kamehameha, a ua hoako hou ia he halau no kuu Haku Moi aloha Kalakaua I., a i hoohanauia mai e ka la, a na ka ua noe i hanai a nui i ka nahele, ua kino a manu he keiki na ka hau, a o ka hana a ua keiki nei, oia keia i puka maka ae nei i keia Kau Ahaolelo Kuikawa, ma o na ‘lii a me na Lunamakaainana i koho ia iho nei, a oia no ka ka mea i hooikaika loa ia na poai nei nana ke keiki hanau kamehai i puka ka lakou mau moho. Ua ko io no pela, a ke lea nei ka lakou mau keena ana me koi ana---na kakia kuinao a ko kakou akamai i hana ai, ua lani iluna a ua honua ilalo. A i keia wa, ua naha kuu opua ekahi, a ua hoi po ae la a komo iloko o Hahale, i ke ao opua nui o Hikimelemele; a i keia wa, ua huli ae nei na hooponopono ia ana o ko kakou waa Aupuni iloko o na lima o ka poe na lakou na olelo kaena i o kikilo loa---he hoomaemae. A i ka hoomaopopo maoli ana aku nae, aole he hoomeamea, aka, he homaemae, a i ole, he hoomalimali. A nona au e puana ae nei---ua huli holo io no ka waikini a Kane i na hana hoehaa maukauka hoeliewa a paoo lekei o keia Kau Ahaolelo Kuikawa. Ua lele a ua pualena ae la kuu opua ekahi.
            A ke hoea ae la ka lua o kuu opua, a nona hoi ka puana ia ana me na huaolelo maopopo lea, e kani ai ka ula o na pepeiao, a pii manene i ka pane, “Halo na lima o ka hau o Kalena.” A me nei i maopopo loa ai,---i na la omaka mua loa o keia Ahaolelo, ua hoao e mai no na lima kuaka o ka poai e noho mana nei, e okioki i na mea a ko lakou manao pili oihana i lili makawelawela loa ai---i na la o ka Aha Kuhina o Kipikona, e olelo ana he alunu oihana; aka, ma ka hoomaopopo ana, e aho ia wa i ko keia, no ka mea, aohe wa i ike ia ai ma ka Mana Hooko o kekahi Aupuni Kumukanawai, aka i keia au ae nei hoi a ka hoehaa i noho ai, hoao ia mai ne e onou poo, he mau Kanawai e hiki ai ke kapa ia aku ma kahi olelo ana he “Monopoli,” a i ole, he “Monopolike.” A ua ike a ua hoomaopopo na kanaka a pau, i ke ano o keia, a he mea maikai nae i kahi poe, a i kahi poe hoi he mea inoino loa. Nolaila, i ka hoopili pono ana ae i na hoike a kuu opua helu elua, i na Bila Kanawai hoopau Kiaaina a me ka Bila oihana koa, alaila, e uwe io no auanei ka leo o ka mamane i ke kikeia e ka ala. Aka, o kekahi ae la nae o keia mau Bila ae la, ua uhi kapa eleele iaia, a ua moe kau moe hooilo aku la oia, no ke koena o na la o ka honua nei, a i ka hoomaopopo aole e ala mai ana na hueloawa o kona pokii (Bila Koa) no ka mea, ua mahae kuu opua elua ua kaieka, a ke nalo aku la no ka wa pau ole, a e nalohia no auanei me ia mau pahapaha inoa ana---“Halo na lima o Kalena.”
            A i hakalia no a mahae keia opua a’u, ku kilakila ana no kuu opua ekolu, a nona hoi ka puana i ka waha o na kilokilo o na wa i hala e kala ana ma kela pea keia pea o ka aina me ka uiui ana, ninau ana a hoinainau ana me ka leo nawaliwali uwali pahee a pakika---“Heaha la ka mea lena i ka uka o Kahui?”
            Ae, oia no ia, a owau no me ia, a me lakou ma. Ae, i ka wa ae o ia, a i hikihia mai nei keia o na la o ke ulakolako, momoku mai nei lakou la i ka alihi huki o ka upena kuu a ka lawakua, nana aku ia la aohe i’a paa, i kana holo i kana holo, ua kohi ka neo, olua ka pau, a manalo nae i ke mele a ka poe lawaia paoa, penei: “Hoopau ka-a ka lawaia paoa a hooanuanu ili o ka hele maunu.” A i ka hoomaopopo ana ina pohaku ku, a me na pohaku iamo o keia papa konane, ua hiki pono loa no ke olelo ae me ke kanalua ole---o ke kui keia, o ka holo kela, mau kawa, niole ka luna, kapala ke kea na ka ele ka ai. Ina na ua Haku la o’u ka ai, ina la i lohe oe---auwe!!! Ua kii ia aku nei ka na ’lii a me na Lunamakaainanai hoi mua e hoi hou mai, i pupukahi hou ae ka lakou ma ka ae, a hooholo hou. U! he ahu iho paha.
            I ka nana ana he elua no mahele o ka Ahaolelo e noho nei; ka mahele o ka poe aloha alii a aloha aina, a me ka mahele o ka poe maauaua aina, e pakali ana i mau pomaikai no na mamo a lakou o keia mua aku. O ka pau keia o keia opua nona ka puana “heaha la ka mea lena i ka uka o Kahui,” a o ka haina wale no koe. A penei no ia---He mau koko kahi iluna o ka laau, ke hookahekahe la kahe i kai o Ewa e---No Ewa ka i’a papa i ke kanaka, mai walaau ae o makani auanei. E! kili! kili! kili oe i ka pua e! Nolaila i nui ke aho, e na pokii. E aahu i ka aahu apo o ke aloha---i kou Moi a me ka mahiole o ka manaoio aloha i kou aina a me ka ihe laumeki o ke aloha i kou lahui ponoi. A ke lako ae i keia mau mea e paa auanei ke kuokoa o kou aina a me ka hooponopono ia ma ke ano kaulike oiaio.
                                                                        MAKAAINANA OIWI.

            E malama ia ana he anaina haipule no ke kau lima ana e ka Haku Bihopa o Honolulu, ma ka Luakini o Sana Anaru, i ka hora 2:30 o ka auwina la o ka la apopo.

            Ua lono wale ia aole e holo aku ana ka mokukaua Beritania Konakueka no Samoa, aka e kakali ana a hoea mai kekahi moku okoa ma kona wahi, alaila, haalele iho no Panama.