Ka Makaainana, Volume I, Number 41, 17 December 1887 — HE MOOLELO —NO— EDEWADA TUDOA KEIKI ALII O WALE, ME TOME ILIHUNE. He Moolelo Kupanaha o ka lilo ana o ke Alii i Kauwa, a o ke Kauwa hoi i Alii. [ARTICLE]

HE MOOLELO —NO— EDEWADA TUDOA KEIKI ALII O WALE, ME TOME ILIHUNE.

He Moolelo Kupanaha o ka lilo ana o ke Alii i Kauwa, a o ke Kauwa hoi i Alii.

Mahope o ka puka hou ana aku o ua mau mea la me ka ipukukui a me ka hoopaa ana mai i ka puka mahope o laua, o ka manawa no ia a ka moi i hele koke aku ai ma kahi o kekahi puulu huluhulu o na holoholona, a hoopumehana iho la oia iaia iho. Ua halii iho la oia he elua mau huluhulu a haule aku la keia hiamoe, me ka uhi iho no i kekahi mau huluhulu maluna iho. He alii hauoli oia iloko o keia manawa, aka, aole no i loaa iaia ka pumehana loa; a ua puapuai mau ae hoi na ea inoino o o ka hou lio. Oiai hoi ua pololi a ua anuanu ka moi, ua maluhiluhi a ua makehiamoe pu no hoi oia, a nolaila ua lanakila ka hiamoe maluna ona a waiho aku la oia i ka hoolai hiamoe ana. A oiai hoi oia ua aneane e pauhia loa i ka hiamoe, ua pa mai la oia i kekahi mea. O kona manawa koke no ia i kaakaa loa ae ai na maka me kona paupauaho nui. Ua anu maeele koke ae la kona ili, me ka maopopo lea ole iaia o ka mea i pa mai ai o kona kino. Waiho malie iho la oia me he mea la ua make, a e hoolauwili ana hoi na noonoo ana iloko ona. Hoolono aku la oia aohe wahi mea a lohe iki o ko ia nei mau pepeiao.

Aka; o keaha la ka mea pono iaia e hana ai? E hoomanawanui anei oia pela a hala ka po? Mahope o ka hala ana o kekahi manawa, ua hooholo oia aole o ka moe malie ka mea kupono, aka, e haha aku oia. He ekolu manawa ana i hoao aku ai e hapapa, aka, ua kaili koke mai no oia i kona lima, no ke ano makau no nae paha i oi kekahi, no ka mea, aole no i mamao loa aku ka hapapa ana a kona lima. Aka, ua hapapa hou aku no oia no ka eha o ka manawa, a ua mamao loa aku, a pa ana i kona lima kekahi mea palupalu a pumehana. Ua hookui ia oia e ka mea, me he la, ua ku a kii pohaku oia iloko o kela manawa, aohe mea e ae iloko o kona noonoo ana, koe wale iho no paha, he kino kupapau akahi no a make. Ua hooholo oia ua ahona kona make ana mamua o ka hoopa hou ana aku. Aole no i loihi loa ka manawa ua hoomanawanui hou aku oia i ka haha ana me ka haalulu. Loaa aku la i kona lima he huihui hulu loloa, kau mai la ka weli iluna o ia nei, aka, hookolo aku la no nae kona lima i ua mea huluhulu la, me he kaula pumehana la, a loaa eia ka, he wahi bipi keiki!—a o ka mea kohu kaula i pa aku ai i ko ia nei lima, o ka huelo no ia o ua wahi bipi keiki la. Hilahila loa iho la hoi ka moi iaia iho no konamakau wale ana no. Komohia mai la nae ka hauoli iloko ona, no ka mea, ua loaa iho la he kokoolua nona e noho ai iloko o ka pouliuli. Neenee aku la oia a kokoke me ua bipi keiki la, a moe aku la ma ke kua, me ka uhi ana i ka huluhulu maluna iho o laua a i elua, a aole i emo ua pumehana ka moi a hoonipo loa aku la iloko o ka hiamoe pauhia loa ana a hoea wale i ka malamalama ana o kakahiaka nui. KE KEIKIALII IWAENA O NA POE KUAAINA. I ka puoho ana ae o ka moi i ke kakahiaka nui poniponi, ike iho la oia ua hoi ae kekahi iole pulu wai a moe iloko o ko ia nei poli, ua hele a ua pumehana. A i ka hoonioni ia ana aku, ua holo aku ua iole la. Mino aka iho la ka moi, a olelo ae la, "aloha wale oe, heaha ka mea o ka makau ana?" Ua like au me oe, aohe mau hoa'loha. Aole anei he mea hilahila

no'u ka hoeha wale aku no i ka mea hiki ole ke kokua iaia iho, no ka mea, eia no au ma ia kulana i keia wa. A oi aku, ua aie au i na mahalo ana nou no kekahi alaula maikai; no ka mea i ka manawa e haule haahaa loa ai o kekahi moi ua hoomoe na iole iloko ona, he mau hoike oiaio ia no ke kahulihia hou mai o ka pomaikai, oiai, ua maopopo lea aole loa e hiki hou iaia ke hele loa iho ilalo lilo loa. I ka ponei i malama ia ai he halawai a he hoomaamaa paikau ana, e ka Pualikoa Pualu Moi Ponoi maloko o ka Halekoa. Ua lehulehu no na hoa i akoakoa aku. I ke kakahiaka o nehinei i ku mai ai ka mokupe'a Amerika Ella, iloko o 20 la holo mai Eureka, Kaleponi mai, me ka piha laau kukulu hale no ka hui o Waila ma. Aole i kau mai ka honobala Rev. J. Kauhane ma ka Malulanj o nehinei, nolaila, aohe manao ana e hiki mai ana oia i Honolulu nei mamua o ka noho ana o ka Ahaolelo i ka Poakahi. — : — : — Me ka hauoli makou e hoike aku nei, ua oluolu i ka Ilamuku e hookiekie aku ia Mr. Robert Waialeale, Kakauolelo ekolu o kona keena, i alii kakiana makai no ka wati elua o ka Oihana Makai, ma kahi o Mr. B. Starr Kapu, i waiho aku i ka oihana i nehinei. Mahalo i ka ike kanaka o ka Ilamuku. — : — : — Iloko o na la uluaoa mai nei o Parisa, mamua ae o ke koho ia ana o ka Peresidena hou o Farani, ua pii mahuahua ae ka lawe ia o kekahi nupepa mai ka 100,000 a i ka 300,000 o ka la iloko o hookahi pule wale no. E like me ka pii mahuahua ana o keia nupepa, pela no hoi i pii hou ae ai ka uku o na lunahooponopono. Ua ona ia keia nupepa e M. Rokefota. Mahope iho paha o ka hora 10 o ka po Poaha nei, ua kani hou ae no ia pu a ke koa kiai o ka Puka Likelike o ka Pa Alii. Ua olelo ia ua hele hoohuahualau aku kekahi kanaka ma ia puka, a ua ki ia mai e Kamaka, ke koa kiai, malalo aku nae o ka puka ke ki ia ana. Ua hoike ae ka ua kanaka la i kekahi poe okoa aku, he kiu ka oia i hoouna ia aku e hakilo.