Ka Makaainana, Volume I, Number 1, 1 January 1894 — HE MOOLELO KAAO MONE TIKERO –KA– HOLOLIO I KA WA HOOILO –KA– UI MAALO I KE KUPULAU A O KE KEIKIALII HARE MATINE –KE– KIAHA OPAKA O NINEWA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO MONE TIKERO –KA– HOLOLIO I KA WA HOOILO –KA– UI MAALO I KE KUPULAU A O KE KEIKIALII HARE MATINE –KE– KIAHA OPAKA O NINEWA.

MOKUNA VIII. Hohola »a eheu o ka maluhia-— Polio na manaolana—-Hoi nele i ke Kula o Malama— Ka Aha Hulahula a ka Pua Lilia o Subieda—Ka paio , . hahana me na powa he nui —Ka lima hei ma ka hookam Gita—Owau ka hoa e like ai I kela wa i opiopi malie ae ai ua Hololio la i ka palapala, a kamailio malie aku la imua o ka Moi. "Ano e ke alii, ua lohe aku la oe i na mea i upuia no kau kaika mahine & twe oe pu,a pela pu no hoi me ke ola o keia anaina hanohano. A me he mea la, e ke Alii, he mea i kamaaina i keia mau kaiaulu ka mea nana i hoouna mai nei keiapoe, mamuli hoi o na hookonokono ana a kekahi keikialii, a me he la ua īke no oe i.ua keikiaiii la. He puuwai *leele maopopo kona o ke kanaka hohe wale. A oiai na kau mau kauwa nei i hoopahaa i na manao puuwai eleele o kela poe i keia po, nolaila, e paa kau kauwa nei i keia palapala i hoike no ka hemolele o kona kinai a»a i na enemi mamua o ko lakou hooko ana i ka lakou mea i hoouna ia mai ai. A e hoomanao e ke Alii, o keia ka lioohiki Vu i hoike aku ai ia oe, i ko olua wa i 'ka-ua mai ai ia'u no ka hulahula, he i lioohiki ia e a'u maluna o ka pahikaua, aia a heokoia, alaila, ae aku au i ka olua kono no ka hulahula ana. A uo ia mea, ua hooko ia iho la ua hoohiki la. No kau noi hoi, e hele mai makou i ka hora 10 o ke kakahlak* 0 ka la apopo 110 ke kii ana mai 1 kan makana ia makou, no ka * hana a makou i hana iho nei, ke noi akn nei au ia oe me ka haahaa, .no'u ilio aole o'u iiui 110

ia ;m«a, ualawa au ma keia haoa a'u i hooko iho a oia no ka makana nui a'u i manao ai." I kf>la-wa paiakuli, ae ai\e keena kookipa buJ |ne ka leo buro o ka mahalo mai ea poe a; pau e noho ana iloko, a oia no ka maaawa i ku ae ai o ka hapauea Igeposeda iluna, a noi aku la 1 ka oluolu o ke Alii, e kala ia lakou a pau ma ia mea o ka loaa mai o ka makana, oiai, ua hana lakou no ka hoopakele ana i ke ola o keia anaina haaohano a me ka Moiwahine o na Pua Lilia. Ma ka hope o kana mau olelo, ua ku mai la ka Moi a. pah®la mai la 1 kona hoomaikai a nui i na koa oiaio o ka makakila no ko lakou hana ana i kekahi hana e poina ole ai i na mea a pau, alaila, hookuu mai la oia ia lakou e hoi e heoluolu, a ua koe iho 1a no ka Ui maalo i ka #a kupulau. 1 keia wa a ke anaiaa e noho nei, ua konoia mai la ka kakou hiwahiwa e hula pu me ka Pua Lilia o Subieda, a ua lilo iho la no ia he mea maikai i ua keiki, a he wai olu iho la hoi ia no ke kaikamahine alii, oiai' aia iloko en§ na noii nowelo ana a ka makemake kabi i lolii malie ai. I K«ia manawa i eu ae ai ua Mone Tikero la mai kona noho ae, a oia pu no hoi ka manawa i' huro ae ai ke anain?., a ke minoaka wale la no hoi ka pua lilia me ka hoomahie ana. Alaila, lawe mai la kekahi o na kf uwe i pila gita a haawi mai la ia Mone Tikero, a oia no hoi ka manawa i ku ae ai o ke kaikamahine alii iluna. a hoomaka ae la o Mone Tikero e lawe palanehe i na kanla o ua gita, a oia nb ka manawa o laua i hulahula like ae ai. E like me kana hookani ana i ka pila, pe,}a no ka palanehe a me ka maiau o ka laua kiina wawae ana, a o ka oi aku no paha, eia no ka kakou koa, he lua ole ka nani a me ka maikai, a ua kaili maoli aku oia i ka puuwai o na poe o ka aoao palupalu, oiai, aia lakou ke hoike mai la i ko lakou mau hiohiona o k* makahehi a me ka hoohai maoli no. A i ka panina hope o ka laua hulahula ana i hooki iho ai o Mone Tikero i ka lioekani i na kaula ume o ke gita, a hoomaha īho la 110 kekahi mau minute. Aia i kela uianawa i nohe like iho ai ua mau opua hiki ahiahi la, a lihi lou ae la ka laua uiau makau i Waialua, e haawi pakahi ana hoi laua i na olelo e hiki ole ai ke mawehe ia e ka inaina o ka pahikHua a me ka make? Ijkeia wa i hoike aku ai o Mone Tikero i kona manae imua

oka pua lilia o Stibieda, ika i ana aku,— keia po e haalele iho ai 'au* me ko'u maa hoa j kou kul*nakauhaie nei a hoi aku no ko makou home kuahiwi, oiai, ua loihi ae nei na la oko makou noho ana a aole i ike. 'hou aku i na maka oka ohana. Nolaila, e ke aliiwahine o ka nani, e oluolu mai kou hauohano e hookuu mai ia makou e huli hoi aku no ko makou wahi i hele mai ai." Me ka puuwai i piha ike aloha i puliki ae ai 4ce kaikamamahine alii Mozunadine i kona mau lima ma kona umauma, a pane mai la me ka leo kaumaha,— "E haalele ma ana anei oe ia'u a me ko'u makua, e nono iho me ka manao mokumpkuahua oke aloha ia ©e, ka mea nana i hoopakele ae i ko maua mau ola mai na lima mai o kela poe puuwai eleele, na poe hoi aole o lav kou mau hoaloha maluna o keia ilihonua, koe wale iho no ka lakou mau pahikaua a me na koikaua a me na laāu ihe?" "Aole pela, eka pua lilia o Subieda, aka, ua hooia loa ae nei ka manawa a'u i hoike aku ai i ko'u inea nana i malaina ake keli mai la paha oia o ko'u hoi aku. No ka mea' ua hoike aku au iaia e nana pono oia ika mahina, a i ka wa e pii ae ai ka mahina a kokoke e 'knu maluna o kela puu (me kona kuh?kuhi pu ana aku), alaila. d hoomanuo iho ia ua kokoke au mawaho o ka ipuka hale. A oiai, eia ke hoomaka mai nei na kukuna olino oka mahina e pahola i kona nani maluna o ka papalina ®ka honua, nolaila, eae mai kou hanoliano e hookuu mai ia makou e hoi aku no ko makou home. A 0 ka'u kauoha wale no ia oe, e malama i ke aloha i kakia paa ia mawaena o kaua. Aia a pau ae ka mana o " Aole i pau pono ae ka Mone Tikero mau olelo i ka hoopuka ia, aia hoi, lohe koiiuliu ia aku la ka leo o kekahi o-le ma kahi mamao aia msnawa i holo mai ai o lgeboseda a hawanawana mai la ma na pepeiao o kona hoaloha, — f, He leo no kekahi o-le ka'u e lohe nei, he enemi paha, aole peha." Ia manawa i heolono pono aku ai ka kakou koa i kela leo o-le, a i koua lohe maopopo ana huli ao la oia a pane aku la i kona hoaloha,— "Aole kela lie enemi, aka, o kuu mnkua kela e kahea mai ia ia'u e hoi awiwi aku. Nolaila, e hoomakaukau mai i ko kaua mau lio, oiai, ua kokoke mai ka inanawa.' 1 Aole i pau.