Ka Makaainana, Volume I, Number 3, 15 January 1894 — Page 3
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 15, 1894. 3
NA PALAPALA.
[Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, maluna no o na poe nana i kakau mai.]
"E Puapuai mai anei ka Wai Ono a me ka Wai Awaawa noloko o ka Punawai Hookahi?"
M R. LUNAHOOPONOPONO:
Ke nonoi aku nei au ia oukou, e na hoahanau, e nana aku i na poe hoomokuahana a me na poe hoohihia ma ka mea kue i ka olelo a oukou i aoia ai, a e hookaokoa ae mai ia lakou ae. No ka mea, ke malama ole nei ua poe la i ka Haku Iesu Karisto, a ke hoowalewale nei i na naau o na poe noonoo ole.
He oiaio, imua ou e kuu lahui aloha, e noho ana malalo o ka malu o ka hoomana Kalavina i kukuluia e na makua i hala e aku ma keia ao, a i makee io hoi i ka pono a me ka momona o Karisto Iesu. Ua mahi lakou a ua waele ua lulu lakou i ka anoano o ka Euanelio a Karisto ma Hawaii nei, a ua ikeia ka ulu hikiwawe ana. A no ka mea, ua luluia ka anoano me ka manaoio, ua kipuluia me ka manaolana, a ua hookahekaheia hoi ka wai o ke aloha oiaio mai ia Karisto lilo loa mai. Emoole, ua pahola ae la ka ulu hikiwawe ana o keia laau momona ma Hawaii nei, he laau e ola ai na mea a pau e hoao ana e hoopa aku.
Aka, e kuu lahui aloha, ke ao mai nei lakou ia kakou i keia la e paio a hiki i ke kanaka hope loa, ina no ka pono a ina paha no ka hewa o ka lakou mea i hana ai. Ua makaukau lakou me na pu a me na pahi e paio pu me oe, e kuu lahui aloha, a hiki i ke kanaka hope loa. A ua kupono iho la i ko kakou poo manao,—"E puapuai mai anei ka wai ono a me ka wai awaawa no loko mai o ka punawai hookahi?
He oiaio, o Paulo ka i ao aku i ko Roma, a oia hookahi no ka Paulo e ao nei ia kakou e Hawaii,— "E nana aku i na poe hoomokuahana a me ka hoohihia ma ka mea kue i ka olelo a oukou i aoia ai, a e hookaokoa ae mai o lakou aku, no ka mea, ke malama ole nei ua poe la i ka Haku ia Iesu Karisto, aka, i ko lakou opu iho no, a ma ka malimali a me ka olelo hoomaikai, ke hoowalewale nei lakou i na poe noonoo ole." He oiaio anei he elua ano hua o keia laau i kanuia ai ma Hawaii nei, oia hoi, he hua momona a he hua awaawa?
Ea, e ka lahui i hanau alii ia mai ka po mai, pale ka po, puka mai ke ao, ua malamalama oe e kuu lahui i ka euanelio a Karisto. Ua ike ka paa iluna, ka paa ilalo, mai ka hookui a ka halawai, eia ke aloha o ke Akua Kahikolu ke haha nei i ka puuwai o kuu lahui oiwi, ke ku mai nei oia ma na ipuka o ko kakou mau naau me ke aloha, e kono mai ana i kuu lahui oiwi e haawi i ko oukou mau kino i mohai ola, hemolele, hooluolu i ke Akua, a e hookaokoa ae mai o
lakou aku, no ka mea, ke i mai la oia—
"Ua hoolohe aku la au ia oe i ka manawa i maliuia ai, a ua kokua aku la au ia oe i ka la e ola ai. Aia hoi, ano ka manawa e maliuia mai ai, aia hoi, ano ka la e ola ai."
He mea oiaio no hoi, heaha ke kuikahi like ana o ka pono me ka hewa? Heaha hoi ke kuleana o ka mea manaoio me ka mea manaoio ole a me ka hoomaloka? Pehea hoi e kohu like ai ka mea makemake e pepehikanaka me ka mea makemake ole? Ua ike kuu lahui i keia mea a ua lohe hoi maloko o na nupepa, a oiai, aole na ka poe e aku keia mau hana kumakaia ia oe, e Hawaii aloha, aka, na na poe no au i hoopunahele ai a i hanai ai me ka momona ou e Hawaii a hiki i ke kikoola ana o na wawae o lakou, a o oe no nae ka lakou i kuha mai ai.
Nolaila, e na haipule oiaio e noho ana malalo o ka hoomana Kala vina, mai Hawaii a Kauai, ke pa-e mai nei ka leo o ke Akua ia kakou,—"I paa ko oukou manaoio ma ka mana o ke Akua, aole ma ke akamai o kanaka. No ka mea, ua palapala ia mai, e hoopau au i ke akamai o na poe akamai, a e hoolilo au i ka naauao o na poe naauao i mea ole."
A oiai, o keia poe hilahila ole a aihue i ko kakou aina aloha, he oiaio, o ko lakou kania-i ka luakupapau hamama. Ua hoopunipuni lakou me ko lakou mau alelo, aia malalo o ko lakou mau lehelehe ka make a ua moonihoawa. Ua mama ko lakou mau wawae i ka hookahe koko. Aole o lakou weliweli i ke Akua ola.
Nolaila, e na haipule, mai hoopalaleha i ka hana maikai, no ka mea, i ka wa pono e ohi no kakou i ka hua ohaha o ke ola, e noi aku kakou i ke Akua e hookaokoa ae ia kakou mai na lima paumaele o kela poe hookamani malalo iho, oia o Alapaki, Hanale Walakahauki, Kauka Hai, Oliva Emekona, Wile Holo a me J. B. Akekona. O keia na luna nui o ka Ahahui Euanelio o ka Paeaina, a o lakou hoi na poe e noho mana nei maluna o na Ekalesia Kalavina.
A no ia mea, e kuu lahui aloha, he mea hewa anei ia kakou ka hookaokoa ana mai keia poe hookamani mai a kakou no e ike kumaka nei? Aole loa ia he mea hewa. O ko kakou kuleana no ia, a oia hoi ke ki o ke ola e paumaele ole ai mai na poe lapuwale aku. Nolaila, e kuu lahui aloha, e kupaa no ka pono o kou Moi, kou aina a me ka lahui.
SAM. K. KAMAKAIA.
O ka Aie Dala ke kumu e Ulu ai ka Lahui, Mau ke Kuokoa, a Pii ka Waiwai o ka Aina.
[Hoomauia.]
A ma keia kahua no o ka aie dala ana, ke olelo nei au, he mea pono e kukuluia ona pualikoa ikaika, i 500 koa ka nui, no ke kakoo ana i ko kakou kuokoa kuloko, no ka mea, aohe mea e ae nana e hookahuli i ko kakou kuokoa, o na haunaele ponoi wale no iloko o ka aina nei. Nana i ka la poina ole o Iune 30 o 1887, a me ka la 30 o Iulai o 1889, a pela no hoi me ka la 17 o Ianuari, 1893. He mau la keia e pono e poina ole ia, no ka mea, ua akelekele ke kuokoa o ke Aupuni e lilo aku, a mai hiki ole kakou ke hilinaiia mai ma ke ano he Aupuni no ka hiki ole ia kakou ke malama i ko kakou maluhia, a i ka waiwai a me ka maluhia o na kanaka o na aina e iloko nei o keia Aupuni, a he mea no hoi na na lahui e ae e olelo iho ai, aole ka e hiki i keia Aupuni ke hoomalu i kona mau haunaele kuloko iho, a ma keia mea, e hiki oe ke hilinai ole ia.
A ke i aku nei au imua o ka lahui, he mea pono e hoomaopopoia e na kau Ahaolelo e hiki mai ana i mea e kinaiia ai na hano kolohe e lawelaweia nei iloko o na oihana Aupuni o ka lahui, a penei au i manao ai: Na ka mana koa e hoomalu a e kiai i na hale dute, na moku ku mai mai na aina e mai, ka halepaahao o Kawa, ka hale pauda, ka hale ailamahu, na lua hookio wai, ka Hale Aupuni o Aliiolani Hale a me na hale e ae, na uwapo mokuahi a pau, na moku holoholo pili-aina, e holo aku ana a e komo mai ana mai na mokupuni mai o Hawaii, Maui, Molokai, Oahu, a me Kauai mai.
O keia mau wahi a pau a'u i hoike ae la, he mea pono e kiai ia e ka mana o ka Oihana Koa, i mea hoi e hopuia ai ka poe kolohe, ka poe kuai rama, a me ka poe kuai a hoopae malu i ka opiuma ma na wahi a pau iloko nei o ka aina, a e hookaokoa loa ia keia oihana malalo o kona poo iho, i kapaia ke Keena o ka Oihana Kea. I lanakila na hana i ke au o Kipikona, a me ke au ia Sam Paka iho nei no ka hemahema o ke Aupuni, a no ka hawawa a me ka naaupo a ike ole o ke poo o ka Oihana Koa. Ua nele i ka ike a me ke akamai ma ka lawelawe ana i na hana e pili ana i ka Oihana Koa, hui pu hoi me ka makau wale i ka hoonuinuiia mai e ka poe ohumu kipi, loaa ai ka lanakila ia lakou. Na ia nawaliwali a me ia makau wale i hookahuli i ke Kumukanawai o Kamehameha V a me ka hookahuliia ana o ke Aupuni.
Manao au, ina e holomua ka aie dala i ke kau o 1880, ina penei ke noho nei ke Aupuni iluna o ke kahua o ka mana a me ka ikaika, a mau ka paa ana o ke kuokoa kuloko. Mamuli hoi o ka nui o ko ke Aupuni dala, e hiki ai ke kuai hou ia na aina i lilo i na mahiko a me na aina hanai holoholona.
[Aole i pau.]
Ma ka Poakahi i hala i haawiia ai 1 laikini loio ia J.M.Kea, kakauolelo iloko o ke Keena o ka Loio Kuhina, no ka lawelawe aku i ka oihana kanawai imua o na Aha haahaa mai o ka Paeaina holookoa nei. O kana nae i noi ai i laikini piha. Ua eleu no ia kaaka, a e aho no hoi ia no nei wa. Imi hou ia no me ka hooikaika pu no neia mua aku.
Ua ku mai ka mokupea W. G.Iwini i ka Poaono, la 6 nei, mai Kapalakiko nei. Iaia ma ka moana, Dekemaba la 20, ua haule he luina Suedena mai luna iho o kekahi kia a ka oneki, a ua haki kona iwi-ka. Ua make aku ua luina la i ka wanaao o ka la 24 mai, a kanuia ma ka moana. He aneane e 28 kona mau makahiki.
Aneane e piholo aku he elemakule nona ka inoa o Kanaina ma kahi kokoke i ka uwapo Osianika i ke ahiahi Poakahi i hala. Ua haule oia iloko o ke kai iloko o kona wa ona, a i ka loheia ana o kona leo kahea no ke kokua e na poe o luna o ka Piladelepia, ua hoounaia aku he waapamahu mai ka moku aku a hoopakeleia oia.
Ma ke kakahiaka Poakahi aku nei, ua kii aku kekahi makai i na keiki Kula o Kamehameha no ka hookaa ana i ko lakou mau auhau. Ua hoole like na keiki aole e uku i na auhau, no ke kumu aohe a lakou hana e hiki ai ke uku i ko lakou auhau. Ma ka auwina la ae, ua hele nui aku lakou e hui pu me Dole, a hoole aku la aole e hiki ia lakou ke uku i na auhau pakahi o lakou, a ua kauohaia mai lakou e hoi me ka uku ole i hookahi keneta mai ko lakou pakeke ponoi ae. Iwaena o keia aluka o na keiki, he wahi keiki uuku kekahi o 10 paha makahiki, i kupono ole ke auhauia.