Ka Makaainana, Volume I, Number 3, 15 January 1894 — Page 4

Page PDF (803.91 KB)

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 15, 1894

KA MAKAAINANA.
HE NUPEPA OILI PULE.

W. H. KAPU,
Luna Nui a Lunahooponopono.
F. J. TESTA (Hoke),

Puuku.

                E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi, o na pule a pau.

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope - $ .10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25

            Ina e hookaa mua ia, penei iho ka auhau ana:

No Ekolu Malama - - $ .50
No Eono Malama
- - 1.00
No Hookahi Makahiki - 2.00

POAKAHI, IANUA RI 15, 1894.

NO KA MAKOU NUPEPA.

                He make ko KA MAKAINANA nei i keia pule, mamuli o ka nele o ka halepai o ka "Hawaii Holomua" me ka pepa e hiki ai ke hoolawa mai ia makou, oiai, na lakou hoi e hoolawa a e pai nei i ka makou nupepa. Eia mai no nae hoi ke puka aku la me ka pepa waihooluu holei, he pepa wa-hi lole, a e aho no ia mamua o ka make honua wale iho no mamuli o ka hemahema o kahi a makou i hilinai ai no ka hooko pono ia mai o ka makou hana. Ma keia mua aku, ke manaolana nei makou, e pale ia aku ana na kuia hou o keia ano, a me he la, e hala ana ae elua a ekolu paha puka ana aku me keia ano pepa a hiki i ka wa e loaa mai ai o ka makou pepa ponoi i kauoha aku nei. "Aohe awa ku ole iloko o ka wa ino," wahi a ka oleloia, a pela no hoi me makou iloko o keia manawa o ka pilikia a me ke kunana e kupilikii ai.

E NIHI, MAI HOOPA!

                Mamuli o na lono i loaa mai ia makou mai Lahaina mai no ka lawe hele ia o kekahi palapala no ko na kanaka kakauinoa mai, ke uwalo aku nei makou—
                        "E nihi ka hele mai hoopa,
                                Mai pulale i ka ike a ka maka."

            O ke ano nui o ua palapala la, oia no ke kakoo aku ma ka manao a ma ka hana i ke Aupuni Kuikawa, a me ke kue pu aku hoi me ke kino i ke Aupuni o Amerika Huipuia, ma na hana mai paha a ia Aupuni e hana mai ai no ko Hawaii nei pono. Aole malaila wale keia palapala, aka, ua puni o Maui, a me he la pela aku la no paha hoi me na mokupuni e ae. Mai hana wale ma Hawaii i kekahi hana e hoopoino a e hoopilikia ai i ka lahui holookoa. Hookuu aku i ka lakou hana me lakou, a mai hoao wale aku e hoohaumia ma ia ano hana e hawahawa ai a e paumaele wale ai hoi na oiwi. Kai mai no i kai hohonu, a ku mai no hoi i ka wa. Hookuu aku i keia ino e hele ae mahope o ke kua. Nolaila, ke kauleo hou aku nei no makou—"E nihi ka hele'na i ka uka o Puna."

"HUAI KA ULU O LELE."

                E kulaia nui io ana no ka na poe Pi Gi i ka Poakolu iho, oia hoi ka piha ana o ka makahiki holookoa o ko lakou lawe aihue ana ae i ka mana a me keia aina mamuli o ko Amerika Huipuia mau koa. Ae, e hauoli ana lakou, no ka mea, ua hooholo ko lakou Ahaolelo i ka Poaha iho la e hoomanaoia ua la nei. Heaha la hoi ka hewa, me lakou no ia, eia nae hoi ka makou, o ka mua ia a me ka hope loa o ko lakou hauoli ana ma ia la.

            Hilahila ole nae hoi ua poe la i ka olelo ae, e like me na nupepa o ko lakou aoao e wahakou nei, o ko lakou "la kuokoa" ka ia. Mai hea mai la i loaa ai ko lakou kuokoa, a na ke Aupuni hea la i ike mai ia lakou ma ke ano he Aupuni kuokoa? Piha haakei no hoi ua aihue mana a pakaha aina.

            Ke uwalo aku nei makou i na hoa makaainana aloha aina a pau e hookuu aku i ua aluka mailuilu la e olo ka pihe, a mai launa wale aku no ma ka lakou mau hana. E ku kaokoa loa mai no kakou. Ina he mau hoohiwahiwa kai kukui a ano e ae paha kekahi, mai hui a launa wale aku, aka, e waiho aku no ia lakou me lakou nui iho no e hauoli ai. Ke hui a launa aku na oiwi, aohe e nele ana ka olelo a kuhiia mai ua ae, a ua kokua ua kupa ponoi o ka aina ia lakou oehaa.

            Ua loheloheia ae no hoi iloko ka o na hauoli ana a ua poe la no ko lakou "la kuokoa" o ka aihue a aihemu ana, e kukala nui mai ana ka i Aupuni kuokoa no lakou. Aia no ia ia lakou mai, heaha auanei hoi ka ka lahui e hana aku ai no ia mea, oiai, ua omolemole, a e hala ole ana no ka makou i olelo mua ai no ia hana, ke hooko mai lakou, e kau ana no maluna iho o na kipoohiwi o lakou na hopena awahia no ia hana.

            No Lahaina mai nei ka lono no ka lawe hele ia o kekahi pepa ma ke ano malu no ke kakauinoaia mai e na kanaka, a he hoohiki maoli no ke ano me he hui malu maopopo loa la. Iwaena ka o na Hawaii i kakauinoa, ua ikeia na inoa o ka Lunakanawai kua hanu me na keiki elua a me ke kaikoeke, a pela no ka hoi me ka Hope Makai Nui i pekuia ai ka elemu mamua koke aku nei a me kekahi keiki a Pali, ke kahunapule, a me kahi poe kakaikahi e iho. Hoike okoa ka nonohua a ake oihana maopopo o keia poe ae la.

            Mai laila mai no ka lono no ka hopuia ana o Awai, Pake, no ke puhi a malama kue kanawai i ka opiuma. Mamuli o ka hemahema o ka Hope Makai Nui hou i ka lawelawe ana ia ano hihia imua o ka Aha, ua kauoha aku oia ia H. Long e kokua iaia, a ua kauoha aku hoi ka Pake ia J. W. Kalua i mea pale nona, a ua hoea ae laua mai Wailuku mai. Ua oleloia ua uku ka Pake he $200 no kona loio, a ua maheleheleia keia puu dala mawaena o ka loio, ke kokua o ka Hope Makai Nui a me ka Lunakanawai Apana, ka punahele a Alapaki Kauka. Ina he oiaio keia lono, alaila, he keu aku keia a ka hana ekaeka loa, a o ia iho la ke ano io maoli o ke Aupuni o Kolekaaka laua me Kumahumahukole.

            I keia halawai ana iho nei o ka Ahaolelo Pi Gi i ka Poaha nei, ua hoike, hou ae no ke Kuhina a Waiwai no ka lilo hou ana o na bona Aupuni o $5,000 ka waiwai io, a ua lilo aku he $100 no ia mau bona. Ea, eia no ka haawe ke pii mahuahua nei, aohe wa e akakuu iho ai.

            Ua oiaio loa he hoopalaimaka wale no kela kue ana o Kuhina Waiwai Damona i ka hoopauia o na Hawaii mai na oihana aku. Iwaena o na kauna Kuhina, oia ka mea hookahi e noke nei i ka hoopau i na Hawaii mai na keena aku malalo o kana oihana. Ua akaka loa kona alolua a me kona alelopelu maopopo loa ma kana mau hana, oiai, ma ka hana no la hoi e ikeia ai ke ano o ke kanaka.

            Moe lolii iho nei ka manao o ka nupepa namu pahemo kakahiaka o ka poai hoohuiaina a i ka Poakahi i hala, owaka ae la e hoololiia ka na olelo o ke mele lahui "Hawaii Ponoi." O ke kumu ka, ua kupono ole na olelo no keia au, a he mea pono ke kapae ae i na olelo pili alii. E mau no ka ka leo, o na olelo no ke hoololi ae, me ko lakou manao e apoia aku ana e ka lahui no lakou ke one oiwi a lakou i pakaha iho la.

            Ke piena nei ka wahaolelo namu pahemo ahiahi o na Pi Gi heaha la ka hana nui o na paalalo o lakou ma Wasinatona no ko lakou pono, oiai, eia ka ka aoao o ka lahui ke pao nei ia lakou a ua aneane e pili pu i ka paia, nolaila, ua ulu ae he paee ana iwaena o ua poe nei o ka poai hemolele. Hookahi mea maopopo loa aohe mea ma ko ka lahui oiwi aoao ma ia wahi mawaho ae o ka hilinai palena ole i ka makee o ka Peresidena a me ka Ahaolelo i ka hookoia o ka pono. He okoa loa na hana a S. Paka, A. P. Petesona a me E. C. Makapolena i holo aku nei ma ka Auseteralia, a o C. W. Akepoka aku nei hoi ma ka Monowai. Eia nae ma ke kaona o ka manao o ua nupepa la, ua nunuha ka lunahooponopono no ka lilo ole ana i hoa no ka Ahakuka, a ua makemake e lilo oia ka Elele i Wasinetona. Ea, piha haakei ka malihini hanaiahuhu a Emaluka laua me Kauka Makalu. U hoi!

            Eia ua poe Pi Gi nei ke hoao nui nei e lawe ae i ka hanohano o ka weheia ana o na Aina Leialii a hooliloia aku malalo o ka hoolimalima oluolu a na lakou ka ia kumuhana. E kala loa aku mamua ae o ke kiko ana o ka lakou huaelo o ke kipi i hoolala mua ia ai ia hana e ka noeau kalaiaina o ke Aliiaimoku a lakou i hanaino ai, a e noke nui nei no, mamuli o ko ke Alii makee i kona lahui ponoi, oiai, o lakou kaokoa wale no ka i manaoia e loaa ia pono, me ka loaa pu no hoi o na aina i na Hawaii a pau e makemake ana me ka auhau oluolu loa. Ke paikano mai nei nae hoi ua poe la, ma o na nupepa namu la a lakou, no na pomaikai e loaa ana i na Hawaii oiwi mamuli o ka lawe ku ia ae o ua mau aina la. Hele pela!

            No ka hiki ole paha ia lakou ke loaa ona mau aina nunui hou mai na kanaka aku no ka moraki, nolaila, kaunui aenei lakou i na Aina Leialii. O kekahi nae ia o na kumu a ke Aliiaimoku i hoihoi ole ai, a hoolalaia ai ka haawiia aku malalo o ka hoolimalima loihi me ka hoohoihoi pu ia o ka oihana mahiai, e laa na kumulaau hua-ai, na kumulaau kope, a pela wale aku, a ma Olaa, i Hilo, kahi i hookumu mua loa ia ai o ia keehina makee lahui o ke Aliiaimoku. He lalau loa ia pai wale ae no. Pehea iho hoi na poe aina nunui iwaena o lakou e paa nei, heaha ka mea okioki nui ole ae a haawi laula ae i ka lehulehu me na uku hoolimalima oluolu loa? No ka anunu maopopo mai no ke kumu.

            Mai Hilo mai nei no hoi ia mau hana oehaa, a na kiure haole, puni nae hoi ko lakou