Ka Makaainana, Volume I, Number 3, 15 January 1894 — Page 5

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 15, 1894. 5

nei walaau wale ae no i na kiure Hawaii. Imua o ke kau kiure o ka Aha Kaapuni i malamaia mai nei ilaila, ua hoopii ia he luna paahana mahiko no ka hoeha ana i kekahi limahana Iapana me ka pu panapana. Ua ae ka mea hoopiiia i kona hewa, a oiai hoi ua eha a ua poino loa ua Iapana la no keia mua aku o kona ola ana, ua hookuuia kela luna haole e na kiure haole. A pela iho no ka me ka hihia o kekahi Pukiki, o Akoni Serao, no ka aihue ana he $1,500 mai kona hoahanau ponoi, a oiai hoi ua ikaika na olelo ike, ua hookuuia no oia e ua poe kiure haole la. He hoahanau Kalavina oia a he Katolika Roma aku hoi ka mea nana ke dala i aihueia ai, ua pakele nae keia piko pau iole i ko Hikikoki pelo ana aku no kona kulana hoahanau. Pehea keia?

            Ua oili hou ae nei no kahi mea nana i hoopula mua i na maka o Ilamuku Hikikoki, no kela mau hana imihala wale i na poka pahu ma kahi kokoke i kahi noho o ke Aliiaimoku iloko o Mei i hala, ma kekahi palapala pane hamama maloko o ka Holomua namu o ka Poaha iho la. Ua kuhi okoa ia aku no ka Ilamuku i ka hoopunipuni, a ua hahana no na manao ma ua palapala la. Ma ka makou hoomaopopo iho nae hoi, ua loaa pono aku la no ia welo mikakele i walea no i ka lakou hana mau o ka olelo wale ae no a hooko ole, a ku a hoopunipuni maoli. Na ka lakou mau paalalo no lakou e huai ae, a aohe no he kolohe, he aihue a he wahahee e nalo. Ahuwale a nakeke na iwi i ka la la! Weliweli!!

            A eia io no ua poe Pi Gi nei ke oehuehu nui nei no iwaena o lakou iho. Eia hoi na poe ona mahiko ke makemake nei i Aupuni Repubalika, a ke kue aku nei hoi kahi wahaolelo ohua palemo liula ia manao ma ka aoao o na ahahui malu a lakou. O ka iini o ia mau ahahui, oia no ka hoohuiaina, a oiai hoi aole e loaa ana, ua makaukau mau ka lakou e kakoo i keia Aupuni a ka wa e ko ai o ia iini. A eia hoi kahi ohua palemo alaula ke walaau ae nei no ona mau tausani paahana Pake no na mahiko o lakou a me ke ake hoi e hooholoia ae kela kanawai hoopaa inoa o 1892 aku nei. Ua hiki, na oukou nui no ia e noke o ko oukou helelei ae no hoi koe, a heaha la auanei ka waiwai o keia mau iini ana.

            Ua hooia ae ka Loio Kuhina pookoi kanawai imua o ka Ahaolelo o ka Poaha iho la eia no ka kela kumuhana "e hoopau i na poe kolohe mai na oihana aupuni aku" ke mau nei ka hanu ana. He ano mahani wale no nae hoi ka hookoia ana o ua manao la. Ina hoi pela e hoololoiahili ai, pololi loa paha auanei na poe ake oihana iwaena o ko lakou poai powa. Ua lohe mai nae hoi makou ma ka ninaninauia ana, o na kakauolelo o ke Keena Kalaiaina, ua pane aku ka lakou oiai ua lawe lakou i ka hoohiki oihana malalo o keia Aupuni, ua lawa ka ia no na wa a pau. No ia mea, ua olelo ae kahi ohua palemo liula aia ka ko lakou kupaa i na uku malama o lakou. He hewa ka ia! Pipili nui nae i na oihana no ka olelo hewa o na alelo, i wahi paha e ola nui ai. E hookanaka!

KA NINAU O HAWAII NEI.

                Ma na mokupea mai o na la i hala iho la i loaa mai ai he mau lono palanaiki loa e pili ana no kakou nei, a o ka oi aku no, oia no na olelo kaha wale aku no mawaho, i ku ole loa hoi i kahi o ka waiwai. Aohe mau mea ano nui loa ma Wasinetona, o ka halawai wale no paha a ke Komite o ko na Aina E o ka Aha Senate i kakahiaka o ka la 27 o Dekemaba. E noii ana ia komite i na mea a pau, e like no me ka makou i hoomahui mua aku ai, a e ninaninau ana hoi i kekahi poe hoike i hoea aku a e noho la malaila. O ka hoike mua i nienieleia, oia no o Rev. O. P. Emekona, ke kakauolelo o ka Papa Hawaii, a o W. D. Alekanedero ana kekahi.
                Aole i maopopo na ike a keia mau welo mikanele i hoike aku la, aka, ua koho wale ae no makou e like no me ka lakou mau hoopunipuni mau, pela no laua e hana aku ai. Ua hoomaopopoia ua ninauia mai o Emekona e pili ana i ka hooleleia ana mai o na koa Amerika, me ka manao hoi e ike lea ia na hana a Kuhina Kiwini a me Kapena Wilise i lawelawe ai ma kela hookahulihia o Ianuari 17, 1893. No ko ke komite akenui ka e maopopo loa, ua nieniele pono loa ia o Emekona no ka manawa maoli i lele mai ai o na koa a me ka na Hawaii hana ma ko lakou aoao aku, eia nae, aohe i akaka kana i pane aku ai no ia mau mea. Ma keia wahi nae hoi makou e olelo ae ai, he ole wale no na olelo ana e pelukua ana o Peresidena Kalivilana mai kana kahua alakai i kuu akea ae ai, a i kakooia hoi e kona Kuhina Nui Geresehama. Heaha anei ka laua e wiwo ai, oiai, aia ka pono me laua, e like no me na mea i hoike mua ia, a o na olelo ano ole e ae, he mau kanikani wale ana no ia na na nupepa kue.
                Me kela palapala pane a Peresidena Kalivilana i hoouna ai i ka Ahaolelo i Dekemaba 18 nei, ua hoouna pu aku oia he palapala okoa ae ma ka panee ana aku hoi i na palapala a pau e pili ana no kakou nei. A ma ia palapala, ua hoike aku oia i ka Hale o na Lunamakaainana ua paa a ua kaua aku oia he elua mau palapala, hookahi i kakauia i Okatoba 8, 1892, e Kuhina Kiwini, Helu 70, a hookahi mai ia Kuhina Wilisi aku. Helu 3, o Novemaba 16, 1893, no ke kumu, o ka hoolaha ana ia mau palapala, he mea ia e kue ai i na pono o ka lehulehu. Ua lilo nae ka waiho ole ia ana aku o keia mau palapala ae la i mea na ka aoao Repubalika e hoonaukiuki a e hookikina ai i ka aoao Demokarata, a ua nui ko lakou koi no ia mau palapala. Eia nae, ua paneia mai e ka aoao Demokarata he mea pono ole loa e huaiia ae ia mau palapala, aia no a ka wa pono, aka, ina lakou i iini loa, e loaa ana no, a o lakou ana no ke nau na kui. Ua oleloia o ka palapala mua, aia iloko o aila he mau olelo kupono ole e pili ana ka i ka launa hewa o ka wahine a kekahi o na luna o kekahi mana ikaika o ke ao nei maanei, a ina ka e pukaamaka ana, he mea maopopo loa e komopoo aku ana o Amerika Huipuia iloko o kekahi onene ana me ia Aupuni mamuli o ia mau olelo ano kupono ole a kona luna maanei. No ka palapala hope iho, me he la oia paha na hoakaka piha nana i kono i ka haawiia mai o kela kauoha hou ia Kuhina Wilisi no ke kaohi ana mai i na ao a kauoha mua i loaa iaia.
                Hookahi no nae a ka lahui mea nui e nana aku ai, oia no ka hoomanawanui hou aku me ka pauaho ole no ka hopena o keia hana, a aole no paha i mamao loa aku. I ka Poaha iho e ku mai ai ka Mariposa, a malia o loaa na lono hou ma ona la, aole nae hoi o makou manaolana no ka loheia mai o kekahi mea, ke hoomaopopo iho hoi kakou i na mea i hoike mua ia mai, oia hoi, e hala e mai ana keia moku mamua ae o ka manawa o ka Ahaolelo e noonoo ai, a i ole no hoi ia, ua pau e aku la no i ka hanaia, i kaawale ai hoi keia puu mai ia lakou mai, alaila, molaelae kahua a huli iho no noonoo ana no lakou ponoi iho. Oiai, he wahi ninau ano mahani wale no keia, a he ninau kuloko oi ae ka ka Ahaolelo Amerika e noonoo mai la, oia ka mea e pili ana i na dute. Ua oi ae ia ninau i ko kakou nei, oiai, he pomaikai no ia nona iho. A ke nele kakou i keia moku mai, alaila, he mea maopopo aia aku no ma ia moku aku, oia ka Auseteralia o ka la 27 ae.

Hala i ke Ala Polikua a Kane.

                He mea e ka emoole me ka maikai no, a make aku la o Keliihananui, wahine a ka Mea Hanohano D. Kahanu, i ka hora 7:30 o kakahiaka Poalua, Ianuari 9 nei, ma ko laua wahi noho makai o Kakaako, i ke 47 o na makahiki. Aloha no ia kamaaina. I ka hora 10 kakahiaka o kahi la mai, ua maneleia ae kona kino koou a ka Luakini Katolika Roma, a mai laila aku a nalo i ka Ilina o Kawaiahao, me ka ukaliia e na makamaka maluna o kekahi kaoo kaa loihi, a moe pu ana i ka moe kau a moe hooilo me na makua a me na kaikunane i make mua.
            Ma ka hora 4 o ka auwina la Poaha nei, Ianuari 11, i kuu mai ai ka luhi a pio aku la ke kukui o ko Frank S. Pratt (Palaika) hale kino ma keia ao, a palamimo aku la no ka hale uhane ma ke ala polikua a Kane, i ke 64 a oi o na makahiki ma keia kae o keia ola ana. He kamaaina kahiko oia i o kakou nei, a ua lawelawe hoi i na oihana kalepa lehulehu, a me na oihana Aupuni, o ke Kanikela Kenerala no Hawaii nei ma Kapalakiko kana oihana hope loa a hoopau ia e keia Aupuni. A mai ka hoi ana mai kona waiho ana malalo o ka ma'i ano lolo a hala wale aku la no. Ma Bosetona, Masekuseta, A. H., kona hanauia ana i Novemaba 1, 1829. Iloko o 1850 i hiki mai ai i Hawaii nei, oia a me Konela W. F. Alani ma ka moku hookahi. I Ianuari 12, he 44 makahiki i hala ae, ko laua haalele like ana aku. Iloko o 1864 oia i mareia ai me ke Aliiwahine Elikapeka Kekaaniau Laanui, a eia ke noho nei me ka u ana nona. Mahope iho o ka hora 2:30 o ka auwina la o nehinei i maneleia aku ai ke kino wailua a ka Luakini o Sana Anaru, a mahope iho hoi o ka hora 3 i kai aku ai ka huakai hope loa a moe ana i ke puanuanu o ka Ilina o Maemae, malalo o ke alakai ana a ka Puali Puhiohe Lahui. He mau kahili ma na aoao o ke kaa. Ua lehulehu no na hoa'loha a me na makamaka i ukali pu aku a nalo oia, a ua lehulehu no hoi na poe makaikai ma o a maanei o ke ala.

Ka Pake Hou Pahi.

                Ma Kapuukolo ae nei, i ke kakahiaka Poaha iho nei, ua komo puanuanu aku la ka pahi pepehi holoholona a kekahi keiki Pake ma ke kua o kekahi keiki kanaka, a kaheawai mai la ke koko. He elua mau ipuka ma ke kua, a o ka Pake hoi ua moku ka lima i ua pahi nei no ana i hou ai i kona enemi. Aole no nae i kukonukonu loa ka eha o ka mea

i houia. O Keoki Kaanohi ka inoa o ka mea i houia, a o Aia ka Pake. Ua hopuia oia, a mai ka Poalima iho nei i hoopaneeia ai kono hihia a ka la apopo.