Ka Makaainana, Volume I, Number 3, 15 January 1894 — Page 6

Page PDF (855.86 KB)

6 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 15, 1894.

HE HOOPII KIVILA.

Noi e Maheleia ka Waiwai Paa imua o ka Aha Kaapuni ma ke Kaulike

                Ka hihia a Ma ria C. Ramos a me kekahi poe e ae kue ia Nicholas a me Enos imua o ke Kaulike e noi ana e maheleia ka waiwai paa. Penei ke ano o ua hihia la:
            O Ma ria C. Ramos, oia ka wahine kanemake a Aurelio Fortes Ramos (Ulelu) o Waimano, Ewa, i make ma ka la 4 o Maraki, 1890; a o Anna, Rosa a me Antone, na keiki a ua Maria nei me Aurelio ae la, o lakou na poe hoopii ma keia hihia ae la. A o Nicholas (Pakalau) a me Enos (Inaki) na mea e hoopiiia nei, o laua na keiki a Aurelio me Kaneiakama, he wahine na ua o Aurelio i mare ai mamua aku o ka mare ana me Maria, a ua make mua o Kaneiakama.
            O Ianuari kekahi keiki a Maria me Aurelio, a ua make oia i kona wa he hookahi makahiki, he ewalu hoi mahina mahope iho o ka make ana o Aurelio.
            Ua hoole na poe hoopii, aohe o Nicholas a me Enos he mau keiki na Aurelio, nolaila, aohe o laua kuleana i ka waiwai o Aurelio. Mamua o ka make ana o Aurelio, ua hoolilo aku oia i kekahi apana aina ia Nicholas.
                Ua hooiaio o Nicholas a me Enos i ka mare ana o ko laua makuahine me Aurelio, ma o na hoike waha a me hoike palapala.
                I ka hana ana o ka Lunakanawai i na olelo hoike, ua hooholo oia, ua mareia o Aurelio me Kaneiakama i kahi manawa o ka makahiki 1870, a he mau keiki o Nicholas a me Enos na laua—i hanau i ka wa mare ole; mahope iho o ka make ana o Kaneiakama, ua mare hou o Aurelio ia Maria, a me ua o Maria, ua loaa he eha keiki, oia ae la no hoi kela poe keiki i hoike ia na inoa maluna.

            Ua noi na poe hoopii, ina e ike ka Aha he mau keiki o Nicholas a me Enos na Aurelio, alaila, e mahele like ia ka waiwai o Aurelio iwaena o na keiki eono; a i ka make ana o Ianuari, (kekahi o na keiki a Aurelio me Maria) i ka wa oo ole, e holo aku kona mahele iloko o ka waiwai i kona mau hoahanau a mau kaikuahine ponoi me ka nele o Nicholas a me Enos; a oiai, ua loaa mua no ia Nicholas kona kuleana iloko o ka waiwai mamuli o kela apana aina i hoolilo mua ia iaia e ka makuakane, alaila, e manaoia ia wahi, oia kahi hapa o kona kuleana iloko o ka waiwai.
                Malalo o ka Pauku 1448 o ke Kanawai Kivila, ina i oo o Ianuari i kona manawa i make ai, me ka waiho ole iho he wahine a he keiki paha, alaila, e lilo ana kona kuleana iloko o ka waiwai o Aurelio ia Maria, kona makuahine, a nele kona mau hoahanau a me na kaikuahine ponoi. Aka, ua make oia i kona wa oo ole, alaila, e hooponopono ia ana ka ili ana aku o kona mahele e ka Pauku 1449, a ua manao ka Lunakanawai malalo o ka pauku hope ae la, aole e hoopololei wale ia no ka ili ana aku o ko Ianuari mahele i kona mau hoahanau a me na kaikuahine koko piha nolaila, ua kuleana like no o Nicholas a me Enos i ko Ianuari mahele, oiai, he mau keiki no laua na ka mea nona ka waiwai e koiia nei. Aole no hoi ia he mea e kue ai i ka Pauku 1448, aka, e hoomaopopo pono ana i ka manao no ka ili ana aku o ka waiwai ina he mea oo ole ka mea i make.

            He mea oiaio, ua hooneleia ka makua e ola ana mai ke komo pu ana aku iloko o ka waiwai o kana keiki oo ole, aka, oia iho la nae ka manao maoli o ke kanawai.
                I ka wa i mare ai o kekahi mau mea, ua lilo ka laua mau keiki i hanau i ka wa mare ole, i mau keiki ku i ke kanawai. Nolaila, ua paleia ae ia kumu keakea i ko Nicholas a me ko Enos komo ana iloko o ka waiwai o Aurelio.
                Ua hooholo no ka Lunakanawai, o kela palapala kuai ia Nicholas, aole ia i hanaia me ka manao o Aurelio he hana hoowaiwai mua ia ia Nicholas, aka, mamuli no ia o ko Nicholas hana ana no ka makuakane i ka wa e ma'i ana oia.

            O J. A. Makuna ka loio no ka aoao hoopii, a o Enoka Johnson ma ka aoao hoopiiia.

            I ka hora 4 o ka auwina la Poalua i hala iho la i hookuuia mai ai na eeemoku Pake a me Iapana mai ka noho hoomalu ia ana ma Kahakaaulana. O na eemoku keia i hoea mai ma ke Kulanakauhale o Pekina.
            Malalo o ke Kanawai e hooponopono hou ai i ka Oihana Hookolokolo, i hooholoia e ka Ahaolelo o 1892, ua hoakakaia ke hiki ole i kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie a Aha Kaapuni paha ke noho a hoolohe i kekahi hihia mamuli o kekahi kumu akeakea, ua hiki no i ka Aha ke kikoo aku i kekahi lala o ka Papa Loio e noho mai ma ke ano Lunakanawai no ka manawa. Elua hanaia ana iho nei pela, o Loio Hakawela ka mua a o Loio Kikila Balaunu iho ka lua.

Lele Ka'u Manu!

                Wahi a kamalii wahapaa, a ua koe wahi hulu ole iho. O keia ae la ka haawina i loaa i ko makou Puuku i ka auwina la o ka Poalua i hala iho la, mahope koke iho o kona haalele ana mai i ke keena o KA MAKAAINANA nei. Iaia e huli hoi ana no kona keena, ua kaalo ae kekahi kaa hapaumi iaia maluna aku o Alanui Moi nei, mawaena o ko makou keena nei a me ka Huina-a-Kale. Ua alualu ae oia i ke kaa oiai no e holo paukiki ana, a i ka lalau ana aku a hapai ae i kekahi wawae no ke kau aku hoi, o ka pakika iho la no ia o ke keehina a huli aoao ana i ka honua a kikii ana, o ka nui iho hoi kahi, naueue ka honua. Aohe mau palapu a poino e ae i loaa iaia, koe wale no ke poniuniu. Ua kaohiia ke kaa a kau hou oia, me ka hene iki iho no nae o ka aka, no ka mea, o ka mua loa keia o ka ulia o ia ano i loaa iaia, a he hana maa mau no hoi iaia ke kau a lele mai ke kaa oiai no e holo ana.

Mau Hihia Aihue i Hookuuia.

                Imua o ka Aha Apana i ka Poalua i hala iho la i hoea ae ai o Holokaua, Kuoho a me Alani, no ko lakou hookolokoloia no ka aihue ma ke degere eha na Ewa, i Dekemaba 30, ma ka lawe ana he umi amaama o $1.50 ka waiwai io, i loaa ia lakou mamuli o ka lawaia ana ma Waikele, he kai lawaia i onaia e kekahi hui Pake malalo o ka hoolimalima mai ia Kahalelaukoa a me kana kane no eono makahiki. Ua hoike ae elua Pake ua ike laua i ka lawaia ana o kela poe ma kahi papau, he 60 a 70 paha kapuai mai kapa aku, oiai, ua lilo pu no me ia kuleana malalo o kela hoolimalima. Mahope o ka noonoo ana o ka Lunakanawai Apana ua ike oia aohe kela poe ekolu ae la i hewa a ua hookuuia.
            I ka Poakahi aku hoi ka hookolokoloia ana o kekahi Kepani hana wati no ka lawe kolohe ana he 16 pilina wati o $16 wale no ka waiwai io, a me 58 aniani wati o $10 ka waiwai io, he waiwai hoi no kekahi Kepani okoa aku. Ua oleloia ua hanaia ka aihue ana i kela mau waiwai ae la iloko o Mei o ka makahiki i hala, oiai ka mea nona ua waiwai la ua hala i Iapana. Aole i pau ka hihia i ka hanaia i kela la, nolaila, ua hoopaneeia mai i ka Poalua, a mahope o ka pau pono ana o na oleloike na aoao a elua, ua hookuuia ka mea i hoopiiia.

            Ua hoomaka hou ae nei na kula Aupuni a me na kula kuokoa, mahope iho nei o ka hoomaha pokole ana.

KA MAKAAINANA.
NO 1894.

"Iluna no ka Ua, waele e ke Pulu.

                I ola honua no mahope iho o ka noonoo pono ia ana, ua hooholoia e like me keia malalo iho na uhao lanahu ana e hiki ai ke mau aku ka holo ana o ko makou wahi waa nei iloko o keia makahiki ae, a eia malalo iho na auhau ana i manao ia ai e loaa mai no he ola a he kanaaho, penei:

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope - $.10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25

            Aka, ina e hookaa mua ia mai iloko o ka malama mua o ka hapaha makahiki, a i ole ia, o ka hapalua makahiki a makahiki holookoa paha, alaila, peneia ka auhau ana:

No Ekolu Malama - - $.50
No Eono Malama - - 1.00

No Hookahi Makahiki - 2.00

            O ka iini nui nae hoi, o kela me keia hapaha makahiki (ekolu malama) ke hookaa mua ia, no ka mea, he oluolu ia he maalahi, a he hiki olo loa hoi ke pale mai no ka nele loa o ka waihona. Aole no e lawe kekahi mea i ka nupepa, ina e ike ana i ka nele maopopo aia imua o na maka kahi i ku ai.
            E hooko pololei ia aku ana keia ae la maluna, a ke kauleoia aku nei hoi ko na Luna Nupepa a pau hooko pono aku me ke kuemi ole a ewaewa ole hoi i keia kauoha maluna ae.

            Aole no hoi o ke ola o ka nupepa wale no ka mea i manao hookahi ia, aka, o ka luhi pu no hoi kekahi o na poe kokua a hooikaika aku i ka holomua o keia nupepa, a ua hoomaopopoia peneia iho:

UKU O N A LUNA NUPEPA.

5 Inoa - - - .15
10 Inoa - - - .20

Maluna aku o ka 10 Inoa - .25

            E hoomaopopoia o ka uku pakene ta ae la ia maluna o kela a me keia dala hookahi e loaa ana, a e hoomaopopoia no hoi he nupepa loaa wale ka na Luna a pau, oia hoi, na poe e loaa ana he elima inoa keu aku mawaho ae ona ponoi iho.
                E hoolawe ae no hoi na Luna i ko lakou uku mai ka huina dala e loaa ana ia lakou no ka lakou poe lawe i hookaa, a o ke koena iho hooili mai, me ka lawe pu ae no i ka uku o ke kikoo leta. E hoolohe i keia, i pohihihi ole.
                Aole no i pili keia ae la i ko Honolulu nei mau Luna, aka, e loaa no ia lakou e like me ka mea i kuluma.


            O na kauoha nupepa, na hoolaha a pela aku, e kakauia ae i ka Ona a Luna Nui; a oiai, oia hookahi no hoi ka Lunahooponopono, iaia no e hoounaia mai ai na palapala a me na manao no ka hoolaha aku. Aohe e hoopukaia kekahi manao ke ole e hoikeia ka inoa oiaio.
            O na hoouna a kikoo dala ana a pau, me ka Puuku hookahi wale no ia, oia o Mr. F. J. TESTA, aole i kekahi mea e aku. Aole palapala hookaa e mana, o kana wale no, a nolaila, iaia no e hoouna pololei ia mai ai na dala a pau.
            KEENA HANA: Helu — Alanui Moi, ma Kapuukolo, maluna mai o ka Uwapo a Haaliliamanu, ma ka huli Waikiki ma ka aoao makai.
                KEENA PUUKU: Helu 15, Alanui Kaahumanu, ma ke keena oihana loio o ka Mea Hanohano A. Rosa.


W. H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.