Ka Makaainana, Volume I, Number 3, 15 January 1894 — Page 8

Page PDF (918.92 KB)

8 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 15, 1894.

Ua Hala Aku La o Epa.

                Ma ka hora 12:30 o ka po Poaha, Ianuari 4, 1894, ma Kawaihae-kai, Hawaii, ua haalele mai la i keia ao mauleule o Mr. Epa, mahope iho o ka hoomailo ana a ka mai fiva i kona kino no na pule pokole wale no. Ua lilo kona kino momona nui i mea ole, a lilo ae la he kino wiwi no ka ikaika o ka mai. He mai keia i lapaau ole ia a aole i kiiia ua laau haole no ka fiva i ka wa ikaika o ke kanaka, oiai, aia ka mai (lena) maioko. Ma na la mua ua hooinuia no i ka laau Hawaii, a naha no, aohe nae he oluolu loa. Ua lilo nae ka manao nui ma ke ano Hawaii, a malaila no a hala aku la.
            He kamaaina oia a he kupa ponoi no Kawaihae nei, a o kona one hanau no ia, mai na kupuna mai. He 64 ka nui o kona mau makahiki. I kona mau la opio, ua mareia oia me Mrs. Kepa Kaahunaliiole, a noho no ma Kawaihae a make ia wahine. Mahope mai, ua mareia laua me Mrs. Papa Davies, a noho no ma Kawaihae a make no ia wahine. Ua mare hou oia me Mrs. Kaahanui Kaaukai, a oia kana wahine hope loa a haalele iho la mahope nei e paiauma aku ma keia aoao o ka luakupapau. Aloha wale!
            Ua noho loihi oia ma ka oihana makai, no kekahi mau makahiki, ma ke awa o Kawaihae, a ma Waimea i kekahi manawa. Ua kamaaina oia imua o na Luna Aupuni Kiekie ma ka oihana a imua no hoi o na Alii Kiekie o ka aina.
            O S. P. Wahinenui, Esq. i hala e mamua, a me Mr. Epa iho la, na keiki lalawai o Kawaihae. He mau makamaka hookipa no na malihini mai na haole a me ka lehulehu. Na laua kela olelo kaulana.—"Kamipulu Kawaihae."

Kela Wahine Hou Kipikua.

                Ua loaa ka palekana ia Keoki Wasinetona, kela paele i kipikuaia ai e kana wahine manuahi, Vina Kini, a i ka Poakolu iho la oia i hele ae ai i ka Halewai e ike a e kamailio pu hoi me kona hoa. Imua o ka Aha Apana i ka Poalima nei i hooloheia ai kona hihia, a ua waihoia aku la kona hihia no keia kau ae o ka Aha Kaapuni, mamuli o ke pale ana a J. L. Kaulukou. He wahine paihi no oia i ke komo lole a he nui puipui no, i ka hele nae paha hoi kahi a pili pono o ka aahu. Iloko no o kona paliuli, aohe no e nele ka eha o kahi poe iaia. I ka lohe ana o na wahine la ua waihoia aku kona hihia no keia kau kiure o Feberuari aenei, a e hoihoiia aku ana oia i Kawa e noho ai, ua hoao ae la oia e lawe maoli ae i kona ola. Ua paleia ae nae kona manao e hana pela, a ua laweia aku oia a aia ke noho mai la i ka malu o na paia o Kawa me ka maalahi a me ka poino ole.

Haole Luina Hooweliweli.

                I ka po Poaono, la 6 nei, i hopuia ai he luina no luna o ka mokukaua Adamu no ka hooweliweli me kekahi mea eha, oia hoi, he pu panapana. Ia auwina la ua holo aku ua haole la no Moanalua, me ka manao ilalo o laila oia lealea ai. Ua hookipa ia oia e kekahi Hawaii, aka, no ka pakela hoohua i ka wahine a ka ona hale, ua kipakuia oia. A mamua ae hoi o kona halele ana aku, ua hooweliweli aku oia me kana pu panapana, laki nae i ka haule ana o ke kiko, aohe poka ma ia wahi, no ka mea, he hookahi no poka i koe iloko o ua pu la. Ua holo ona ka hale a huli hoi mai ua haole la no Honolulu nei a paa ai i ka hopuia. Imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poakahi i hala, ua hoopaiia oia e uku i $ 10 a me na koina.

 

KELA ME KEIA

                Oiai ka Monowai ianei iho la, ua kiai makala loa ia oia no kekahi poe holo mahuka aku.

            Elua mau lala o ka bana Pi Gi i huli hoi aku no Kapalakiko ma ka Monowai o ka Poalima nei.

            Ua haawiia he laikini lawelawe kanawai imua o na Aha haahaa ia Bila Uanu, Hope Makai Nui o Ewa i hoopauia iho nei.

            Heleuluulu ka hana ana o ke ko ma ka hale wili o Makaweli, Kauai, pau ka po a me ke ao i ka hanaia, a ua hele a kupai wale.

            Ua hihipea na hale Aupuni me na kaula, i hoomakaukau e ia no na kukui hoohiwahiwa o ka po o ka la 17 ae, no ka mea, e hauoli nui ana ua poe nei i ka lakou aihue ana i ka aina o na Hawaii. Hilahila ole!

            He wa ku wale aku no ka keia mau la iho la no ke Kamepiona i Rarotonga, oia na lono hope mai nei, a i hao iho nei hoi mamuli o ko kakou kulana ano opikipikio. Aohe i akaka kona wa e holo aku ai.

            No na makana makahiki hou i loaa aku i na haumana Kula Sabati o ka Panalaau Mai Lepera, ua hoouna mai nei lakou ma o J. T. Unea la, ko lakou komite, i na mahalo palena ole i na poe na lakou i hoouna aku ua mau makana la.

            Ua holo mahuka aku o Makua, he keiki hoehoe waapa o ka uwapo aenei, maluna o ka mokupea Planter i ka Poaha iho la. Oia kekahi o ka waapa pailata, aka, i ka liuliu ana o ia waapa e huli hoi mai, ua huliia aku oia a he ole ka loaa.

            Ua mareia o G. F. Makalauka, mea malama buke o ka hale kuai bipi o G. J. Wala a aliikoa Pi Gi hoi, me Miss Virginia Gililani, mauka o Maemae, ma kahi noho o E. F. Bihopa. Na ka Epikopo Katolika i nakii i ka hipuu i ke ahiahi Poakolu iho la.

            Ma ka la 29 o Dekemaba, 1893, ua haalele mai la i ke kino ka hana ola o David Kahalewai ma Kaneohe, Koolaupoko, Oahu. Ua hanauia oia iloko o Maraki, la 28, 1888, a ua piha iaia he 5 makahiki, 8 malama a me 28 la o ka hanu ana i na ea o keia ao. Aloha wale ia pulapula ou e Hawaii.

            I ka hora 7:30 o kakahiaka Poalima nei i ku mai ai ka Monowai iloko o 18 la mai Kikane, oiai, i Dekemaba 25 i haalele aku ai, a he 13 la mai Aukalana, Nu Kilani. Nui ka ino a me ka hoolauwili hoi a na makani ma keia holo ana mai la i ka moana, a ua holo loa aku hoi no Kapalakiko i ka hora 3 o ia auwina la no. Na ka bana Pi Gi oia i kipaku aku la.

            Ua hoolaukanaka hou ia ae ke alo iho o ka Hotele Hawaii i ka po Poaha iho nei e na poe makahehi i na leo uhene o na keiki o ka Puali Puhiohe Lahui, a ke hele la a "le-i Kohala, i ka nuku na kanaka." He nani a maikai na leo mele i puhiia mai e ka lakou mau hokeo, a pela no hoi me ka lakou mau mele, a haawi ia no ka hoohiwahiwa ana i ka hoa'loha o na Hawaii, Mr. T. H. Kewiki.

            Ua lawe aku nei ka Monowai he mau mea hoikeike hou no ka Hoikeike Hooilo. Iwaena o na ukana i laweia aku la he elua pukuniahi Auseturia o ke Aupuni, oia na pu i kiia ai ma kela hoala hoohaunaele ana a R. W. Wilikoki i Iulai 30, 1889, a he honu Kahiki hoi kekahi na ka Pake o uka o Aala aenei.

            I ka Poaono nei i hookolokolo ia ai o Keoka, imua o ka Aha Apana, no ke kuai wai awaawa mauka o Niolopa i ka la 1 nei. Ma ka nanaia ana o ke kulana ona o ua wai la, ua ikeia he 10 6-10 pa-keneta o ka alekohola iloko. Ua ahewaia oia a hoopai ia e uku i $100 a me na koina.

            Ia Kinau i pili mai ai i kona uwapo i kakahiaka Poaono nei, ua ninau ae kekahi mea no ka nu hou, a ia wa no i kukala leo nui ae kekahi mea iwaena o na poe ma ka uwapo ua kukala mai nei ka o Hawaii i aupuni Repubalika kuokoa a o Keoni Poka ka ka Peresidena. Ua puni no kahi poe, a ua hu hoi ka aka o kahi poe.

            Nui ke kopaa o na hale wili a pau o Kauai. I ka Poaono nei i huli hoi mai ai ka Mikihala no ka hoi koke aku no i keia ahiahi, a i keia Poalima ae e hoea mai ai me ka piha ko. Ke pau i ka hueia, alaila, kau aku oia iluna o ke Alahukimoku no ka hoomaemae hou ae i kona iwakaele, a holo hou aku no ma kona la a manawa maa mau.

            Ma kakahiaka nui Poalima nei, ua a'e ia iho la e kekahi kaa pi'o o Kiona, he wahi elemakule ma ke alanui Moi, a ua eha oia ma ka lima a me ka wawae. Ua holo aku ke kaa me kona mea hookele a nalowale me ka maopopo ole o ka helu. He hiamoe paha no ke kalaiwa kaa i ike ole ai oia i keia elemakule e hele ana ma ke alanui.

            Ua kipa ike ae o Kuhina Amemerika A. S. Wilisi e ike ia S. B. Dole i ke awakea Poalima nei, a he mau minute mamua iho o ka hora 12, ua hookuuia na launa kamakamailio ana. Ua olelo wale ia no kekahi mau palapala i hoounaia aku ma ka Monowai ia Haki a me Kakina, a i ole ia, no na olelo kue paha na nupepa Pi Gi e noke nei i ke kue pilikino iaia.

            He aha hoolaulea ka ka Puali Puhiohe Lahui i manao ai e haawi no Mr. T. H. Kewiki, ma ke kahua o ka Hotele Hawaii, i ke ahiahi Poalua i hala iho la, aka, mamuli o ka manaoia ana e make ana kekahi malihini o ka holo ana mai e hoona a e imi wahi kanaaho nona, ua hookauluaia. Ua make io no ua malihini la mahope o ka hora 7 o ia ahiahi nona ka inoa o H. F. Waka, o Deteroita, Misigana, A. H.

            He mau lealea hauoli makahiki hou ka i malamaia ma Waikoloa, Hana, Maui, a ua nui na poe i naue aku e makaikai i na hana o ia la, a he papaaina nui kekahi i paholaia mai imua o na poe a pau i naue aku malaila. Ua malamaia na hana me ka maluhia. Ma ke kula o Wananalua i malamaia ai na lealea heihei lio.

            Imua o ka Aha Apana i ka Poalua i hala iho la i hookolokolo ia ai he ekolu poe no ke komohewa a ki pu wale i na holoholona ma ko M. P. Lopikana aina ma Waiawa, Ewa, ma ka la 22 o Dekemaba. Elua i hookuuia a hookahi i hoopaiia, oia o Enos A. Fortes, he hapa Pukiki eleele, e uku i $15 a me na koina. He ekolu puaa makanahele i loaa i keia poe ekolu me ke kokuaia e na ilio elua a lakou.

            I ka la kapu, Ianuari 7, ua kipa mai he elua mau mokukuna lawaia sila no ka wai a no kekahi mau pahonohono i na pilikia e ae, a i kahi mau la mai no i u holo loa aku ai no na aekai o Iapana. Ua ku hou mai la no i ka auwina la o nehinei ua mokukuna okoa aku, no ka hune wai no ke kumu i kipa mai la, a i kakahiaka o nehinei i holo loa aku ai no kahi hookahi me na moku mua i oleleia maluna ae.

            Ua waihoia ae imua o ka Aha Kaapuni i ka Poalima nei he palapala noi na Kealoha Iuko, ka wahine kanemake a Jno Iuko, i make i Dekemaba 31, 1893, no no ka hoopukaia mai o ka hookohu lunahooponopono waiwai iaia, a i Feberuari 19 e hooloheia ai. Ua waiho pu ia aku ka palapala kauoha hope loa. He $3.650 waiwai io o ka waiwai paa a he $200 no ka waiwai lewa. Ua waihoia ka waiwai a pau i ka wahine malalo o ke kauoha, no kona wa ola, a mahope i kana mau keiki. O ka wahine kakemako no ka hooko-kauoha malalo o ua palapala hooilina la.

            He wahi keiki Pukiki o 10 paha makahiki ka i loaa i kakahiaka nui Poalua i hala iho la e aihue keleawe ana mai ka Hale Hana Hao Honolulu aku. Imua o ka Aha Apana i ka Poakolu, he Pake ka mea i hookolokoloia no ka lawe i ka waiwai i aihueia, a o ua wahi keiki la ka hoike no ke Aupuni. Ua hoopaiia ka Pake e uku i $50 a me na koina. I ka noiiia ana aku o kahi noho, ua loaa aku he heluna hao a me keleawe kahiko e muu ana.

            Ua hookoia ke apo gula maemae o ka mare, e like me ka makou i hoaiai mua aku ai, mawaena o. W. M. Geregama a me Miss Augusta H. Bega, kaikamahine a H. Bega, i ka hora 6:30 o ke ahiahi Poalua i hala iho la. Pau ke anaina mare ma ka luakini, ua hoi aku a kahi noho o ke kupunawahine o ka wahine, Mrs. A. Long, mauka o Pauoa, a ilaila kahi i hoolaulea ai. Ua holo na mea i uoia a paa mahope aku o ka hora 10 o ia po ma ke kaamahu no Ewa, a aia i Kahuku kahi i hoohala ai i na la kinohi o ka noho mare ana.

 

J. K. KAHOOKANO.

LOIO a he Notari no ka Lehulehu.
            KEENA HANA: Alanui Kaahumanu, Honolulu. jan. 8-'94