Ka Makaainana, Volume I, Number 4, 22 January 1894 — Page 1

Page PDF (856.36 KB)

Ka Makaainana.
BUKE II – Ano Hou. 
Honolulu , Oahu , Ianuari 22, 1894.  HELU 4.
KOHU OLE UA OEHAA
Olo Hewa ka Pihe o ka Hauoli i ko Lakou La
Kulaia.

                E like no me ka makou i hoopuai aku ai no ke kulaia ae o na Pi Gi i ka piha ana o ko lakou makahiki hookahi o ka noho hookohukohu ana i ko lakou kulana pakaha, pela io no ka mea i ikeia, a he keu no hoi a ka hilahila ole i ka hookepue konu ole wale io no I ke kahua a lakou i lawe aihue ae ai.  Ua oili mai ka la me kona nani a pau, e hoike mai ana i kona kikiki a hoihoi ole i ka lakou mau hana hoohauoli no ia la, me ka helu e nui no i na moa e loaa mai ana mamua ae o ke kiko ana o ke kinana i kana mau hua, ina paha he mau hua keiki maikai wale no, a i ole ia, he mau huaelo wale no paha.
                Ua hoomakaia na hana o ia la ma ka uina ana ae o na pu o kai o Kakaako ia kakahiaka nui, i ukaliia hoi e na hana pahenehene hoomakeaka.  He mau makana ka i haawiia no na oi ma ia ano hana; a ua pau ka hapanui i kamalii eu o ka aoao Alii a ku hoi kamalii hoohuiaina i kahi o ka hoka.  Oiai ua huakai la mawaho iho o ka halekuai o Painapa, ma Alanui Papu, ua hookui ae he kaa kohu kaa kupapau me kekahi keiki a olokaa ia aku la ke kanaka e moe ana iluna a haule pahu ana i eha, a ua hoomau hou ole aku ma kana huakai hoomakeaka.  Maluna iho o ia kaa he wahi he kau kupapau, a iluna o ia he kahi i moe ai o kekahi kanaka i komo ae i kekahi aahu i hoohalikeia me ke kino iwi o ke kanaka make, a ua palapalaia ma kona kua ka huaolelo “Restoration,” he ana pahenehene hoi no ka hoihoi hou ia ae o ke Aliiaimoku.  Ua loaa e no nae ka uku no kana hana mamua ae o ka loihi loa ana aku o na kaina kapuai wawae. Ahahana, i kau hana!
                Hora 8 ae, ua hiuia he hae Amerika nui iluna o ka pahuhae oihi o ke Kaawai Helu 1 iho nei, i lilo I kahi poe a haawi makana ia i ka Ahahui Malu Amerika, a ua kukuluia i ka la mamua iho ma ke kua o Lopikana Hale, ma Alanui Moi nei, kahi halawai mau o ua ahahui la.  Ua haiamu ae na kanaka malaila no ka makaikai ana i na kaua.  O ka hapanui o na poe i lawelawe ae malaila, he poe Olelo e, Ailiki a me na Pukiki, a he kakaikahi loa a poe Amerika, ua oleloia nae he hookahi wale no Amerika malaila, oia no ua hae ia.  Ua hoohanohanoia ae ka hiuia ana o ua hae la me na mea hoopahupahu nunui a na Pake, a ua hoaoia ae hoi e wawahi i omole waina iluna o ke kaula huki, a no ka noha ole o ka omole, ua paki okoa ia i ka Pahuhae.
                Ma ka hora 9:30 ae, he paikau hookahakaha ka na pualikoa Pi Gi ma ka Kuea Halealii, a mahope iho o ka hora 10, ua kai nui ae ilalo nei o Alanui Moi a mawaho ae o Lopikana Hale, ua haawi ae la i na hoomaikai ana i kela hae Amerika nui. 
Pau ia, ua huli hoi nui hou aku, a o ka pau loa ana no ia o ia apana hana. He ku maoli no i ka akaaka ka nanaina ano koko o kahi o ia poe me na aahu koa, a he ole loa no hoi kahi poe ma ke kai ana, aole e hiki ke kai like me ka pololei.
                Hora 11 ae, he aha ike ia Peresidena a me Mrs. Kole, ma Iolani Hale, a aole no i nui loa na poe i hele aku e ike mawaho ae o na luna aupuni hoopilimeaai wale.  Aohe na luna kiekie o na aina e a me na kanikela i hele aku, a he elua wale no mau kanikela i hele aku ma kea no pilikino, aole ma kea no pili oihana, oia o H. W. Kamika, Kanikela o Norewai me Suedana, a me H. F. Galade, Kanikela o Geremania, oia nae, ua ikeia no laua he mau haelo no ka hoohuiaina. Pehea la ka hoi o Keno Peke, Kanikela o na Netelani (Holani), aole oia i ikeia.  A i ke awakea ae, ua uina hou ae no na pu mai Kakaako mai.
                Aohe mau hana e ae o ia auwina la, mawaho ae o ka huikalaia ana e ka Aha Kuhina, me ka ae ana o ka Ahakuka, o ekolu mau paahao o Kawa.  Elua i kala loa ia a hookuuia, a hookahi i hoemiia mai ka wa hoopaahao. O ka mua o na mea i hookuuia, oia o Kaapuni, kahi paahao maka kahi i lawelawe hana mau ma Kalakaua Hale, i hoopaahaoia no ke kokua ma ka pepehikanaka, mahope iho o ka hoemiia ana mai o kona hoopai make a i ka pau o ke ola, a ua pau no hoi iaia he iwakalua makahiki o ka noho paahao ana me ka hooko pono i na kauoha a pau, a hookuu loa ia ae la oia. O kona kokoolua, oia e Christian Freist, he haole olelo e, i ahewa ia i Okatoba 22, 1887, a hoopai ia e uku i $117 a e hoopaahaoia ma ka hana oolea no ewalu makahiki, no ke ki pu ana ia Pahalo,  he Mekiko, ma Kikihale ae nei, mamuli o kekahi wahine nona ka inoa o Waahila, a ua pau iaia he eono makahiki a oi o kona hoopai hana oolea.  He Pake iho ke kolu nona ka inoa o Ataka, i hoopaahaoia ma ka hana oolea no umikumamahiku makahiki no ka lawe ola, a ua hoemi hou ia mai hoi he ehiku makahiki o kona hoopai ana e noho hou aku ai, mawaho ae o ka ke kanawai i ae ai no ka hooko pono i na rula.  Ua pau iaia he ehiku makahiki i keia wa, nolaila, he elua paha ona mau makahiki i koe a me ka manawa a ke kanawai I ae ai, alaila, hemo loa oia.  Ua haawiia ia Kaapuni a me ka haole he mau paa lole keokeo hou, a o ko laua aahu ia o ka puka ana mai.
                Ma ka hora 3, he aha puhiohe ma Kamaki Kuea, aohe nae he lehulehu i hoea aku.  Ahiahi iho, i ka napoo ana o ka la, ua olapa hou ae no ke kani ana o na pukuniahi hoopau koalaala a pauakaaka wale hoi a lakou.
                Ia ahiahi iho hoi, he halawai ma Kuea Halealii, he mau hoohoohiwahiwa hoomalamalama kukui waihooluu like ole a me na hoolele ahi kao a me na hoopahupahu. Ua lehulehu na poe i hoea ae malaila no ka nana ana i na hoohiluhilu ahi, aole hoi no ka hoolohe ana i na haiolelo ano ole a ku ole i kahi o ka waiwai a me ka hoihoi a J. B. Kakela, A. S. Hakawela, Porofesa  Hoseina, o ke Kula o Punahou, H. Walakahauki, W. O. Kamika, A. G. M. Lopikana, Lunakanawai Apana, a me W. G. Kamika, lunahooponopono o ka nupepa Hoku.  O ka painuu wale no ka mea nui ia lakou, a o Walakahauki ka mea hookahi i haiolelo ae ma ka olelo
Hawaii , a o ka “aka” ka hapanui o kana mau olelo.  Malia, no ka ike no o ke “ka” kahi o ka nui, hopu koke no ilaila.  Ua lawelaweia na hana malalo o ka J. B. Akekona hoomalu ana, a ua hookuu ia i ka hora 9.  Mamua iho o ka halawai ana ua kai kukui ae he 60 a oi ae poe kamalii Pukiki, malalo o ke alakai ana a J. M. Vivasa me ke kuka ole a me ka Bana.  Waikakalaua hana kuli a ka launa ole mai. E ole nae hoi kamahi ulala-la-e-ho, loaa na poe paa kukui a ku ka ehu o ka lepo.  Ua paa pu ae hoi he poe oo me na pahu welu lamalama, me na huaolelo haakei, uko ole a pahenehene.  Malaila ae no hoi me ka Bana Pi Gi, a ua nu ko lakou hana ma ia la.
                Iwaena o keia mau hana hookelakela a pau loa, aole i ae na wahine o kekahi mau ohana e hui aku, no ka mea, aohe ka lakou i makemake e hui a launa pu me na unu a me na ole loa iwaena o lakou iho.  Auwe no ka hoi e!
                Ua paniia na keena oihana Aupuni a pau loa ia la, a pela no hoi me na hale oihana kalepa lehulehu, me ke koe nae o na hale o T. H. Keweki Ma, W. G. Iwini Ma, Kalausa Sepekela Ma, I. B. Ka H. Hakafila Ma, na Hoahanau Makinikaea, a me kekahi mau hale e ae, a ua paaua nui no i ka hana.
                He hookahi no moku i paihi ae me na hae ia la, oia ka mokupea Amerika Alice Kuke.  O na Mokukaua a me na mokupea e ae, he neo kahi paihi.  Aole no hoi i kukai aku na mokukaua i na ki pu aloha ana no ka lakou mau ki pu hanapilo o ia la.  Ua hoolele ole ia mai na kanaka o na mokukaua a pau iuka nei, a ua kaua nui ia no iluna o ko lakou mau moku iho a hala ae,  ia la uko ole o ka hookohukohu a io ole wale.
                O ke kahua kikowaena kekahi o ka Oihana Kinaiahi i hoohiluhiluia me na kukui ia po.  Mawaho ae o ia, he apana welu loihi kekahi a lakou mai kela a me keia pea o Alanui Uniona, me ka huaolelo “Hoohuiaina” ma ka olelo namu I kahakahaia. Ma Iolani Hale nae hoi ka oi loa aku o na hoohiwahiwa kukui Iapana me ka malamalama uwila ma kahi o na ihoiho, a ua pahu ae a puehu ana i mea uwahi wale no kekahi mau mea i hanaia maluna o Iolani Hale. He hehena paha ko laila!
                Ua komo ae he hoopii koipoho no keia kau kiure ae o Feberuari na Niau Iaukea, wahine a J. Kahaikupuni Iaukea, e kue ana ia W. H. Kamaki no kela hoeha ana iaia.
                Ua oluolu o J. J. Silva, kela Pukiki a D. Fereira i hoeha ai Mauka o Puowaina, a makou i Heike aku ai ma kela helu.  He $500 ka pelu o ka mea hoeha a ua hemo, a eia no ke kokoolua ke paa nei. Pomaikai o Fereirai ka loaa ana o ka pono i ka mea ana i hoeha ai.