Ka Makaainana, Volume I, Number 4, 22 January 1894 — Page 4

Page PDF (815.44 KB)

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 22, 1894.
KA MAKAAINANA.
HE NUPEPA OILI PULE.
W.H. KAPU,
Luna Nui a Lunahooponopono.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.

 

            E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi, o na pule a pau.

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope $.10
No Hookahi Malama .25
No Ekolu Malama .75
No Eono Malama 1.25
            Ina e hookaa mua ia, penei iho ka auhau ana:

No Ekolu Malama $.50
No Eono Malama 1.00
No Hookahi Makahiki 2.00

POAKAHI, IANUARI 22, 1894.
EIA MAI NO MAKOU.

            Ae, hala aku nei ia puka ana me ka pepa wahi holei, a eia hou mai no makou, pela me ka manao nae o keia ka hope loa. He wahi kula keia na na makamaka heluhelu e hoomaopopo mai ai no ko makou ake ole e make iho ko makou neiluhi, a ua iini nui hoi e hooholomua aku me ko na makamaka kokua pu mai. Ma keia wahi, ke hoaiai iki aku nei makou no ka pomaikai o na poe nema no ka hoololiia ana ae o ka inoa, ua nui ke apoia mai o KA MAKAAINANA ma kela a me keia pea o ka aina, e hoike mai ana hoi no ko lakou ohohia. Ua lilo keia ohohia i mea no makou e hooikaika ai ma ka hoomanawanui ana, ina nae hoi e pane ia mai ia ohohia me ka mea e pono ai o ka hana a e waiwai ai la hoi o keia hoomanawanui ana. Aole loa makou e pio ina no e haomauia mai ka haawina o ke ohohia, me ka hoomanao mau ia mai no hoi o na kakoo ana no kahi ola o keia luhi ana.

“HUAI KA ULU O LELE”

            Ua olo io ae no ka pihe hauoli o na poe Pi Gi ma ko lakou la hoomanao no ka piha ana o ka makahiki hookahi o ko lakou lawe aihue ana i keia aina me ka ae ole aku o na makaainana no lakou ka malumalu. Aole ke ohohia, a he nele loa hoi ka hauoli, aka, o ka hookamaemae wale no ka mea i ike no lakou he hoohoihoi makuahonowai wale iho no ke ano.
            Iloko o ko lakou kaena nui no ka ikeia mai o keia Aupuni o na mana nui o kea o nei a koe o Beritania Nui, ua ikeia ka oiaio ole o ia painuu wale ana no i ko lakou la kulaia nei. Aole I hihipea na mokukaua me na hae, aole no hoi i haawi nui ae i na kip u aloha ana, a aole loa o hoi na luna kiekie a me na kanikela i hele aku e ike ia Kole, ka Peresidena, a me na wahine a me na kane oehaa e iho ma ka aha ike akea ma Iolani Hale. Ku no i ka hoka la!
            No ia ike ole ia ana aku o ke poo a me ka hiu o keia au vaniki, ua piena ae kela ohua palemo liula o lakou, a ua oi loa aku ka inaina no ka ike ole ana aku o ke Kuhina Amerika ia lakou, oiai he poe Amerika ole wale no ka hoi lakou a pau. A ike, o ka hopena no ia e loaa i ka haakei wale ae no i ka mea i loaa pono ole a i akaka ole hoi ka puana a ka moe. E hoka mo a e pono, he mahaoi!
            Ehaeha makou i ka ike ana ia C. Piehu Iaukea oia kekahi elele hookipa ma kela aha ike ia Kole a me lakou la ma iho. No ia Hawaii nae hoi makou e hoomanao wale ae nei no i ka makou i lohe ai nona, i ko ke Aliiaimoku haawi ana i kela ahaaina la hanau ona ma ka Pa Alii, iloko o 1892, i na poe a pau, mai ke kiekie a ka haahaa, a main a maka hanohano a na lima paaua hana, ua auku ae la kona ihu a hau ana i ka makani. I keia iho la nae hoi, pau na unu a me na ole wale, he maikai wale no ia, a puu ana ka nuku ona i ka io pahulu. Pehea ia, maikai ea!
            Aole no he ano nui loa o na haiolelo a na poe la o kela po hauoli o lakou, me he la ua hilahila no lakou ia lakou iho. O ka haanui wal eae no ka mea pono, i mau ai hoi na manao pipili wale aku no o na unu, na kakalaioa, na opala a me na lepo o kela a me keia ano, mai ko Waikakalaua poe, na Olelo E like ole a me na hua uwala Ailiki, a he kakaikahi loa iho na poe Maleka oiaio a me na Pelekane.
            Hoihoi ole loa nae hoi makou no ke ku a haiolelo ana mai o ka Lunakanawai Apana kamalii o Honolulu nei ma kela po oehaa aku la, no ke kumu, aole loa makou i manao iki he mea e hookoia ai ka lawelawe pono ia ana o ke kanawai mamuli o ka lilo o kekahi lunakanawai o kekahi aha hookolokolo kivila i mea komepoo aku ma na hana kalaiaina. Hilahila ole nei wahi kamalii, a malia nae, e uhai ana no i ka meheu o Alapaki Kauka, aole hoi i ka meheu o kona luaui i mahalo nui ia, kekahi hoi o na koo o ke kanawai ma kekahi noho kokua Lunakanawai o ka Aha Kiekie i na au i hala kahiko ae.
            Mai kahiko loa mai no hoi ka mea i oleloia e na haole – “E like no me ka makua, pela no me ke keiki,” oia hoi, e like me ka maikai o ke kumulaau, pela no auanei kona hua, a i ino no hoi, hookahi ke ino like ana. I kahi Lunakanawai Apana nae hoi keia keia, ku ole ia mau mamala olelo a pela no hoi i ku ole ai no i na welo mikanele a pau i noho aihue nui iho la no hookahi makahiki a me na la keu. Ae, ke neenee mai nei ko lakou manawa e owalaia aku ai a muu mokaki nui iho i kahua kaulai iwi, a ia wa aunaei e waeia ae ai ka huita palaoa mai ka nahelehele.
            Hoea mai la hoi i ka la kulaia o ua poe oehaa nei, Ianuari 17, ua hiki aku ka lakou mau hoolilo dala mawaho ae o ka Bila Haawina o 1892, i ka huina nui o $89,011.06. Ua oi loa aku kei ae la i ko ke au o ke Aupuni Moi mai ka haawina no na Lilo Moi, na Koa Kiai a me ka Puali Puhiohe, na Hae a me na Ki-pu Aloha ana. Aia la ka hoi i hea ka ai pakiko o ua poai hemolele nei i kaena nui ai?
            Aole o ia wale ae la no, aka, ua pehu ae ka aie lahui a i ka huina o $3,380,616.95. Kuapapanui no ua haawe! He $3,000 ma na bona i lilo aku iloko o ka pule i hala, i ukaliia no hoi me na lilo mau no ka hoolilo ana i na bona, a aie hou akula no hoi ke Aupuni. Aohe palena no ka lakou nei mau hana, aia no a he make okoa o lakou a pau.
           

            Hoomanao wale ae la no makou no ka laweia ana aku nei o kela mau pukuniahi i ka Hoikeike Hooilo. Me he la i lawe maoli ia aku nei no e Kakina, ina e kakoo ana ka Ahaolelo o Amerika Huipuia i ke kahua o kona Peresidena, alaila, hoounaia ae paha keia mau pu no ka lawe pio ae ia Hawaii a ia Maui paha. Ua ikeia aku! O ka makou wahi hoomahui a hoomaoe nae hoi keia la, i ike mai ai hoi ka lahui.
            Ke ane moe malie nei ke kumuhana “e hoopau i na poe ko lohe main a oihana aupuni aku.” O ka makou nae hoi e ao aku nei i na oiwi, e paa a paa a hiki i ke kipakuia ana. Aohe wa e ae e hoike ai ia kakou iho, i hoihoi hou ia aku ai hoi ka Kakina i olelo ai no ka hiki o na Hawaii ke kuaiia no $50 pakahi a puu kona nuku. Mai hopo iho!
           

Na S.M. Damona laua me H. Walakahauki i kakoo i ka Mr. Wanabaga olelo ike ia Komisina Balauna, a mamuli o ia i akaka loa ai ko lakou aihue, i hui pu ia hoi me ka apuhi. Ua hoike o Damona ua halawai lakou ma Aliiolani Hale, a oia ke komite i hoounaia ai e hele pu me Keo Kaaka e hui me ke Aliiaimoku, a nana hoi i koi aku i ke Alii e waiho mai malalo o kekahi palapala akeakea, a i Wasinetona e noonooia ai. I ko ke Alii ae ana, ua hoi oia a hoike aku i kona mau hoa. A i ko ke Alii waiho ana aku i kela palapala akeakea, ua kakaukua koke ia e Dole. Eia nae, ma kela pane a Dole ia Wilisi, no ko na Pi Gi ku a hele aku, ua hoole loa lakou i ko Damona kuleana ma ia hana ana. E hoole wale no aohe e aeia ka lakou palau ana.

            Ua lonoia ae ua palapala aku ke Aupuni Kuikawa i ka Poalima nei i na luna kiekie o na aina e no ko lakou kumu o ka hele nui ole ana aku e ike ia Peresidena Kole. A ua oleloia no hoi ina lakou e pane ole, e pau nui ana i ke kipakuia. Ae paha, pela paha, ke hiki a ke oolea hoi lakou. E akahele, o pau pu me Kakina pakike ia Amerika Huipuia.

NA LONO NO HAWAII NEI.

            Kakahiaka Poaono nei i hoea mai ai ka mokumahu Mariposa me na lono ano maopopo ole no ka ninau pili ia Hawaii nei mai Wasinetona mai, e like no hoi me ka makou i hoomahui wale aku ai no ma kela helu aku nei, koe wale no paha ka lono hope o ka la 12 nei, e olelo ana: “I ke aumoe o ka po nei I loheia ai ma Wasinetona aia no ke alakai Mana Hooko ke hoopaakiki la o ka hoihoi hou ia ae o ka Moi ka mea pono e hana ai, aka, e waiho no oia I ka ninau me ka Ahaolelo.”
            He wahi lono maikai keia ae la nook kakou pono, e hooia loa mai ana no hoi i ka mau o ko Peresidena Kalivilana manao kupaa no ka hookoia o ka pono ia Hawaii uuku nei, a ua lilo hoi na olelo ana no kona aneane e pelukua aku mai kana kahua alakai mua ma keia kumuhana i mea ole wale a i puahiohio hoi na ka makani e opaipai ai. O ka wahakou no a na nupepa kue ka oi loa aku, a ua like hoi ia mau kanikani ana me he pahu wai ole la.
            Ua lonoia mai nei no hoi e kauoha mai ana ka Peresidena i ko Kuhina Wilisi hoi aku, no ka mea, wahi no a ka lono,aole oia i hooke pono i na kauoha mua iaia, a o kekahi hoi no kona ae ana i ka hooleleia mai o na koa Beritania. E ikeia no ma keia ae la ka oiaio ole o ia mau Lono a aole hoi he wahi moali iki no a hilinai aku. Heaha la ko Kuhina Wilisi kuleana ma ka ae ana e hooleleia main a Beritania? Ua maopopo ia kakou aohe oiaio o ia, no ka mea, o ke Aupuni Kuikawa ka i noiia, a o ke Aupuni Kuikawa no ka i haawi i