Ka Makaainana, Volume I, Number 5, 29 January 1894 — Page 1

Page PDF (831.28 KB)

Ka Makaainana.

BUKE I---Ano Hou. Honolulu, Oahu, Ianuari 29, 1894. Helu 5.

KOA KE ALIIAIMOKU!

AOLE HOPO ILOKO KA
UMAUMA WAHINE.

Pale ka Makau, Hooko i
ke Kanawai, a Hooiaia
mai Kona Hoopakeleia

Ma ka Warimu mai o ka Poalima nei i loaa mai ai ka lono mai Wasinetona, o ka la 14 nei, ua hoouna hou ia mai ma ka Mariposa, i ku mai ai i ka la 20 nei, o kekahi mau ao hou ia Kuhina Wilisi maanei. Mahope iho o ko Kuhina Nui Geresehama hoakaka ano nui ana mai i ko ke Aliiaimoku hoole ana i ka huikala laulaha ae i na kipi ina oia e hoihoi hou ia ae ma ka Nohoalii, ua olelo mai ke Kuhina Nui, oiai, ua ike lea ia ma ka Kuhina Wilisi mau hoike, oia hoi, mahope iho o ko ka Moi noonoo hou ana, ua haawi aku la oia i kona ae loa ana, ma ke kakau , i na kumu i waihoia aku ai, eia nae, ua hoole loa ke Aupuni Kuikawa i ka ae laelae aku i ka ka Peresidena mea i hooholo ai. Oiai hoi, aia ke kumuhana iloko o na lima o ka Ahaolelo e waiho mau aku ana no ka Peresidena i ka ike imua o ia poe e pili ana i ke kulana maanei, me ka waiho ana aku hoi imua o ia poe i na hoike e loaa aku ana mai ia Kuhina Wilisi aku i kela a me keia wa. Ua waiho pu ia aku imua o ka Ahaolelo kela palapala a Kuhina Wilisi o Novemaba 15, 1893, helu 3, i kauaia ai, a me na ao a kauoha a pau i hoounaia mai i ke Kuhina maanei. Oiai nae hoi, e hoike mau aku ana o Kuhina Wilisi i kona Aupuni i ke kulana o na hana maanei, e manao iho nae hoi oia aia a hoike hou ia mai, ua hooko pono oia i na ao a kauoha ana mai iaia ma ia kumuhana.
                Ua hoike ae ka palapala helu 3 i ko Kuhina Wilisi hui a kamakamailio pu ana me ka Moi i Novemaba 15. Maloko o ia palapala i ikeia iho ai keia malalo iho: Ia wa au i hoikeike aku ai i ka Moi i ko ka Peresidena kaumaha kukonukonu, mamuli hoi o ke akeakea kuleana ole ana o Amerika Huipuia, ua konoia oia e haawi pio aku i kona kulana hoomalu, a i kona manaolana hoi me kona ae a laulima pu aku hoi e hiki ai la hoi ke hooponopono hou ia mai ka hewa i hana ia iaia a me kona lahui. I keia ae la, ua kunou mai oia i kona mau hoomaikai ana. Ia wa iho au i olelo aku ai iaia: "Ua manao a manaoio hoi ka Peresidena ke hoihoi hou ia oe, e hoike aku oe i ke kala a me ka manao hiwahiwa akea, e makemake no hoi oe i Moi oe no ka lahui, mai na kanaka maoli a me na poe i hanauia ma na aina e, e hoawiwi aku hoi oe e apo mai i ko lakou aloha a me ka makee a e hookahua hoi i ka hooponopono aupuni maluhia, hoa'loha a maikai." Aohe oia i pane mai no keia. Mahope o ke kakali ana no kekahi wa, ua hoomau aku au au: "Aole wale no hoi i haawi mai ka Peresidena ia oe i kona manao aloha, aka, ua makemake e kokua ia oe. Mamua ae nae hoi o ka hoike pau pono loa ana aku ia oe i kana mau mea i manao ai, ua makemake au e ike ina paha oe e ae mai ana e pane i kekahi mau ninau, a o ka'u hana hoi ia, e ninau aku ai ia oe?" Ua pane mai oia. "Ua ae au." Alaila, ua ninau aku au, "Ina oe e hoihoi hou ia ae ana i ka nohoalii, e haawi no anei oe i ka huikala piha, e pili ana i ke ola a me ka waiwai, i kela poe i noho mamua a e noho nei paha hoi iloko o ke Aupuni Kuikawa, a i ole ia, o na poe paha i komo ma ka hana i hookahulihiaia ai o kou Aupuni?" Ua ano pihoihoi mai oia no kekahi manawa, a mahope iho, ua pane ulolohi a akahele mai oia. "Aia hoi he mau kanawai o ko'u Aupuni a'u e malama ai. E like no ka'u olelo hooholo me ka ke kanawai e kuhikuhi ai, e hoopaiia (okiia na poo) ia poe a e laweia ae hoi ko lakou waiwai no ke Aupuni." Ia wa au i olelo ai, me ka hoopuka moakaka loa aku i kana mau huaolelo. "O kou manao ia o ka hoopaiia o keia poe a me ka laweia ae o ko lakou waiwai?" Ua pane mai oia: "Oia no." Ua olelo aku au iaia: "Ua maopopo lea anei ia oe na olelo a pau a'u i olelo aku nei ia oe, a me na olelo no hoi apau au i olelo mai nei ia'u, a ina pela io, ke mau nei no anei ia manao ou?" O kana pane: "Ua maopopo lea ia'u a pela no hoi au i manao ai no ka'u i olelo aku nei, aka nae, e waiho aku paha au i ka hooholo ana no keia mea i o'u mau Kuhina." Ua pane aku au no keia ae la: "Ina paha he mea pono e hana i olelo hooholo mamua o kou hookohu ana i kekahi kuhina, a e noiia aku hoi oe e hoopuka ae i ke kuahaua Alii e huikala laulaha ana, e hana no anei oe?" Ua pane mai oia. "Aohe o'u kuleana ma ke kanawai e hana ia mea, a aole no hoi au e hana." Mahope o ka hoomaha ana iho no kekahi manawa, ua hoomau mai oia. "O keia poe no ke kumu o ke kipi a me Kumukanawai o 1887. Aole loa e loaa ana he maluhia oiai lakou ianei. E kipakuia lakou mai ka aina aku, a i ole ia, hoopaiia a laweia ko lakou waiwai." Alaila, ua olelo aku au: "Aohe a'u mau mea e ae e hoike aku ai ia oe i keia wa aia a lohe au mai ko'u Aupuni mai, a me he la ekolu a eha ana paha mau pule Aohe mau mea i oleloia no kekahi mau minute lehulehu, a ninau aku au iaia ina paha oia e ae mai ana e haawi mai ia'u i na inoa o eha o kona mau hoa'loha i hilinai nui loa ia, malia paha, iloko o hookahi a elua paha la, e manao no au he hana na'u ka malama ana i kukakuka pu me lakou imua o kona alo. Ua ae mai oia, a haawi mai la i keia mau inoa iho: J. O. Carter, John Richardson, Joseph Nawahi a me E. C. Macfarlane.
                Ia wa au i ninau aku ai iaia ina paha he mau hopohopo ana kekahi ona no kona ola ma kona wahi e noho nei. Ua pane mai oia he mau hopohopo no, a oiai hoi ua kiaiia kona hale e na hoa'loha i hilinaiia i na po a pau, ua hoolako wale ia no lakou me na laau newa, a ua ike pinepine ia hoi kekahi poe me na aahu pualewa wale e poalo mau ana ma kekahi pa iho i pili me kona----he halekula me ka pa nui. Ua hoike aku au iaia ua hoomanaia mai au e ka Peresidena e haawi aku iaia i na hoopakele ana, iluna paha o kekahi

o na mokukaua, a i ole ia, ma ka Legationa (hale oihana o ke Kuhina Amerika), a ua makemake aku iaia e apo koke mai ia haawi kokua ana aku. Ua hoole mai oia, me ka olelo mai ua manao oia he mea pono nona e hoomau aku no i ka noho ana ma kona wahi noho ponoi no nei wa. Ia wa no au i olelo aku ai iaia ua hamama keia haawi kokua a ko kakou Aupuni no kona ae i na manawa a pau ana e makemake ai, i ka po a i ke ao paha.
                Ma ka Kuhina Wilisi palapala malu o Novemaba 11, ua hoike aku no ka ninau ina paha ua makaukau o Amerika Huipuia e hoopakele aku i ke kino o ka Moi, ua ninau pili oihana ia aku oia e ke Kuhina Beritania Mekia Wudehausi. Eia ka Mr. Wilisi i olelo ai,---"Ua pane aku au (i ke Kuhina Beritania) me ka nana ole ae i kana mau koi pili alii, o ke kulana a ka Moi e ku ana ua pili ia Amerika Huipuia e hiki ai hoi ke loaa aku ke kuleana piha, a e loaa aku no hoi, o ka hoopakele ana mai ko lakou mau lima aku. O ka mea oiaio nae, ua hoomaopopo mua ia mai hoi au aole oia ake no ko makou hoopakele aku iaia i keia wa. Mahope aku nae hoi o keia Poakahi ae, e hoopaakiki aku ana au no kona hele mai i ka Legation nei."

He Akua Lapu E!

Ua hoomakaukauia na makai i ka wanaao Poaha nei i ke kaalo ana iho ma alanui Papu o kekahi akua lapu, aole o na makai wale, aku, ua naka pu me na kiu a me na poe Pi Gi. Aia o Kale Bikanele, keiki a Rev. J. Bikanele i make, ma alanui Kukui kahi i noho ai, a i ka hora 2 paha o ia wanaao ae la ua haalele aku oia i ka hale me kona kapa moe po, me ke kamaa ole, a iho ana i kai. Mawaho iho o ka halekuai o Painapa, ua loaa mai oia i kekahi poe mai ka Halewai aku, a ua laweia i ka Halewai. Ilaila aku, ua ikeia mai oia, a i ka ninauninauia ana mai, ua pane aku oia me ke ano mapopo ole a me ka aa hoi o na maka. Ua hoihoi hou ia ae oia i kauhale. O ka hana paha ia a ka hele hewa oiai no e hiamoe ana.

Ua huli hoi mai o M r. E. C. Makapolena i ka Poaono nei me ka maikai o kona ola kino a me kona nanaina pu, a ua hele a oluolu loa.
                E ole kekahi Kepani, loaa ai ke kino make o kekahi elemakule Pa kei ka Poaono nei, ma ke keena o luna o kekahi hale ma alanui Nuuanu, kokoke i alanui Beritania. He 80 paha ka nui o kona mau makahiki. Ua koloneloia kona kino i ka auwina la ae, a ua hooholoia i make no ka hapauea loa. He poe Pake wale no a pau na kiure.