Ka Makaainana, Volume I, Number 5, 29 January 1894 — Page 7

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 29, 1894.

KE KUMUHANA HAWAII.
Na Lono Ahaolelo Hope
Loa a ka La 12 o Ianuari nei.

Ma ka la 3 nei i akoakoa hou io ae ai no na mahele a i elua o ko Amerika Huipuia Ahaolelo mahope iho o ka hoomaha ana, a ua hoomaka koke ia no ka hoeueu ana ae i ke kumuhana i pili ia kakou o Hawaii nei.
          Imua o ka Aha Senate ia la, ua onou aku o Parai (Frye) he olelo hooholo e kuka o ka manao o ia Aha Senate, oiai ke Komite o ko na Aina E e noii pono ana i na launa ana me Hawaii nei, aole he mea pono e akeakea aku o Amerika Huipuia ma ka manao a lawelawe ikaika maoli paha no ka hoihoi hou i ka Moi a kakoo paha i ke Aupuni Kuikawa, a e hoohanaia no hoi na pualikoa moana no ka hoopakele wale ana no i na ola a me ka waiwai o na poe Amerika. Ua noi aku oia e waihoia keia olelo hooholo ma ka papa no ia manawa a hiki i kona wa e noi mai ai no ka haawiia aku i ke Komite o ko na Aina E.
          Ua hoomakaia hoi ka paio ana iloko o ka Hale o na Lunamakaainana ma ka hoeueu ana a Butele (Boutelle), ma ka aoao o na Repubalika, i mea hoonaulu aku hoi i na Demokarata no ka bila kanawai dute. Ua hoao ae o Makaliale (McCieary), Lunahoomalu o ke Komite o ko na Aina E, e pale ae i keia kumuhana ma ka waiho ana aku a na la 5 me 6, a o na la i a e noonoo ai i ka hoike a ia komite no na olelo hooholo mua. Na keia mea i hoeu koke ae ia Hiti (Hi tt), e poo o ka hapauuku o ia komite no, a hoike ae la oia, oiai, ua lilo kela mea i manaoia i wahi e loaa ai o ke kahua a na Repubalika i makemake ai, oia hoi, e hoomaopopoia ka wa no ka paio ana, e hauoli no oia e lawe mai. Eia nae, aole pela ko Butele manao; o kana no ka hapai koke ae i ka noonoo ana i kana olelo hooholo.
          Ua nonohua na aoao a elua, aka, mahope o na kamakamailio hahana ana, ua hooholo mai ka Lunahoomalu no ka pono o ka Butele, eia nae, aole na lala Demokarata o ke Komite o na Loaa me na Hoolilo i ake e hana koke aku aia a moe lea aku ka bila dute ma ke ala o ka hololea, a ua hapaiia ae hoi ka ninau e kue i ke kupono ole o ka noonoo koke ia o ka Butele olelo hooholo. Na keia mea i hoololi ae i ka na Repubalika hana ma ka hoole loa ana i ke koho ma ia ninau, a ua hoohaahaa loa ia, hoi na Demokarata no ko lakou lawa pono ole e hiki ai ke hooholomua aku i ka hana ma ko lakou aoao. Ua manaolana nae hoi na Demokarata e loaa ana ko lakou lawa pono i kahi la ae, aka, o ka hopena aku o keia hana ae la a na Repu balika, oia no ka moe lolii aku o ke kumuhana Hawaii a mahope aku o ka hooholo loa ia ana o ka bila dute.
          Ma ka la 4 mai, imua o ka Aha Senate, ua waiho ae o Hoa (Hoar) he olelo hooholo e koi ana i ke Kuhina Waiwai no ka hoikeia mai o na huina dala i ukuia ia Balauna no kona uku a me na lilo ma kona ano komisina kuikawa i Hawaii, a mamuli la o ka haawina hea a kanawai paha i ukuia ai ia mau mea. A ma kana noi no, ua waihoia ma ka papa no keia wa.
          Iloko hoi o ka Hale, ua kimopo koke aku o Butele i ka paio ana no ka noonoo koke ia o kana olelo hooholo. Oiai hoi, ua manao mua na Demokarata e pale aku i ka noonoo ana aia a pau ka bila dute, nolaila, ua hapai ae o Makamilina (McMillin), ma ka aoao o ke Komite o na Loaa a me na Hoolilo, i kekahi ninau no ka noonooia, a ua ulu ae he papaleo hahana a ku i ka hoonaukiuki mawaena o laua. Ia Butele i ku ae, mahope iho o ka heluheluia ana o ka moolelo, no ka manao no e hoala koke ae i ka ninau Hawaii, ua ike ae ka Lunahoomalu ia Kakini (Catchings), mai ke Komite o na Rula, i makemake hoi e waiho aku i kekahi kauoha kuikawa i aponoia mamua ae o ko ka Hale noho ana. Ua paakiki o Butele no kona ikeia mai a me ka hoomaopopoia mai hoi o ka olelo hooholo i noiia ai i ka la mamua iho. Ua pane oolea mai ka Lunahoomalu ua hala aku la no na hana o ia la me ka hoopanee ana o ka Hale, a o kekahi mea hoi hapaiia mai e ke Komite o na Rula, he mea oi loa aku ia mamua ae o kekahi mea e ae e noonoo koke ia aku ai. A ua noi koke ia ko ka Hale hoopanee ana.
          Imua o ka Aha Senate, ma ka la 8, ua waiho ae o Kanala (Chandler) he olelo hooholo Hawaii hou, a ua hoea ae no hoi ka olelo hooholo no ko Balauna uku ma ka papa moekahi o na hana o ka la. Ua noi ae o Komana (Gorman) no ka haawi ia aku o ia mau olelo hooholo i ke Komite o ko na Aina E, a ua kue o Hoa. He kauoha ma ka Kanala olelo hooholo i ke Komite Hookolokolo e ninaninau a hoike aku i ko lakou manao e pili ana i ko ka Peresidena hoouna ana i na aina e i na agena, elele a komisina paha me ke ao a ae ole paha o ke Senate, a ina he kuleana kumukanawai a aole paha no ka hookohu ana iloko o Maraki i hala, me ke ao a ae ole o ke Senate, ia Balauna e holo i ko Hawaii Paeaina me ka mana i hooiliia aku maluna ona ma o ka palapala e hookohu ana iaia, a me na mana e ae i haawiia aku iaia. Ua haawiia keia ae la i ke Komite o ko na Aina E.
          Na Tupi (Turpie) i waiho ae he olelo hooholo e kalahea ana he mea kupono ole loa ka manao ana e hoohui mai ia Hawaii a aole hoi e noonoo hou ia, a he mea oi loa aku hoi o ka pono e hoomau aku no ke Aupuni Hawaii i kona kahua alakai ponoi iho e like la no me ia i keia wa. Ua waihoia keia olelo hooholo a kahi la ae e noonooia ai. Ua hoao ae hoi o Parai e loaa ke kohoia ma kana olelo hooholo e kue ana i ko Amerika akeakea ma Hawaii, aka, ua kue o Batala Butler a waihoia a ka Poakolu.
            Ua hooikaika ae o Kanala i ka la 9 mai no ka noonooia e kana olelo hooholo Hawaii, a ua hololea ole nae.
            Ua hoao ae o Lunahoomalu Makaliale o ke Komite o ko na Aina E e waiho i hoike ma ka la 12 nei e pili ana i ka Hiti olelo hooholo no ko ka Peresidena hoike aku i na ike a pau i loaa iaia e pili ana ia Hawaii mahope aku o kana palapala o Dekemaba 18. Na ka Lunahoomalu o ka Hale okoa no i kue, a ua waihoia ka olele hooholo ma ka papa no ka manawa. Aohe mau mea i hanaia iloko o ka Aha Senate ia la, oiai, aole i makaukau ka Peresidena e waiho aku i kana palapala hou.

"Aloha no kahi ala! Ea, fine hoi kou wahi smell. Very ni ce."

Mamuli o kou waiho pu ole ana mai i ka haina o kau nane e W. A. Kawalia me makou, nolaila, ke waiho nei makou ia nane a hiki mai ka la hookolokolo hope loa.
          O ke kumu nui o ko ka Ma riposa lohi a ku mai ianei i ka Poaono, Ianuari 20, elua la mahope o ka manawa, mamuli no hoi ia o ka ulolohi o ka pae ana mai o na eke leta Pelekane i Nu Ioka, no ka nui o ka ino, a hala elua la mahope o ka manawa. Pela no iloko o Ianuari, 1892, ua haule ka Monowai he elima la mahope o ka manawa, a iloko no o Ianuari, 1893, he ekolu la ko Alameda haule hope. Akolu makahiki ae la pela wale no ke ano, a me he mea la no hoi o Ianuari nei ka mahina mau e ulolohi ai o na eke leta Pelekane a me na mokumahu lawe leta.

NA PALAPALA.

[Aole maluna iho o makou ke koikoi

o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, aia no maluna iho o na poe na lakou i kakau mai.]

Ka Makua Hana Lapuwale.

Mr. Lunahooponopono.
            Ke noi aku nei au i kou oluolu e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu i koia mea hou, i ike mai ai na makua hana lapuwale i ka lakou mau keiki, i like ai paha me keia malalo iho nei.
          O Mr. Keawe Puliko o Kaalualu, Kau, Hawaii, ua hana oia i kekahi mea e ku ai i ka hoowahawahaia e na poe a pau o nei.
            I kela mahina aku la i hala, ua hoolimalima oia i kana wahi kaikamahine uuku i ka haole, nona paha na makahiki he umikumamakolu i ane like me Naipualehu kona kiekie. Eia ka mea hilu loa i ua kanaka nei, aie oia i na mea liilii o kela me keia me ka manao o ka mea halekuai he kala, eia ka aole. "Mahea dala oe?" wahi a ka haole. "O! kela huapala no," wahi a ka pane. "Pehea, uuku loa, ina piha ka manawa, hiki no limalima iwakalua dala akahi mahina, noho pu me a'u," wahi a ka haole. I kona lohe ana i keia mau olelo a ka haole o kana hana mau ke hiki ilaila, lawe i kela me keia mea. No ia mea, ike iho la ke keiki Amerika ua hakahaka kona aoao, hana io ka haole.
            I keia mau la ke hele nei ua Keawe nei e hana aloha i ka mea i ike ia ano hana a ka Hawaii, no kona makamake nui e paa kela haole i kahi pepe ana. Ua manao wale ia no ke ano nele a ilihune ke kumu i hana ai ia pela, aka, aole loa pela ko'u manao e hana kekahi makuakane pela. He hai keia i ke akea me ka oiaio, aole me ka hakuepa wale.
J. P. KALOAUMI OPIO.
Ka Ua Haao, Ian. 18, 1894.
Hoopunipuni o S. W. Kawelo.
M r. Lunahooponopono:
            O na manao i hoopukaia ma na kolamu o kau pepa o ka la 8 o keia mahina, e S. W. Kawelo, e i ana, "ke haalulu nei na poe hoohuiaina, a ke uwe nei," a pela aku, aohe oiaio. Koe wale no paha o J. A. Kanamu ke kanaka hookahi i hoike iaia iho he Amerika oia. E hoike hou aku au ia oe, mai ka uka a ke kai o ka panalaau nei, he hookahi wai o ka like. A no J. P. Miau, ua lalau loa o Kawelo, he kue loa o Miau i ka hoohuiaina, a he aloha alii oiaio oia ma na ano a pau. Mai Kalawao a hiki i Kalaupapa nei, no Liliuokalani wale no lakou i na la a pau o ke ola ana ma ka lepo o Hawaii nei.
                              GEO. NAKOOKOO.
Kalaupapa, Ian. 11, 1894.