Ka Makaainana, Volume I, Number 5, 29 January 1894 — KELA A ME KEIA. [ARTICLE]

KELA A ME KEIA.

He raau kaoo kobaH ka i ike I ia uiawah© ae o Waikiki i kekabi mau la o ka i>ule i hala iho la. i Ua.lioiolea iia hooponopouo ana iio na Kepani o Koloa i 010- J hani ai, a na pau-hoa i ka lioi i 1 ku huiut. 1 keia I\>aono ae, Feheruari •'}, e k.u mai ai ka inokumahu Araiva 1 mai na Panalaau Beritania mai -i ma ka Hema. He 27 poe mai lepeia' a Lehua ; i lawe aku no Kalawao i ke ahiahi Poalua i hala iho la mai Kalihi aku. Ma ka la 10 o Maraki ae nei i manaoia ai no ko ka Hoku Ao ka mai, inai na paemoku mai o k»i Hema aka nei, ' He m.'iu iona lako ai a mau pono e ae ka i loaa mai nei ma ka Warirnti no ke Kamepiona. E hoike mai ana ia aole oia e holo kok® uku ana. Ma ka Poaono, lanuari 20, akalii no a hauk- wahi kuiu pakaua ma Kohala, no kekahi | mau mahina loihi. oka wela a ka la ka mea nui. E haule ana o Malulani he hookahi i keia pule, no ka mea. e ku ae ana oia i Lahāiea a uhao kopaa ai, ai ka Poakr»iu eku mai ai, aole hoi i ka auwina la o | ka ia apopo. | Ma ka Poakolii i hala, mahope iho o ka hora 10 o kakahiaka, ua akoakoa ae ka halawai makahiki i hoopaneeia o ka Hui Paa- i hana a Hoolawa o na poe Ma)ii- ' ko, a ua hoomaluia e W. G. Iwi- t ni, Peresidena. Ua uwaiia la oka pule i hala iho la ka noho agena ana oka Hui Kalepa a Kopaa Hawaii, mai ka hale kalepa aku OW, G, Iwioi Ma a i ko H. Hakapila Ma. () keia ae la no kn j hui mahiko o ke Kula o Kamaoiii ao. Ma ka hora 10;30 a. m. o ka j la 16 nei i hoea aku ai ka mo- ! kumahu Miowera ī Kapalakiko, | a ma ka nanaia ana mai nei e ! hiki aku ana na lilo no ka hoo- I maemae hou ana iaia ma kahi o | $50,000, a i ole ja, $100,000 paha. | Nui no. i I O kela keiki Pake, nonu ka j inoa o Churi You, i hou ai i keka- ! 7 » j hi keiki Hawaii, nona ka inoa o j Keoki, ma ke ' »a ma ka la 11 j nei, ua waihoia aKii kona hihia ! 1 ka Poakolu i hala iho la, e ka | Lunakanawai Apana, a i keia i kau kiure ae. | I kakahiaka Poalua a me Poa- | lima nei i hookahakaha paikau I topido ae ai na waapa o ka Nani- | wa, maloko nei o ke awa, me '' kekahi poe lana 1 koloia e keka- j lii waapa mamua, aua paikau j waapa ae no hoi na mokukaua j Amerika i ka Poalima nei. j Ua poohu ae ka lae o kekalii | Pake, imua o ka Alia Apana i I ka Poakolu iho la, he $500 a uie ! eono mahina hoopaahao no ke kuai opiuma. Ma ka la 18 nei ! oia ī hopuia ai iloko o kekahi | keena o luna o kekahi hale ma ! alanui Horitanla, oiai no e kuai maoli ana.i ua mea Kue kanawai 1a iloko o ua hua lai-ki, a na , K>»pena Anaini i hopu, no ka mea, oia ame ke kiu ua mea i )kemaka. l'a hn< ( halaiiala 'ia | Pake la ī keia

Ua polenaia iloko o ka hipuu 0 ka raar<3 o J. K. Nakookoo me Miss Elikapeka K. Lokai, © ka Hev. J. Waiamau t maloko o ka luakini o Kaumaka£ili, i ka po Poakolu iho nei. Ua hoopaa hou ia no ia luina okoa aku o ke kiapa Magareta 1 malalo o $200 hoha, a e like no ine ka mua, e malama oia ika maluhia me ka hoopoino ole i ke kapena. Eia na luina a elua ma Kawa e noho nei h hiki i ka wa a ka moku e holo ai. Ma ka la mua o Febertiari ae e wehe loa ia ae ai ka Hoikeike Hooilo ma Kapalakiko. Uaauo 'ulolohi na ha,na, a no ia mai ke kumu o ka panee ana mai he mahina okoa mai ka manawa i manao mua ia ai e loa ana ma ka la makahiki hou. E loaa no ka buke moolelo o "Olando Kaaka" ma ko makou nei keena no ka hapalua (50 keneta) o ka huke hookahi. E loaa no i na luna ka buke ke hookaa mua ia mai ka uku me £a lawe mua i ko lakou uku luna, he 25 keneia no ke dala. Ma ke kuike wale no. Ua pau i ke āhi a koe wahi trea ole iho ka halekuai lole o Alina, ma Waialua, Oahu nei, i ka hora 1:30 o ka waiiaae Poakolu i hala iho la. Iluna nei ka mea nona ka halekuai, a he pokii nona ka mea hookahi o leko. Ua manaoia he hana na ke kolohe, a ke noiiia la. Ua ku mai ka Auseteralia i ka hora 8/30 o kakahiaka Poaong nei, ika hora 2 p.m. oka la 20 nei i haalele aku ai ia Kapalakiko. I ka hora 3 o ka auwina la oka la 23 nei, ua kaalo ae oia i kekāhi moku kia-ha Pelekane me ke akaka ole o kona inoa, e holo ana ma ka akau. He 59 poe Pake i hoea ae imua o ka Aha Apana i k j Peakolu i hala iho la, no ke'kue 1 ke kanawai piliwaiwai Pi Gi, ma ka lealea ana meiia poke laau. He 12 i ae uā hewa, nolaila, eono i hoopaiia he $10 pakahi a he $5 pakahi'ilio hoi o kahi poe eono, <i o ke koena aku ua pau i ka hookuuia. O ka Poaono iho nei ka la hanau o ka Emeperoa o Geremania, a ua malamaia ma ke kipa ike ana aku i ke Kanikela o ia Aupuni i ke awakea o Ih la, ma ke kahua halekuai o H. Hakapila Ma ma Halekauwila. Ua houhene ae ka puali puhiohe Pi Gi ilaila, a ua welo ae no hoi na hae Aupuni a me ko na ama e ia la. O ka ia 25 nei ka la i manaoia ai e hookoia kela paio mokomoko lima mawaena o na kaeaea, Kiino ko Amerika a o Kale | Mikila lioi ko Enelani, a ma | Felorida, Auifr»ka Huipuia, e j malamaia ai. Ut oleloiae akea- j kea ana ke Kiaaina, aka, up i manaoia e pau e ana maniua ae i 0 ka hoea j*ku o kana akeakea. ! >Tawai ana la ka ai a laua? Ma Wailuku, Maui, ua hele I aku o Makai Uilama Kini a me ; kahi poe iho ma ke kahua 5 o ! ka mahiko o ka Ona Miliona ma ! k- Kula o Kamaomao a pau nui j ana he poe Pake piliwaiwai i ka 1 hopuia i ka po Poaha, la 18 nei. 1 ka hoaoia ana ae e hoopakele aku i ua poe Pake la, ua ki o Kini i kekahi Pake uu* ka pu panapana a ku «naluna ae o kekahi poi kulf:

Ma ka halawai ana o n» iala o ka Hui Kaawai Polohuku i pau i ka po Poaiua i hala iho la, ua ao aku lakou i na elele e kueae hoole loa i ka ae ana e hoolilo i ko lakou pa iliua mauka o Maemae. He $75 ka i'haawiiano ia pa. Ua puiwa ae ka lio o kahi kaa lawe bipi o ka halekuai bipi ma alanui Nuuanu, inauka aku o ka Nekina, a ua holo pu aku rae kahi kaa. I hookuiia eke kaapio o kekaiii haole ke kumu o ka puiwa ann. Ua Hlo «a wahi kaa la i mea poino, aohe nae he hipi o luna īa wa, a ua hooia aku k« kahu o ke kaapio nana e uku ka hapalua o na poino. .Lehulehu ha poe i ikeia i ka puka aiia mai, mai Kahi noho mai o ka Lunakanawai Kiekie, mamua iki iho o ka waenakonU po o ka Poalua i hala *iho la, ahe poe kane haole bui wale no a pau. Heaha la ka lakou hana o laila? Malia he halawai ohumu inalu paha no ka hooponopono hou ae i ke Kumukanawai. Imua o ka Aha Apaua i ka Poaha nei 1 hookolokoloia ai kela mau keiki aihue haiuaka o kela pule aku no elua aihue ana. Ua hōopaiia ke keiki Hawaii, o Geo. Wainee ka inoa, no eono mahina e uoho ai ma ka Halekula Hoopololei o Keoneula, a he ekolu mahina hoi o kahi keki Pake, o Akuna ka inoa. Mai kekahi makamaka mai o ka aina o na mauna ekolu na iono malalo iho: u Ma knkahiaka Sabati, lanuari 21, ua ikeia aku la ka 'moa kane uakea' e kau ar.a i kaupoku o Mauna Kea ame Mauna Loa. He wahi ua kulu paka-kahi wale no ko ka Poaono aku, la 20, o ke ano ua hau no nae. Oia mau no ka maloo, aohe wai, aka, hanaio ke anu." Maemae ka nanaina e ka hapanui o na alahele aoao o ke kulanakauhale nei. He pohaku na paepae, a ua uhiia o iuna iho me ka polmku, puna a me na mea e ae e laumania ai na aoao helewawae. Aohe keia nani na na poe Pi Gi, aka, na ke Aupuni Moi a lakōu e hoino nui nei mamuii o ke kanawai i hooholoia i ke kau Ahaelelo o 1892, a Kakina nae hoi i hooikaika nui loa ai. I'kakahiaka nui, hora 6.30, o ka Poalima nei iku mai ai ka mokumahu Warimu mai Vitoria, Beritania Kolumehia, m«i; Ua ulolehi oia no ka lohi o ka hoea ana aku c ēke letp Pelekane, a i ka hora 8 ahiahi o ka la 17 nei oia i haalele aku ai. Ika moanu mai uei hoi, ua loaa i ka ino. Lehulehu na ukana ana i

luwe mai uei uo keia awa. A j maliope iho o ka hora 11 o ke ! awakea i haalele hou mai ai a ! holo ioa aku 1;\ no Kikane ina kp ala ae o Fiji. j Ua hoomanao ae na j»oe Beko- I tia o kakou nei i ka piha ana o i ka 135 makahiki o ka la hanau i o Rohert Burns, kekahi o na j kanaka kaulana lon iwaena o ! ia lahui, ma ko lakou keena halawai ma alanui Kalepa i ka po Poaha nei. Leliulehu na poe inalaila, h ua hoohaluia ka I mauawH iloko o ka piha lea- ! lea haiolelo me hime'M a ua nni : ka iiauoli. Ua hookuuia i ke ; auiuoe mahope iho o ka laulea | ana me na mea ai mama. oiai , nae koi v hooloheia ana na huna I ka po, j

E hauoli konohi ana na keiki o ka Aina Pua i keia Poakahi ae, a ua'lako mai nei hoi lakou me na mea a pau © lakou e hauoli nui ai ma na moku lehulehu mai nei mai Honokaona mai. Eia ke okiokiia nei na kuinulaau ohai a k-e hoooaaemaeia nei l»oi ka pa ilina Katolika Roma ma Koula. He hewa ka ia, he ui ae. Ua kaheaia ae he halawai no na poe mea aina ma kahi kokoke ia pa kupapau, a i ka h\ 12 o Feberviari ae e akoakoa nui ai ma ka ilina.

He elua inau walnne i paio hahana ae ma Kapuukolo ae nei ike kakahiaka Poaono nei, no kekahi wahi kumu auo ole, a ua hoopau kokeia nae ma oka noho kolee ana mai o lunakanawai wa'nine Sa wa e e hooponopono mawaena o laua. Wela na olelo, a kokoke no e h«e ia mai na piha-a moewai o lalo oka uwapo o Haaliliamanu. Aloha 110 kahi Ai.a ! E like no me ka makou i hoike aku ai no ko G. A. Long mare rae Miss L. K. Kaae ma ka helu i hala, pela no na mea i hanaia. Ua. lehulehu na lala o na ohana a elua, na makamaka a me na hoa'loha i hoea ae i' kai o ka uwapo, a ua lehulehu na hōomaikai a me na nianaelan& ana no ka oluolu o keia noho ana aku o na mea i mareia, a hala loa aku la laua ma ka Malulani no ka hoohaia ana i na ia makdmua ma Kailua, Kona r Hawaii. Aia me laua ko makou mau manao maikai. Ma k hihia a Kamauleule 0 Hanapepe, mokupuni o Kauai', kue ia Nagamoto a me Kamatsu, maialo o ka hoohalahala mai ka Aha Hookolokolo Kaapuni Elima kahi i haawiia ai o ka pono ne $100 no ka mea houpii, ke koi holookoa hoi no elua. makahiki hoolimalima, ua hoohol© ae ka Aha Hookolokolo Kiekie ma ka hanako, ina e hoihoi hou aku ka mea heopii he $50, ka huiua i ha&wiia no ka makahiki mua, alaila, ua ko oia no ke koena aku a e paa hoi ka olelo hooholo ana kwe, a iua aole, alaila, e aeia no ka hookolokolo hou. A. Rosa no ka inea hoopii, a o A. S. Hatawela no na mea hoopiiia. Mamuli o ka lokomaikai o"W. H. Rikada, ua hoolaulea aku oia 1 ke kapena a me na alii oka mokukmm Kamepiona ilalo Manana. Ewa, i ka Poaha nei. I ka hora 10; 30 o ia kakahiaka ka haalele ana mai. a i ka hoea ana aku i ka Ululaau Remon&. ua hoomaka koke ia he aha hulahula a uie na lenlea a hoohaU hooluolu manawa e ue, a ia aluahi poeleele i pau nui mai ai i ka hoi. Mahope iho o keia ae la, ua hala liom aku uo ua poe no iaila e hoolealea ai, a iwaena «ia-poe lie mau alii ona mokukaua Amei'ika. He hulahula ao hoi ka in poe a huli hoi uui mai ike auinoe ae. Na na kei'ki huneni Hawaii i h«olawa aku na mele a nie i-m inea kani no keia mau aha hoolaulea elu » o ia ia hookahi.