Ka Makaainana, Volume I, Number 6, 5 February 1894 — Page 6

Page PDF (808.59 KB)

6 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 5, 1894.

KE KUMUHANA HAWAII.

Na Lono Huikau a me na Lawe Olelo ana no ko Kakou Kulana Pili Aupuni.

                Ma kela palapala malu no a Kuhina Wilisi o Novemaba 11, 1893, ua hoomau aku no oia i kona manao mai kahi a makou i haalele ai ma kela helu malalo o ke poo, "Koa ke Aliiaimoku," ma kahi hoi ana i hoike aku ai no ko ke Kuhina Beritania ninau ana aku iaia no ka hoopakeleia o ke kino o ka Moi mai na poe aku e manao ana e hoopoino aku, penei: Ua hoohuiia na mokumahu o Amerika Huipuia, oia o Piladelepia me Adamu, me Honolulu ma o ke telepone la, aka, ina no ka hoohaunaele ae, ua hana o Adimerala Iwini ka mea e hoomalu nei, i na hoomaopopo no ka hoailona me na ahikao lele.
            Aohe hoohewahewa ana aia no iloko o keia Aupuni, he mahele o na kanaka ano noonoo ole a manao kanawai ole, he poe hoi malalo o ka manao ana iho aia me lakou na kakoo pili manao pono ana a kekahi o na poe maikai e ae o ka lahui, a e hiki no hoi ia lakou i kela a me keia wa a lakou e ake ai e hookauhihi aku i kulana kupilikii poino loa o na lawelawe hana ana. Ua pomaikai nae hoi aia he poe kanaka ma ke poo o ke Aupuni Kuikawa i ikeia e na aoao a pau ma ke ano he poe hoopono a makee kiekie, i hui pu ia hoi me ko lakou mau kuleana waiwai nui ma ko lakou aoao, a mamuli o ia mau mea ae la i manaolana ia ai e ku lakou me ka paa a me ka holopono no ka maluhia a me ka hooponopono aupuni maikai.
            Ano no i kipa mai nei ke Kanikela-Kenerala Iapana, Mr. Suburo Fujii, e olelo mai no kona lahui, no lakou hoi ka heluna i aneane e hookahi-hapakolu o ka lahui kane, ua hopohopo loa no ke ala koke ae o kekahi mau hoohaunaele ana. Ua makemake oia e maopopo ina paha au e ae aku iaia e kauoha no ona manuwa. Ua hoole au i ka haawi ana aku i kekahi ao ana iaia. Ia wa iho nae oia i ninau mai ai ina paha e hiki ana i kona lahui ke manao mai e loaa aku ana he hoopakele ana mai na pualikoa o Amerika Huipuia. Ua olelo aku au iaia ina o kana koi ia, a ina hoi he poe komo pu ole aku kona lahui ma kekahi hoeueu hoohaunaele, e hiki ana no paha iaia ke hilinai i ka hoopakele aku o ko kakou Aupuni. Oiai hoi, ua mahuahua loa na pomaikai Amerika maanei, a ua ano pili loa no hoi na pomaikai a pau, he mea hiki ole loa ke hookauhihi aku i kekahi me ke komo pu ole aku o na kuleana e ae a pau loa.
                Me ka palapala hope a Peresidena Kalivilana i waiho aku ai imua o ka Ahaolelo, ua ukali pu aku me ia he palapala hou no na Kuhina Wilisi, i kakauia ma ka la 5 o Ianuari, 1894. Ua hoakaka ano nui aku no makou i na manao o ia palapala, oia no na kukai palapala ana mawaena o ke Kuhina a me Peresidena Dole, e pili ana hoi i ke kahua alakai a Peresidena Kalivilana i hoolahaia ai ma na nupepa, a he mea makehewa wale no hoi ke kualehelehe aku.

            Ua kukakuka pu o Makaliele, Lunahoomalu o ke Komite o ko na Aina E o ka Hale me, Lunamakaainana Holomana o Iniana ma ke kakahiaka o Ianuari 15, e pili ana no ka mea e waihoia aku ana imua o ka Ahaolelo no ka ninau o Hawaii. Mahope o ia kuka ana, ua olelo ae o Makaliele, me he la e makaukau ana no ka puana no ia ninau e waihoia aku imua o ka Hale mamua ae o Ianuari 29. O keia Holomana kekahi ma ka hapauuku o ia komite, a nana hoi ka olelo aohe manao hou ana aku i koe no ka hoihoi hou ia ae o Liliuokalani ma ka nohoalii, aole no hoi e lohe nou ia ana iwaena o na poai Mana Hooko a Ahaolelo paha. Aole loa e lohe hou ia ana no ia mea, no ka mea, ua pio loa.
            No Vanekouwa, Beritania Kolumebia, ka lono, ma ka la 16 nei, no ka liuliu o kekahi poe malaila e hoala ae i pualikoa e holo mai no Hawaii nei e kokua ai i ko ka Moi hoihoi hou ia ae ma ka nohoalii, a ua loaa he 200 poe, a no ka loaa koke ole aku o na kokua dala ana, ua haule ia manao. Ua oleloia he hapahaole no ia wahi ke alakai. Eia nae, ua hoikeia aku ka lohe mai Vitoria aku no keia liuliu i ke Aupuni Panalaau ma Otawa i ka la 19 me 20 mai, a ua hoike ae o Akukana-Kenerala Powela i na poe kakau nupepa ina e liuliu io ana kela huakai, alaila, na ia aupuni aku ka hana o ke kaohi ana iho i ka holo mai o kela huakai. Me ke akahele loa i lawelaweia ai keia hana, me ka manaoia hoi ma Kapalakiko ae e hoouna mai ai i kela poe, i hiki ole ai hoi i ke aupuni ke akeakea aku. Aole i manaoia e mahuahua ae ana keia mau hoolala ana, eia nae, malia o pii loa ae a mahuahua a palahalaha loa aku. Ua hoounaia aku ma ka la 19 nei, he mau palapala noi i Vanekouwa no ke kakauinoa, a na kekahi alii o na Eneginia Roiala i kamaaina ilaila i hoouna, aia hoi ilaila kahi i hoomaha ai. He kanaka oia i kamaaina ma na lawelawe hana pu-nunui, a ua manao hoi e loaa ana he hookohu ano nui iloko o ia puali.
            Aia no hoi ke lawelaweia la na hana no ka hookomo ana mai i na poe kakoo ia Liliuokalani, wahi a ka oleloia, ma ke ano malu a akahele loa ma Havehila, Masakuseta.
            Imua hoi o kela komite noii a nienieie o ka Aha Senate, ua hoike aku o Lutanela Dermitt Coffman (Demite Kopemana) o ka Bosetona, a ua hoomaopopoia ua kakoo loa aku kana mau ike i na palapala hoike ma ka Balauna hoike. Pela no ka hoi me ka Lutanela Hoomalu Swineburne (Suinebana) o ka Bosetona. Oia hookahi wale no ka hoike imua o kela komeite i ka la 17, a ua lilo kana olelo ike i mea nui, no ka mea, oia ke alii nana i hoomalu na koa i ka hooleleia ana mai. Ua ninauia oi no ka manawa i hooleleia mai ai na koa, ka hoonohoia ana ma Ariona Hale a me ka manawa i haawi pio ia ai o ka Halewai. Ua ae aku oia he wahi kupono e ae no kekahi, a ua ao aku oia, mamua ae o ka hooleleia ana mai, i wahi okoa aku ko na koa wahi e hoolulu ai. A ua hoike aku no hoi oia he mau hora lehulehu mahope loa iho o ko na koa hooleleia ana mai ko ka Halewai pio ana.
                Ua hoea aku o Kuhina Kiwini i pau ma Wasinetona i ka la 20 nei, no ka haawi aku hoi i kona ike no na hana kipi ma Hawaii nei imua o ke Komite o ko na Aina E o ka Aha Senate.
                Ua haawi aku no hoi o W. B. Olesona, kumu nui mua o ke Kula Kamehameha, i kana olelo ike e kokua ana i na Pi Gi. A o ke ano nui hoi, aole o Kuhina Kiwini i pau i hoohana aku i na koa malina Amerika no ke kokua ana i ka hookahulihia.
                Ma ka la 19 o Ianuari ua hoea aku o L. A. Kakina i Kikakoi ma kona ala no ka holo loa aku i Wasinetona, a ua olelo aku aia iaia he mau palapala ano nui mai kona aupuni i ke Aupuni o Amerika Huipuia. Ua pane aku oia i ka ninauia ana aku, aohe ke Aupuni Kuikawa i manao iki e haawi ia Kuhina Wilisi i na palapala kipaku, a aole no hoi o Amerika Huipuia e hoopii koi poho ia e ka Moi i hoopauia. Aole loa oia e hoihoi hou ia ae ana.

            Ua oleloia ua hoopuka olelo ae o Kuhina Kalaila (Carlisle) aohe manao hou ana aku no ka hoouna hou ia mai o ke Kowini ianei me na palapala hou na Kuhina Wilisi.

Ka Waiwai o B. Pauahi Bihopa.

                Ma ka auwina la Poakahi, Ianuari 22, i waiho aku ai na Kahu malalo o ka palapala kauoha a B. Pauahi Bihopa imua o Aha Kiekie i ka lakou hoike helu. He $115,732.69 na loaa, he $85,259.61 na lilo, a ua koe iho he koena o $30,473.08. Mai keia koena mai he $25,000 i hoaieia, a ua koe iho no $5,473.08 ma ke dala maoli. No loko o na hoolilo, ua ikeia iho ua lilo i ka Waihona Hoikeike he $6,216.07. Kula Kamehameha he $38,518.83, a Waiwai o B. P. Bihopa he $40,524.71. Iwaena hoi o na loaa he $2,145 no na aina i hooliloia, a he $25,000 na C. R. Bihopa no ka Waihona Hoikeike.

            E ala e na moku o kai lilo loa—e oli e na kini o luna e, e hea a e hookipa mai hoi i KA MAKAAINANA me ke ohohia.

            Ke ui a ke ninau nei kekahi poe kipi o kakou nei, nawai ana la e noho ko lakou mau wahi mahope aku o ka hoea ana mai o ko ka lahui iini e kaunui nei. Eia hoi ka leo o ka hanehane ke pa-e mai nei—Nawai la?

            E loaa no ka buke moolelo o "Olando Kaaka" ma ko makou nei keena no ka hapalua (50 keneta) o ka buke hookahi. E loaa no i na luna ka buke ke hookaa mua ia mai ka uku me ka lawe mua ae i ko lakou uku luna, he 25 keneta no ke dala. Ma ke kuike wale no.

                Ma ka hookuku kinipopo Pelekane mawaena o na keiki aukai o luna o ke Kamepiona a me ko kula nei poe, i malamaia ma ke kahua hoolaulea ma Makiki i ka Poaono, Ianuari 27, ua kaa ka eo i na keiki o ke kai. Elua o lakou komo ana me 187 holo, a hookahi hoi a ko uka nei me 56 holo.


            Ua hoike mai nei o Barona Hadene Hike (Baron Harden Hickey), he kanaka Auseturia, ua lawe ae oia i ka Mokupuni o Tirinidada, ma ka Moana Atelanika, ma ka latitu 20:30 Hema, lonitu 29:22 Komohana, a he 700 paha mile mai ka aekai aku o Berazila. He aina kanaka ole ia a e hoao ana ka Barona e hoolaupai aku a e kukulu i kulana hooponopono aupuni nona ponoi iho, a pela no hoi e hoomanawanui ai me ka hopohopo ole ae no kekahi hoohaunaele kipikipi.

            Ua ahewaia o Kelii (w), imua o ka Aha Apana i ka Poalua i hala iho la, no ka malama opiuma, a ua hoopaiia e uku i $50. Ma ka la 21 o Ianuari, ua hele aku oia e ike i kana kane ma ka Halepaahao o Kawa, a ua lawe pu aku he wahi puolo lole, paka a me kekahi mau mea e ae. Ua huliia ka puolo a loaa na hua opiuma iloko o na lau paka, a ua lawe loa ia mai oia a hoopaa ma ka Halewai. Imua o ka Aha ua hoole loa aole oia i ike he opiuma kahi a na kekahi Pake ka i haawi aku i kela puolo iaia. Ua manao oia he puolo paka wale no. He mea okoa kahi i kokua i kana olelo, aole nae hoi ka Aha i hilinai.