Ka Makaainana, Volume I, Number 6, 5 February 1894 — Page 8

Page PDF (882.02 KB)

8 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 5, 1894.

[Koena mai ka aoao 5 mai.]

Kolekaaka. O kona palapala hookohu , no ke Aupuni ia o ke Aliiaimoku, aole hoi no keia vaniki ana a na Pi Gi olalau a pakaha wale. Nolaila, o ke Aupuni Moi no o Hawaii nei ka ke Aupuni Repubalika o Farani i ike mai la, aole hoi o na Pi Gi, a e lilo paha auanei nei mea i wahi iniki iki e eha ai a e niniau nui ai lakou nei ma ae. He manao no ko ke Aupuni o Farani ma keia ninau, koe nae hoi ka maopopo ia makou mawaho ae o ke koho wale aku no. Pehea hoi keia?

            Ke uwe helu nei o Rev. Kauka Hai no ona kokua i ke kula kaikamahine o Makawao, Maui, oiai, no ehiku malama i hala ae, ua hoike mai ke kumu-poo iaia no ka hune wai o lakou. Eia nae, akahi no a ike o Hai a uwe ae la no ka lu dala ia aku no keia pilikia. Ua nele ka paha oia me kela uhane Karistiano a lakou e painuu mau nei. Aia a nui loa ka pilikia, alaila, alala okoa. Pela no hoi me F. W. Damona, ke noi nei no ke kokuaia aku e uku i ka aie o ka luakini Pake, ma Kapauhi, i hoomaemae hou ia iho nei, a he $2,000 ke koena aie i koe. Ke manaolana nei makou e loaa aku ana na kokua ana mai na poe Pi Gi a pau, a mai na koa a me na kiu a lakou e hanai mau nei.

            Nui ka walaauia no ka hoihoi hou ia mai o na eke ai, ua pau ka ai o loko, mai ke Kahua Mai Lepera mai o Kalawao, Molokai. Pehea hoi keia ano hana? I ka na kanaka maoli mau eke hoi, aohe aeia. Akaka no hoi ke kapakahi o keia au oehaa wale.

            Ua hoopauia ae nei ke kuke haole o na koa Pi Gi, a he Pake aku la ma ia wahi. No kona ike ole ka i ke kuke ke kumu, a o kekahi hoi no ka like ole o kona manao me ke kapena o ka puali Ukiki o Waikakalaua. Aole no i emo, pau ka Pake, a he Iapana aku la.
            Ua hoopaiia o Poina e ka Lunakanawai Apana, i ka Poalua i hala iho la, e uku i $10 no ka hoeha ana ia Haole. A kanono, i ka limanui no o ka opio i ka elemakule. No uka o Puiwa, Nuuanu, laua a elua.
            Ua piha ae o kai o ka uwapo o Poka ma i kakahiaka Poakolu i hala iho la, mahope iho o ka pili ana mai o ka Malulani, i na Pake kuai alani, a ua emo ole no hoi, pau na alani i ka lilo, i makaukau ai hoi na keiki o ka Aina Pua no ko lakou la makahiki hou.
            Pakele ka halekula kaikamahine o Kohala, Hawaii, mai pau i ke ahi i ka Poalua, Ianuari 23. Maluna o ke pili ka a ana, a no ka pukauwahi mai hoi o ka halekuke ke ahi. Ina paha he po, ina la ua koe iho ka lehu a poino pu paha me na haumana, a lilo hoi ia i mea nui o ke kaumaha.

KELA A ME KEIA.

                He hoomaamaa ki pu nunui ka ka Naniwa i ka Poalima nei, a ua eleu no ka ua poe keiki la o ka Aina o ka La Hiki.
            Ua pau na mea ulu i hoopuni iho nei ia Aliiolani Hale i ka ulaaia. Malia i ahuwale kahua a hiki ole ke pee nui a alo poka ae na koa kiai Pi Gi.
            Pau keia malama, pau na Papa Alanui mai o a o o ka aina nei, a pau pu no paha me na Luna Alanui ano lawelawe hana kapakahi.
            I ke kakahiaka Poakolu i hala i unuhiia ai ko Eleu pukauwahi, a i ka auwina la Poaha nei i hookomoia ae ai he mea hou. Ua hoaoia a ua ikeia ka hololea.
            Ua hele ae he Iapana ma na alanui me kekahi laau ohe loihi, he kepau kapili manu ko mua, a me ia oia i hele hoopipili ae ai i na manu ai laiki a ano manu e ae.
            No kekahi mau pule lehulehu i hala ae a i ka Poakahi nei, akahi no a noho hoomalu hou ae o Kolekaaka i ka Ahaolelo Pi Gi. Ua oluolu ka paha ke ano lolekaa ona.
            He mau la pa makani iho la keia, a hele pu no me ka ua a me ke anu koekoe. Ua oleloia, ke pukikio mai no ka makani, he hoea mai koe o kekahi mau mokukaua hou aku.
            He aha ike a hoolauna ka ka Hui Pake Lokahi, i keia la, La Konohi, ma ko lakou hale halawai mau ma Alanui Moi nei, mai ka hora 12 awakea a ka hora 2 auwina la.
            O ka Poalua i hala iho la ka la hoomanao o ke Aupuni Iapana no ka la i make ai o ka luaui o ko lakou Emeperoa. Ua welo ae na hae Aupuni me ko na kanikela a me na mokukaua.
            I kakahiaka nui o ka Poaono nei i ku mai ai ka Arawa mai na Panalaau Beritania mai ma ka Hema, a mahope iho o ka hora 1, o ia auwina la no, i kamoe loa aku ai kona ihu no na Panalaau Beritania aku nei ma ka Akau.
            Ua hoohauoliia na poe kiu Pi Gi i ka Poakolu i hala iho la, a o ke kumu mai o ia, no ka loaa ana o na uku ma ka haawina o "kela a me keia lilo" mai ka oihana aku o ka Loio Kuhina. I ka malumalu po ua poe mu la e kokolo hele nui ae ai no ko lakou mau wahi ola.
            O keia ka la konohi o na Pake a o keia no hoi ka la wehe o ke kau kiure o Feberuari ma Honolulu nei. Ua hanakuli ae na pahupahu a na Pake i ka po nei, a ua kakau ae hoi na kukui hoohiwahiwa a lakou ma na alo o na halekuai a puni ke kulanakauhale. Konohi pu me ko makou eueu.
            He la kulaia ka Poaono iho la, Feberua ri 3, no ka Oihana Kinaiahi o Honolulu i hoopauia e na Pi Gi. I ka makahiki i hala, aole i malamaia mamuli o ke onene kipi, a he neo loa hoi i nei makahiki. He la hookahakaha a kai huakai ia, a ua hookuuia hoi na hana o ka la me ka hauoli nui i ke ahiahi iho. Aloha no ia la i hala o na poe kahiko ma ia hana.
            Eono poe koa Pi Gi i hopuhopuia i ka po Poakolu iho la no ka ona. O ka la no ia i ohi nui ai i na wahi ola.
            Ua laweia mai e ke Kalaudina i nehinei no ka hoopaa ana ma Kawa, mai Maui mai, he 4 mau Pake ha'uha'u opiuma, 1 keiki haalele kula a me 3 mau kanaka makua.
            Eia ke kapena a me na alii o ka mokukaua Iapana Naniwa ke manao nei e haawi i aha hoolaulea i na Iapana o uka nei, iluna o ka moku, i ka Poakolu ae. He la kulaia no ka hoi ia no ia lahui.
            Ua hoopuka ae ka Hui Hoolaha Holomua i nupepa puka la hou ma ka olelo makuahine ma ka inoa "Hawaii Holomua" no, e like no me kona mua, a i ka auwina la Poaha nei ka oili ana ae o ka helu mua. Eio mai ka lima akau o ke aloha makamaka.
            Elua mau ona banako ki-pa o Waikiki i hopuia a hookolokolo ia i ka Poaha nei, he Iapana a he Pake. Ua ahewaia ka Iapana a hoopaiia e ka Lunakanawai Apana, no iwakalua la hana oolea ma Kawa me ka uku i na koina, a ua hookuuia hoi ka Pake no ka lawa ole o na olelo ike.
            Eha poe Pake i hopuia e Kapena L. Anaru o ka Oihana Makai i ka po Poakolu iho la me hookahi kini opiuma a me na hua lai-ki. Ua loaa aku na hua iloko o elua pauku laau, i hana maalea ia, a ua pohihihi no kahi o ka loaa ana i ua keiki uhai bipi la o ka Ua Ukiukiu. I keia Poaha iho e hookolokolo nui ia ai.
            Lehulehu na ohua pae hewa i hoea mai ma ka Au seteralia, a ke manaoia nei e kepa nui aku ia lakou iluna o na mokukaua Amerika. He huli hana ke kumu o ka hoea ana mai, a ua oleloia ua 100 a oi aku na haole e hele wale nei me ka loaa hana ole, a ua pau aku kahi poe i ka huli hoi hou ma ka Auseteralia o ka Poaono nei.
            Ua holo puiwa ae he lio me ke kaa huilalua e kolo ana mahope i ke ahiahi Poaono nei, ma alanui Nuuanu, mauka mai ka paukiki ana mai, a mamua ae hoi o ka hoea ana i alanui Moi, ua paa ua lio la i ka hopuia e na lima kokua lehulehu malaila. O kahi kaa ka i poino, oia hoi, ua alualu aku na huila i ka mole o Lehua. Aloha no kahi kaa.
            Imua o ka Aha Apana i ka Poakolu iho la i hookolokoloia ai ka ona Pake o kahi halekuai kika me paka, kihi o na alanui Betela me Moi, no ke apuka ma ke kuai ana i ke kikalike no kahi mea okoa aku, a aole hoi oia he agena no ia mea. Ua ahewaia ma ke degere elua a hoopaiia no eono mahina e hana oolea ai ma Kawa a e uku i na koina.
            I ke ahiahi Poalua i hala iho la i pau ai na lako o ka Hui Kaawai Helu 4 i pau i ke kudalaia a ua loaa mai he $157. He 47 ka nui o na lala, a he $676 e maheleheleia ai mawaena o lakou mahope iho o ka hoolawe ana i na hoolilo. Ua maheleheleia i ka Poaono nei he $13.00 pakahi, a ua ai hoopau a hookuu loa ae ia poe keiki kinaiahi ma Waikiki ia ahiahi iho. Hauoli nui aku la no hoi lakou iloko o keia mau la kunewa wale.
            O keia Poakolu iho ka Poakolu Lehu, a o ka la mua ia o ke kau hookeai o na Ekalesia Enelani me Katolika. E malamaia ana he mau anaina haipule ma ia la maloko o na luakini o na Ekalesia i hoikeia maluna ae.
            Ua holo puiwa ae na lio me ke kaa kikane hali papa mahope i ke awakea Poalima nei, ma alanui Moi, a holo iuka o Kapalama. No Waila Ma keia mau lio me ke kaa, a ua hoea aku iuka o Kalihi, a ilaila kahi i paa ai me na huila elua o mua a me na kolo. Aohe mau poino e ae.
            I ka Poakahi i hala, imua o ka Aha Kaapuni, ma ke noi a G. W. R. Kini, he lutanela Pi Gi e banekarupeia oia, he elua no mea i hooia ae i na aie ia laua, he $22.40, a aohe mea i kohoia i lunahooponopono, no ka loaa ole o kekahi mea i ae, oiai, aohe waiwai o ua aliikoa la. He $2,659.21 ka huina o ka aie.
            I ka auwina la Poaha nei i haalele like mai ai na mokukuna Alice Cooke a me Robert Lewers ia Kou nei no Kapalakiko. Ua pili ae na kapena o ka moku e ku mua aku ana, e uhao ukana oia no Honolulu nei, a e holo loa aku hoi kekahi i Nukakela, Wale Hema Hou, Auseteralia, e uhao lanahu ai no keia awa.
            Ua hoao nui iho nei kela ohana Pukiki Fereira e uku i kela Pukiki i hoehaia ai e kekahi o lakou, i mea hoi e hoopau wale ai i kela hoopii no ka hoeha, aka, no ke koi ana mai i $150, ua hooleia. He $100 ka lakou haawi. Ua uuku no, no ke ola i pakele mahunehune mai. Ua hoopaneeia ka hihia a keia Poaha iho.
            Ma ka hookuku kinipopo wawae i ka auwina la Poaono nei, ma ke kahua ma Kulaokahua, mawaena o na Hui Punahou a me Poeiikeoleia, ua kaa ka eo i ka hui mua, he iwakalua ka ai helu kue i ka 0 hua kaka. Pela no ka hoi me ka ulele kinipopo, i ka Poaono nei no, mawaena o na kaikamahine o na Kula o Koleaka a me Pohukaina, na na iwa o Koleaka (aole o Kolekaaka) ka eo.
            Mahope iki iho o ka ho ra 12 o ke awakea Poaono nei i holo aku ai ka Auseteralia me ka piha ukana no Kapalakiko. Ua lawe aku oia he 10,659 na palapala a he 5,000 na nupepa, ka oi no kekahi wa i hala ae. He $26,976 ka waiwai io o na ukana kuloko. Iwaena o na ohua he eono poe Hawaii, o J. B. Pakele, Emalia Kaihumua, J. Shaw a me kekahi poe e ae. Ua luhiehu ae no ka uwapo e like me ka mau.
            Ma ka manao kahoahoa no ko makou hoa'loha oiaio i hala, Keakaokalani Ailau, ua poina loa makou i ka hoike ae i ka oluolu a me ka lokomaikai oiaio o Mr. W. F. Rynolds (Lenolo), ona o ka Halekuai Rula Gula, ma ke pani ana i kona halekuai i ka Poaono i pae mai ai o kona kino make. Aia ma kekahi aoao o loko o ia halekuai kahi kuai mea Hawaii a kana Aliiwahine, Mele Ailau. Aole o ia wale, aka, na Mr. Lenolo no i hoomaopopo ae i ka wahine kanemake, a pela no hoi me na hoolala a hoomakaukau ana no ka hoolewa, e hoike mai ana he hoa'loha oiaio oia.