Ka Makaainana, Volume I, Number 6, 5 February 1894 — KE KUMUHANA HAWAII. Na Lono Huikau a me na Lawe Olelo ana no ko Kakou Kulana Pili Aupuni. [ARTICLE]

KE KUMUHANA HAWAII.

Na Lono Huikau a me na Lawe Olelo ana no ko Kakou Kulana Pili Aupuni.

M»v kela paia} a malu no a Kuhina Wiii&i. ■'. 11, 1893, ua hoo- iii akir n'o oia i kona manao iu li kahi a makon i haalele ai nia xela lielu malalo o ke poo, "Koa ke Aliiannoku," ma kalii lioi ana i hoike aku ai no ko ke Kuiiiua Beritama nia°u ana'aku iaia no ka lioopakeleia o ke kiiio o ka Mui mai na poe aku e manao ana e hoo> poino aku, penei: Ua hoohuiia ua «okumahu o Amerika Huipuia, oia o Piladelepia me Adamu, me Honolulu ma o ke teiepone la, aka, ina n< ka hoohaunaeie ae, ua hana o Adimerala Iwini ka mea e hooinaiu nei, i na hoomoopopo 110 ka hoailona me na ahikso lele. A»he hoohewahewa aoa aia so iloko o keia Aupuni, he mao na kanaka ano noonoo ele a manao kanawii ole, he poe hei malalo o ka nianao ana iho aia ine lakou na kakoo pili maaao pouo ana a kekaUi o na poe maikai e ae o ka lahui, a e hiki oo hoi ia lakou i kela a me keia wa a lakou e ake ai e hookauhihi aku i kulaiia kupilikii poino loa o ua lawelawe hana ana. Ua pomaikai nae hoi aia he poe kanaka ma ke poo o ke Aupuni Kuikawa i ikeia e na aoao a pau ma ke ano he poe hoopono a laakee kiekie, i hui pu ia hoi me ko lakou mau kuleaua waiwai nui ma ko lakou aoao, a īAamuli e ia inau mea ae la i manaolana la ai e ku lakou me ka paa a me ka lioiopono uo ka maluhia a me ka hooponopouo aupuni maikai. Ano no i kipa mai nei ke Ka-iukela-Kenerala lapana ? Mr. Su huro Fujii, e olelo mai uo kona lahui, no lakou hoi ka heluna i aneane e hooieahi-hapakolu o ka lahui karie, ua hopohopo loa no ke ala koke ae o kekahi mau hoohaunaele an«. Ua makemake oia e maopopo īna paha A au e ae aku iaiae kauoha no ona manuwa. Ua hoole au i ka haawi ana aku i kekahi ao ana iaia. la wa iho nae oia i niuau mai ai ina paha e hiki ana i kc?ia lahui ke manao' uiai e loua aku ana he hoopa iele ana mai na pualikoa o Amerika Huipuia. Ua olelo aku hu iaia ina o kana koi ia, a ina hoi'lie poe komo pu ol" aku kona,, lahui ma kekahi hoeueu hoohaunaele, e hiki an i no paha iaia ke liiliuai i ka hoopakele aku o ko kakou Aupuni. Oiai hoi, ua mahuahua loa na pomaikai Amerika maanei, a ua aoo

pili loa no hoi ua pomaikai a pau, he mea hiki oie loa ke hookauhihi aku i kekahi me ke ko-\ mo pu ole aku o na e ae a pau loa. Me ka palapala hope a Peiesidena Kalivilana i waiho aku ai imua o ka A haoleln, ua ukali pu aku me ia he palapala hou 110 na Kuhina Wilisi 4 i k»k«iuia ma kā la 5 o lanuari, 1894. Ua iioakaka ano uui aku no makou i na manao o ia palapala, oia 110 na kukai paUpala ana maweena o ke Kuhina a me Peresidena Dole, e pili ana lioi' i ke kahua aUkai a Peresideiia Kaiivilana i hoolahaia ai ma na nupepa, a he mea makehewa wale no hoi ke kualehelehe aku. Ua kukakuka pu o Makaliele, Lunahoomalu o ke Komile o ko na Aina E o ka Hale rae, Lunamakaainana Holomana o lniana ma ke kakahiaka o lanuari 15, e pili ana no ka mea e waihoia aku ana imua o ka Ahaolelo no ka ninau o Hawaii. Mahope o ia kuka ana, ua olelo ae o Makaliele, me he la e inakaukau ana no ka puana ne ia ninau e wai« hoi» aku imua o ka Hale mamua ae o lanuari 29. O keia Holomnna kekahi ma ka hapauuku o ia komite, a nana hoi ka 01010 aohe manao hou ana aku i koe uo ka hoihoi hou ia ae o Liliuokalani ma ka n<»hoalii, aole no hoi e lohe nou ia ana iwaena o na poai Maua Hooko a Ahaolelo paha. Aole loa e iohe hou ia ana nu ia inea, 110 ka mea, ua pio loa. No Vanekouwa, Beritania Ko« lumehia, ka lono, ma ka la 10 nei, no ka liuliu o kekahi poe malaila e hoala ae i pualikoa e holo mai no Hawaii uei e kokua ai i ko ka Moi hoihoi hon ia ae ma ka nohoalii, a ua loaa he 200 poe, a ii9 ka loaa koke ole aku o na kokua (laia anu, ua haule ia , manao. Ua oleloia lie liapahao- j le no ia wahi ke alakai. Eia nae, ua hoikeia aku ka lehe mai Vitoria aku no keia liuhu i ke i Aupuiii Panalaau ina Otawa i ka j la 19 me 20 mai, a ua hoike ae o j Akukaoa-Kenerala Powela i na poe kakau nupepa ina e iiuliu io aua kela huakai, alaila, na ia aupuui aku ka haua o ke kaohi aua iho i ka holo mai o kela hnakai. Me ke akahele loa i lawelaweiarai keia hana, me ka manaoia hoi ma Kapalakiko ae e hoouua mai ai i kela poe, i hi- ■ ki ole ai hoi i'ke aupuni ke akeakea aku, Aole i ma«aoia e mahuahua ae ana keia mau hoolala hna, eia nae, malia o pii loa ae a | mahuahua a palahalaha loa aku. | Ua hoounaia aku ma ka la 19 ' nei, he mau palapala noi i Va- , nekouw* uo ke kakauinoa, a na j kekahi alii o na Enegiuia Koiala ;

i kaioaaina iiaila i hoouna, aia hoi ilaila kahi i hoomaha ai. He kanaka oia i kam&aixMi ipoa na lawelawe hana pti nunni, a tta manao hoi e loaa ana he iiookbhu ano nui iloko o ia pua)i. Aia no hoi ke lawelaweia la na hana no ka hookomo ana inai i na poe kakoo ia lani } wahi a ka oleioia, raa ke ano inalu a akaheie loa nia liavehila, MaBakuseta. I luiua hoi o kelu komite noii a nienieie o ka Alia Sfnate, ua hoike aku o LutuneJa Derin»tt Coffni»n (Demite Kupemana) o | ka Bt»setona, a ua hooinaopopoia ! ua kakoo loa aku kana mau ike | i na pulHpula iuiike ma ka una hoike. Pela no ka hof me ka Lutanel»*Hooiualu Bwmeburi»e (Sujneb.na) o ka Bosetona. Oia hookalii wale 110 ka hoike iniiia o kela komeite i ka la 17, a i!» lilo kaua olelo ike i mea nui, no ka inea, oia ke alii nana i hooinaiu ua koa i ka hoolebia aiia mai. Ua ninauia oi no ka manawa i hooleleia mai ai na koa, ka hoonohoia ana ma Ariona Hale a ine ka inanawa i haawi pio iu ai oka Ilaiewai. Ua ae aku oia lie wahi kupono e ae no kekani, a ua ao aku oia,mamua ae oka hooleief;i ana mai, i walii okoa <iku ko na koa wahi e hooinlu ai. Aua hoike aku no hoi oia lie mau liora lehulehu niahope loa ilio o ko na tcoa hooleleia aua mai ko ka Halewai pio ana. Ua hoea aku o Kuhina Kiwini i pau ma Wasinetona i ka la 20 nei, uo ka haawi aku hoi i kona ike no na hana kipi ma Hawaii Hei imua oke Komite oko na Aina E o ka Aha Senate. Ua haawi aku no hoi o W. B. 01esona, kuniu nui mua oke Kula Kamehameha, i kana olelo ike e kokua ana i na Pi Gi. A 0 ke ano nui hoi, aole o Kuhina Kiwini i pau i hoohana aku i na koa malina Amerika no ke kokaa ana'ika- hookahulihia. Ma ka la 19 o lanuari ua hoea aku o L. A. Kakina i Kikakoi ma kona ala no ka holo loa aku 1 Wasinetona, a viu olelo aku aia iaia he mau palapala ano nui niai kona aupuni i ke Aupuni o Amerika Huipuia. Ua pane aku oia i ka niuauia ana aku, aohe ke Aupuni Kuikawa i manao iki e haawi ia Kuhina Wilisi i na palapala 'kipaku, a aole no hoi o Amerika Huipuia e hoopii koi poho ia e ka Moi i hoopauia. Aole loa oia e hoihoi hou ia ae ana. Ua oleloia ua hoopuka olelo ae o Kuhiua Kalaila (Carlisle) aohe luanuo hou ana aku no ka hoouna hou ia* mai o ke Kowini īanei roe na «palapala hou na Kuhina \Vilisi.