Ka Makaainana, Volume I, Number 7, 12 February 1894 — Page 5

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 12, 1894. 5

kulana. E ka aina i kaulana i ka Ua Ukiukiu, eia iho i ou la ia moonihoawa punikoko a hiena hihiu lokoino kahi i lolii ai—mai ae mai iaia e lilo i mea pulamaia i ka umauma, a i ole ia, hiipoiia paha iloko o ka poli! He iliohae oia iloko o ka aahu hipa!!

            Pela mai nei no ka hoi me ia welo Walakahauki ma Kapalakiko, oia o Wile, iaia i huli hoi aku nei a i ka ninauia ana mai no ka mea e pili ana i ka manao o na Pi Gi ina i hoihoi hou ia ae ke Alii, ua hoike aku la oia—ina i hoaoia a i hookoia paha kela manao, ina na la ua lali a ula na alanui me ke koko. A ua hoike aku no hoi oia—ina e maopopo lea loa ana ko ke Alii hoihoi hou ia i ka nohoalii, alaila, e lawe maoli ia ae ana kona ola a ua makaukau kekahi poe no ka hooko aku ia hana. Auwe no hoi e ka lapuwale e! Eia nae, he ole wale no ia mea maanei, a na ka naonao nae hoi i hoike okoa mai la i kahi hooleina moka. Pau no ka hoi na kane, a pau no hoi me na wahine ma ia manao hookahi.

            Oia nae hoi ka mea o kekahi wahine i kakau aku nei i kekahi nupepa o Kapalakiko, e ohumu ana ia Mrs. Balauna. Pau aku nei i ka hueia ka hele o ua o Mrs. Balauna i ka holokaa me Mrs. Damona, Mrs. Alapaki Kauka, Mrs. Kauka La, Mrs. Bila Alani a me na wahine hoohuiaina e iho, ko lakou hookipa iaia, ko lakou hana palaoa a waiubata nana, malama iaia i ka wa ma'i, a pela wale aku ka helu ana. Ua manao paha keia poe o na kipe ana ia e loli ae ai ka manao o ia wahine a me kana kane i mahalo nui ia i ka lakou mau apuhi a alapahi ana. Hilahila ole ka ohumuhumu wale iho no. Aia la ka hoi ihea kela manao a uhane Karistiano oiaio o ua poe la? Maopopo loa no hoi ka piepiele o na kolea, aohe no nana ana aia no o ke kau aku i ke ahua ko lakou olu, alaila, ua pono ia a o ka maikai loa no hoi ia ia lakou. Ua like na wahine o ia poai me he mau moo nahesa la e moe lolii ana iloko o ke opu weuweu mauu.

            Ua kikoo ae o loea kanawai Kamika, ka Loio Kuhina, ia Mr. T. H. Kewiki e hoea aku imua ona a me ka Ilamuku pu i ka Poakolu iho la. O ke kumu o ia kikoo ana, mamuli ka o ka loaa ana mai nei o kekahi palapala pili oihana mai ke Kanikela Hawaii mai ma Tacoma, Teritori o Wasinetona, e hoike ana na Mr. Kewiki ka na kokua ana i kela poe e liuliu mai la i Beritania Kolumebia a me Kanada e holo mai e kaua i na Pi Gi maanei. Ua hoole o Mr. Kewiki i ka oiaio o ia mea, me kona kuhi aku hoi i ua o Kamika i kona hana keonimana ole, he haawina no hoi i nele loa iaia, a hoohalike hoi iaia me he lawehala la. I kela lono nupepa wale no me ke akaka ole o ka oiaio, hauhau e no o Kamika a aneane e opaipai na kuli ona.

            Oiai e noho ana ke Kau Ahaolelo o 1892, i ka wa i hoea mai ai o kekahi mea kakau nupepa o Kapalakiko aenei e ninau ai no ka hoohuiaina, ua walaauia ae no iloko o ia Hale a kuhi okoa ia aku no o Kakina no ka hoalaala i kela manao hoeueu i kela manao, a a no a me lakou nei ma ae i makemake ai e loaa mai mahope iho nei o ke kipi nui ana. Ua loheia no ia wa o ko Kakina manao no ia o ka holo ana i Wasinetona mamua ae o ka noho ana o ia kau, eia nae, ua hoole loa oia i ka oiaio o ia mea. Iloko o na la i hala iho la, i ka po Poakahi i hala, imua o ka Liki Amerika, ua hoike ae oia i ka oiaio ole o ka Kakina mea i hoole ai, a ua pololei hoi e like me na hoakaka mamua ae. Loaa pono ua hoopunipuni la, a na kahi no o lakou i huai okoa ae la.

            E ukuia ana ka Pere sidena o na Pi Gi i $12,000 no ka makahiki, pela ka hoololi a Ianua a me ka mea i hooholoia e ka Ahaolelo Pi Gi i ka Poaha i hala iho la. Ua olelo ae o Kuhina Damona aole oia i manao e ae ana o Kolekaaka e lawe i uku no ka manawa i hala ae mahope. Pela paha; i ka haawi ole ia aku paha e laweia aku ai. Owai la ka loio i maa ole ia mea? Oia, hanai ia ka aumakua o oukou, a hui pu aku no hoi me Kumahumahukole, alaila, e ola no auanei o ua o Kolekaaka.

            Ke pioloke nei o Kolekaaka ma ka wae ana i poe kupono no ka Papa Hoonaauao hou, me kona hooia ae nae ua lilo ia i mea nana e noonoo nui ai. Ua makemake i poe o na lahui like ole, a koe nae hoi ka lahui Hawaii. No ka nui o ka hoowahawaha, nolaila i ike ole ai a i ake ole ai hoi i lala Hawaii kekahi. Eia iho na inoa i noonooia: Porofesa Hosema, A. S. Hakawela, Porofesa Alekanedero, F. J. Lore a o Akoni Pere paha. Ua makemakeia e loaa ona Katolika Roma, a nolaila i kupono ai ka inoa hope, he Pukiki a he Katolika. Iwaena o na wahine i manaoia, o Mrs. Dilinahama, Mrs. Heneri Kakela, Mrs. F. A. Doge (alo), Mrs. W. W. Holo a me Mrs. P. H. Doge. Aohe loaa o ka Olelo E kupono, no ke kumu, ua pau na poe kupono i ka lilo i poe kanikela. Pilikia io no ka hoi ka imi ana, eia nae, ua makemakeia na ano lahui like ole a pau. Nolaila, ua noonooia o Mr. Kenede, he Sekotia, a me Mr. Hedemana, he Geremania, (aole oia he Geremania, he Denemaka oia). Poina nae i ka wae ae i na Iapana, Pake a ano lahui e ae. A ua makemakeia hoi i kanaka maikai loa i kakauolelo, a na ka Papa no e hookohu me ke apono o ka Mana Hooko. Oehaa maopopo no hoi ua olalau!

            No ka mea, ua kokoke mai ka manawa e pau ai o na Papa Alanui, ua manao o Wile Kamaki he mea kupono loa e hoololiia ke ano o ka hooponopono ana ma ke koho balota e kohoia ai na lala. Ua waiho ae o ua o Kamika he kanawai e hoakaka ai no ka hoomauia aku o na Papa e ku nei, me ka mana i ke Kuhina Kalaiaina e hookohu a e hoololi ae i ko lakou mau lala. Aole nae o Emaluka i makemake pela, aka, e hoopauia ko Honolulu nei Papa, oiai, he poe ano makee alii wale no na lala a pau, a e hoihoi ae ia hana na ka Luna Nui o na Hana Aupuni Hou. O keia no ka makou i moeuhane mua loa ai e kala kahiko, a ua hoea io mai la no.

            Ua manaolana o Kuhina Damona e ae ana o F. M. Haki e lawe i ke kulana Kuhina o ko na Aina E, ke hooholo loa ia ae ke kaawale o ia oihana mai ke kulana Peresidena aku. Oiai no hoi, ua akaka mua no e hooholo loa ia ana ia kanawai mahope iho la o ka heluhelu elua ia ana, aohe no paha e nele ana o ko Haki ae aku. Heaha la hoi ka hewa o ia—aia ilaila e ikeia ai ia huaelo o ka moe lolii a hoopalaimaka ana iho nei. E ko ole ka paha auanei hoi ka Limaikaika moeuhane palaualelo a ake oihana o ka hoi hou ana mai nei.

            Imua o ka Liki Amerika i ka po Poakahi i hala, ua hoao aku o Kuhina Damona e wauwau i ke kua o ia hui ma ka pelo ana aku, wahi a ka oleloia, no kona makemake e ike i kekahi mea ma ko ia hui aoao iloko o ka Ahakuka Pi Gi. E eneenemi nui ana na ahahui malu a lakou, no ka mea, eia no ke hoomaka e nei. He wahi ano hoopalaimaka keia a ua Damona la ma ka wauwau ana aku i ko lakou la kuala, a wauwau mai hoi lakou i ko ia nei puukole.

            Ma Kapalakiko, ma ka po o Ianuari 27, iloko o ka Hale Ope ra Grand (Nani), i malama ia ai he aha paio maluna o ka ninau: "Hooholoia, e hoohuiia aku ko Hawaii Paeaina ia Amerika Huipuia." O keia ae la ka mua loa o na aha paio no ka pomaikai o ka Hoikeike Hooilokuwaena. He 1,000 a oi aku poe i akoakoa ae, a imua o ekolu mau lunakanawai i waeia. I ka pau ana, ua hooholoia mai e kakoo ana i ka olelo hooholo mua a kamalii kula o Sanafoda, a hoka hou no ka manao hoohuiaina. Ua haawiia ae he huro ano hookamaemae, no ka mea, he poe hoohuiaina wale no paha ka hapanui o ia anaina. Mai kamalii a kanakamakua no ka hoi ka hoka o ia ninau.

            Ua lonolonoia i keia la e kukala akea ae ai na Pi Gi i Aupu-Repubalika kuokoa no lakou. Ia wa pu no ka e kukala pu mai ai i kumukanawai hou o ke ano kapakahi a keehi loa hoi i ka lahui. Heaha la hoi ka hewa, hana nui ae no hoi, oiai, aohe a ka lahui kue aku, aia ia Amerika Huipuia ka hana.

            Mai Wa sinetona i loheia mai nei no ke kumukanawai hou a na Pi Gi. E loaa no ka mana koho i na kanaka no ka mahele elua, me ke kaupalenaia hoi no ka mahele ekahi. I ka mahele ekahi nae hoi ka mana hooholo loa i na kanawai a me ke koho ana i ka Peresidena a me na Kuhina, a he neo hoi i ka lahui. Puawi no ua poe la, a akaka no hoi ka moowini.

            Aohe ikeia o ka welo ae o na hae o na luna o na aina e i na la i hala iho la, mai na luna kiekie a na luna haahaa. He manao no ko ia mea. Ua lono ia i mea ka e poipu iho ai i ka manao hoala Aupuni Repubalika a na Pi Gi. A ua lonoia no hoi i ka Poaono nei, oia ka mea i wawaia, ua makaukau na aumokukaua e hoeu mai i na pualikoa o lakou ke manaoia e hookoia kela manao, oiai, ua lako pono kela a me keia o lakou; a ke lele nui mai, e lawe ae ana lakou i ke Aupuni a hoomalu mai i ka aina nei, alaila, kakali aku hoi i ka puana a ka moe ma ko Amerika Huipuia aoao mai. Nana ae no hoi kakou la! Ke haawi aku nei nae hoi makou i keia mau lono ae la e like me ia i loaa mai ai ia makou, a koe mai no ho ko makou hooia aku no ka oiaio.

            He la kulaia iho la nehinei no ke Aupuni Imiperiala o Iapana, oia ka la o ka Emepera i kau ae ai ma ka nohoalii, a mamuli o ia i ohuohu ae ai na aumokukaua me na hae like ole. I ke awakea ae, ua uina na pu o ka Naniwa, i ukaliia aku e ko ka Piladelepia.