Ka Makaainana, Volume I, Number 7, 12 February 1894 — KE KUMUHANA HAWAII. Na Lono Ahaolelo Hope Loa, a me kela a me keia Lono. [ARTICLE]

KE KUMUHANA HAWAII.

Na Lono Ahaolelo Hope Loa, a me kela a me keia Lono.

Imua o ka Hale Makaamana. Iwaena o iia paio ana qo xa papa hoakaka pili kopaa ma ka bila kanawai dute iloko 6" ka Hale ma ka l i 22 o lanuai'i, ua hooaua palapaia hou ae ka PeTesidena i jca Hale me ua palapala hope loa e pili ana i ke kulana o Hawaii mai ia Wilisi aku. Ma'uope iho o ka heluheluia ana o na kukai palapala Hawaii, ua hoopaakiki aku $ Butele i kona ikeia mai. Ua kuhi ae oia ua akaka 100 mjii na palapala ekolu mai ka Peresidena i hoouna ae ai i ka Hate, «la ke Aupuni ke iawelawe nei i ua hana e hoeueu ai i ka haunaele iloko o kekahi aina a Amefika Huipuia e lauiia ana rae ka maluhia. Ua makeloake oia e hapaiia ae kana olelo hooholo ilkeia ai ka pono. Mamuli o keia noi, ua ulu ae he papa leo hahana mawaena o Buiele a rne ka Lunahoomalu.

Ua noi o Haki e hoopaaia ka Butele mau olelo, a ua hoi o Butele e noho ilalo. Aole oia i ae e hana pela, uolaila, Ua kauohaia ka makai o ka Hale e kakoo ae i ka mana o *ka Lunahoomalu. Ua ukaliia keia me ka uluaoa nui. Ua he!vj;eluia

ae ka rula, a ia \va hoomaopopo aku ai ka no kekahi noi e hapai hou ia ka noonoo ana oka bila dute Ma ka mahae ana o ke koho, ua olelo ae o Butele 110 ka lav,a ole o ka Hale. Aole na poe Repubalike iae e koho. Ua hookohuia i poe na lakou e helu pono i ke koho ana, a me he la e lawa ole Ī0 ana no, a e hookauluaia ana hoi ka paio ana no ka bi!a dute. Eia nae hoi, ma ia hope iho, ua loaa n« he !awa kupouo a ]ua hoomauia ka paio ana no ke kopaa. Imua o ka Aha Senate, Ma ka la 23 mai, ua hoike e.e' ke Koraite o ko na Aina Ē, ma ka aoao kokua, i ka olelo hooholo inalalo iho: "Hooholoia, mai na kumu

ma©popo a me na palapala i waihoia mai iuaua o ke Seoate # ua ikeia he mea naauao ole a kupo 110 ole hoi, inalalo o na kulana e waitio mim nei, e noonoo i keia wa i keka!?i kumuhina no ka hoehui ana mai i ko Hawaii

Paeaioa ia Arncr'ka Huipuia; oiai ua ike pono i& ke Aupuni Kufkawa maloko iho'olāila, nolaila, ua kono mui na launa pi)i aupuai kiekie ana i koua lioōmau aku 110 i kooa kahua alakai ppnoi iho. E manaoia 110 na akeakea kuwaho ana aku a na aupuni e i na hana pili 'kalaiaina o keia toau paeinoku, he hana hoaMoha ole ia i ke Aupuni © Arnerika Huipuia. M

Na Tupi i waiho aku i keia olelo hooholo ma ka aoao o ke komite, a ua olelo aku oia e noonoo koke ia, no ka mea, oia no ka hoikf> manao holookoa o ke koimie mawaho ae o ko Senatoa Dok>pe kue u<l ka mahele mua. Ua hou aku no hoi oia eohe 9 lflo hooholo i piU \ .ke kormte e lawelaw© an& w£.

j Ua kā*uaiii9 ae o Kuloma I (Cullom) maiuna o k& olelo hooj bok> me ko Kanala haawi - aku I hoii ka papahele iaia no ia mea. j Me ka eemt oia i kapeku aku ai i ke kqe i ke Aupuui, me ka hoike aku hoi ua nui na olelo ike e kue ana i lee kaliua o ka Perej sidena a me kona Kuhiim Nui, , oia hoi, ma kahi e olelo ana na Kqhina Kiwini a me Kapena Wilise i hoeueu a i pulama i kej la kipi. 0 ka mea maopopo loa ; nae, ua loaa aku ia Kaiiyilana j ua ku ke Aupuni a e hoomalu J kaokoa ana hoi i ke kahua, ua j ikeia e ke ao holookoa. Ua hoo- ; halike oia ia Ēalauna me he kiu | Ia ke ano o kana mau liana ma j Honolulu, a ua kupono hoi e loa-a iaia ka hopena kupo. no o na kiu, e like la hoi me ka ■ hoopai i loaa ia Mekia Anaderea | i,na la i kipi ai i ka laliui, oiai, } oia ke kiu a ke Aupnni 0 Beri- ! tania Nui i ,ai. j Mamuli o ko Tela kue i ka | noonoo koke ia o ka olelo liooj ole ia, ua hala ae j Ia ia puu nu| malalo o r.a rula, a , ua hoolaha aku hoi o Mila ke | lioea mai i ka wa e noonooia ai, l e noi aku ana oia no ka hoomaj hae ae i ka ninau ma ke koho i ana. . - I K» Olelo Hooliolo imua o ka Hale. ! Eia iho 'he olelo hooholo pakui i na olelo hooholo mua/ i waihoia ae ia la no f e Buita (Moinona~Sw«et)s he Ēepuhalika no Idabo: "No ka aia hoi ke , Epai la i $ kukuluj^Ji

I repubalika mu ko Hawaii 35aej aiua; a !- ' "No ka "Qa trji hoi na ! lono lauwili e pili ana i ko Amerika Huipuia kahua 110 ia mea; !>otaila, ! IC Ē Hooholoia, eip }tva keia ke haawi aku nei o Amei'ika pftia i na alakai e paomoni mai 1$ o na paemoku i oleloia i kona Jialfeo aloha kukonukonu me ka likoii ueiau hooikaika ana e hoof&li*halaha aku hoi i na loina o *ca hooponopono aupuni lanakila ana," Ia auwiua la iho no hoi i waiho aku ai o Makaliele, Lunahoomalo o ke Xomite o ko na Aina E o ka Hale, i kekahi «lelo hpoholo e Uoakaka ana i ke kahua o na iala DeiDokarata o ke komite e pili ana ia Kawaii. O keauo nui ma ia olelo $o ka hoahewa loa ans i ka j hoohuiiiina a e. kakoo i ana hoi i ko ka Peresideua kulaim, oia hoi, i kana kahua alakai, N» Huikau. IJa lipa. ae o Kakina ma ke Keena o ko na Aina E, lanuaii 25, a ua ike pokole aku ia Kuhina Kui (*eresehama. 0 ka mua keia o kona kipa ana aku mai ka hoi ana aku nei, a ua like no kona ikeia ana mai e like la me ,j ia mamua ae o kona holo ana j aku. Ua hoea aku oia ma ka rumi o ke Komito o ko na Aina E o ka Aha Senate» ma ka la 22 aku, aole nae oia i aeia e koino, iio ka mea, e noho aua ke komi- |_ te ia wa. Oia a me Kiwiui ka i j haalele pu aku, Aohe no ana mau pala hou no na haua u;a Honolulu. He palapai? hoopii a paipai manao ka i loaa aku i ka Peresidena mai ka Ahahui Aloha Aina Hawaii aku, lanuaii 21, a ua hooinaia i ka Ahaolelo i ka la I 22 ae. Ua haawiia kela palapa- ! la ia Kuhina Wi!isi e Keoni Kamaki a me A. Makuisa, ma ke ano o laua ke' komiie o ia ahahui. He palapala okoa ae no kekalii i hoounaia i na hoa Ahaolelo a pau mahopo iho o ke paiia ana, a ua kakaiuinoaia e Keoni Ku*maki, Peresidena Hanoliano» a }£, Kaulia, Kakauolelo. I i> kekahi hoike ī huai aku i j ka iiuua o ke Komite Nie- | liiele Hawaii o ka Aha lSenate,«? j, oia o Kauka M. Stalker (Setoka) I e Dese Moiue, lowa. Oia kekaj hi ma Hoaolulu usi i ka wa o , kipi aua. Ma ka oklg hoike, ua olela oia oia

ua kupouo ole loa ke ala kipi i;>ina, a ua manao i»o hoi oia ina ! aore_no ka liooleleiu ana omi | kf>a Arnerika, āole no e hololea | a ianakila na kipK i 0 ko Palani kono i ole ia an a i kela ahaaina pili oihana a ka Peresidena i haawi ai ma ka Hale Keokeo, aole i poiua maoli ua manao maoli ia no pela e hoohaaiiau a: , iaia, Ua ike ole ia ko Hawaii kulana mamuli maoli no o ka ka Peresidena k-auoha. Imua o kela Komite NienieU--0 ka Aba Senate o A. I McCandless ke- | kahi l&la o kela kornite kipi a : hoi i pau o ka Ahakuka Pi Oi, ma ka U 22. Ua kakoo oia i na hai. a a rif. kipi a me ka Kuhina Kiwini. Ua olelo oia aole loa oia he koo ikaika no ka manao hoohuiaiha, <*ia nae, uu manao oia ua waiwai no o Haj waii nona iho, a ua hiki loa no j l*oi j iii keolleo naauao <-> Hawai ; Paeaina. ke hookele u hoonoaiu ia lakouiho. Ua ka la i -> | Febernari nei> e hookolo» pau j loa ia ai ka bila kanawai dute, a, I mahope aku e 'aapaiia ae ai ka j noonoo ana i ka ninau pili | Hawaii. O ka la 2 nei ka la i I mamaoia ai no ia hana, a o ka i olelo hooholo a. Makaliele ke | kahua o ka a maluiu o ih i e hookahuaia ai na.paio ana. j . Li akuiia Make. j īloko o I ekahi hale ku hooka- | hi ma Wai l qne, Koolaupoko, i | loaa aku ai ke kino make o j Makoe, he hapauea o 90 paha i makahiki, i ka Poaono, la 3 nei. | E ole e kaalo ae kekahi mea ma- . laila, honiia ai i ' ka pliiau make r | a komo ae la ka hoohuoi iloko o j ia uaea. Ua holf> aku oia a hoike ia E. P. Aikue, ka Uuiakuiiuwai, a i ko laua hoi hou ana ae a ka hale a wawalii i ka puka, ua loaa aku .oia e noho ana ilu- | na o ka moe ua make, a me he eha a elima paha la o.ka make ana. E hoomakaukau ! ana paha e ia e hiamoe a inake | ai, no ka mee ua, loaa aku aohe | i pau loa na aahu i k,vhemo. j He elemakule knonoono oU no ! m wahi, a mi hooili oia i kona | waiwai i ke kaikamahine a kana j wahine hope, oia o Mrs. Kale I Kauka opio e k maKualoa akn. Elua ona mare A'alnue ) ana, a aohe no i loihi 'oa aku„ I be mau mahina'paha, ka make j ana q ka wahine hope. , - — ■ — Aole i keia la, aka, i keia ! Peakahi ae e hoolaheiu ai ke i noi a ka w.ihine, kauemake no j waiwai o luko i make. 1 a paewa makou aia ka huna- | huna ma ka aoao. 7 o keia helu, l P° ao, iho Lolo uku aei tjka Auseseralia, la 3 nei, ua ma|Baoia e huli hoi aku ana o Mrs. | Mere Aiiau m& ia moku «o Ka! palakiko, ua ba*wi na keiki o | ka hui himeni a ke kane i mske I he aha mele hooluuieu nona ma t M makamaka oha i uoho \ ai ia po. -ī: : ... ; f :. " v : -

Ko Hilo-waenft Mi»u Mea Hou. Ta Mi\ Lunahoopouopono; Eia mai keia mau meā hoii malalo iho uo ka papaaina o Ka Makaainana. Ma Pahoehoe ina ke Rabati la 21 o lanuari, ua nui ka oliumu o\ko laila mau hoahanau 110 ka ike ole aku o ko lakou kahuhipa :a lakou, aka Alia-luna o Haili i hooholo ai, i elua hele ana ma ka malauia. Ke komo inai nei na īliohae e hoopuehu i na hipa i keia mau la. Ke noonoo nei paha ia np.ka hoohuimikanele a lakou la? Aka, aole paha peia.

Ma keia mau !a iho nei, ua heie kekahi wahine i ka wi-wahaulaula, a kaele no ke eke, hoi aku. I kona hoi ana aku, e puu ihu mai ana k# keiki oka Aina Pua. Ua manao iho

ua wahine nei i ke kii ana a ua keiki noi i ke kolu o konVftiauY wawae, e kii ana e hili mai ia īanei, e holo iho ana keia oka hina o ka palaha, nui ana ka hanu i kahi o Miss Keahihou. A nana i pauma mai i na olelo waimeli e puuihu ole ai ua keiki wawae kolu nei, hoi hoū ana ua

kaikamahine nei me ka lioihoi a eleu. A hiki i keia la, ua hoi hou laua a like me maaiua, aohe noho ana maikai oi ae. Nolaila, ke haawi uei keia makapeni i ka mahalo no Miss Keahihou.

ka Nupepa Kuokoa mal ka lahui aku,—l na makahiki 1 hala, he ope o 60 kope o loko ma Papaikou. Ai ka A. D. 1894, he owili o hookahi pepa o loko na ke kanaka, a na W. Goodale, he hookahi owili o hookahi kope. oka nupepa Ka Oiaio, .Hawaii Hoionaua, a me Ka Makaainana, he mea eha na na maka, ka waiho iho i V.e Keena o Papaikou, ka i) unui o na ope ine ke kali o oaa poe lawe pepa oka hoea o ka iuna. Ikawa e wehe ai o ka wa no ia e puehu ai a luhi ole na luna. Ke hoohanaia nei ko makou mau alahui malalo o ka noho luna ana ake Pukiki, Joe Viera, ahe poe Pukiki no hoi na paahana, Hele mai uo a kahi ena haole i loaa ke kaa -lealea pau, hoi hou ike kaona elu ai ke da,la maluna oke dala. UaJ*iki, hana pono ia i ko oukoii wa aiono, ke wa w r ale no koe a uwe ka uku i ke anu o Hauailiki.

Ua hala ka lunanui o ka Hui Kopaa o Onomea i Kalepooi e hoomaha ai. Ua lohe mai wau he kanaka ma ia wahi. O ko'u koho nae aole e loaa i ka iliulaula la iuoa. O ka hana ke like ana, o ka inoa aole; he hilahila loa ka haole i ke kanaka ke noho ma ia kulana a me ia inoa. Ina he Pafce paha, alaila, e nana ia ana ka hana, a e ldaa ao i ke

kanaka kekahi kulana o ia ano luna nui. Me mawaena 4 kekahi Lutia haole rae**ke kanaka, no ka uui o na kapuwaiko o kekahi puuko i okiia a ahu ma kae oka hawai. Ma ka wiliia

ana eono ka pi o ka ka haole,

hookahi hoi ka emi o ka ke kan&ka malalo o ka mea i wiliia, a ua puka no Alina ika haole a poho Akina.

I keia la, ua hiki aku ika 1,357 eke kopaa o ka la, ma ka 120 a oi aku paona o ke eke hookahi. Aole emi malalo. Ua lohe mai wau i ko laila TimeKeeper (inea malama manawa) he holo na hana o keia kau vili, aole peia, mamua. Oka ikaika uwi ona Nau i ka wai oke ko, he 90-100 a lie 10-100 i koe hiki ike abi koe ke a i ka aina ko i ka wa e h«mo mai ai mai ka nau mai. He 17,000 eke i makaukau uo ka laweia i Honolulu. Aoie nae he ioaa pono ia Kinau e.kii nei, hookahi la Sabati, u ekolu la noa o ka hooili ana; aole i nee aku ma o o ka 3,000 oke i loaa iaia, no ka huhu o na kupa o Puniawa i ka hooliloia o ka La H©ano o ke Akua ma ka Lani he la hana no lakou nei. Oia nae

hoi, aia ia lakou nei ka liiaua honua i keia mau la. Ua ike o lehova i keia inau hana, a o ka-

na hoopai hoao i na poe kue i kona la—e hoi neie ka moku mai nei aku, a e waiho ke ko iloko oke eke a hiki i ke kawau ana, a me ka pukapuLa ana i ka aiia e na iole. Me ka mahalo. JOSEPH KAHANANUI. Hilo-waena, Feb. 1894.