Ka Makaainana, Volume I, Number 8, 19 February 1894 — Page 8
8 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 19, 1894.
[Mai ka aoao 5 mai.]
ia ua hui no na Pake i ka Poaono nei, a i ole ia, i keia po, no ka noonoo ana i na mea e pale aku ai i ko na Pukiki manao. Eia na kahoaka la no ke ano pioloke o keia mua aku. Aole paha hoi na Iapana e halawai koke ana. A ke olelo ia nei ke manao nei ka Ligi e unuhi aku i ka lakou moho a e kulou aku hoi na poo a e ale ae i ka moho a ka aoao a ka poai kalepa Pi Gi, oia o Maka P. Lopikana. Ia lakou mai no ia!
Ua kuhiia aku o Alapaki Kauka nana ka na olelo aole loa kekahi haole e mare hou ana i kekahi kaikamahine Hawaii ma keia mua aku, no ka mea, ua ikeia mai ka la 17 mai o Ianuari, 1893 he poe ino wale no na Hawaii a pau. Ina pela io, ua akaka kahiko no kona lapuwale, a aole no e poho na Hawaii. O lakou haole no ka i ikeia ka lapuwale, he mahuka a haalele i na wahine me na keiki, a he pakaha a aihue hoi i keia aina.
Ka Poka ia a Ku ma ka Auwae.
I ka ho ra 7 o ke ahiahi Poakolu i hala iho la, ma Kawaiahao, ua ki aku o Lono ia Liwai me ka pu panapana a ku ma ka papaauwae. E u ai ana laua, a oiai pela ua ulu ae he wahi hoopaapaa ano ole a pii koke ae la hoi ka inaina o kahi no kekahi kumu ano ole, a hopu iho la i ka pu a ki aku la. Ua manaoia ua inu waiona laua, a no ia mai paha hoi kahi ano e. Na S. Kaiwi i telepona ae i ka Halewai, a ua paa ae ka mea ki pu no ka hewa hoeha me kekahi mea make. O ka mea hoi i eha, ua laweia i ka Halemai Moiwahine, a ua palekana oia i keia wa, aohe hopohopo ana i koe, a he mau la helu wale no a hookuuia mai. Ua ae okoa o Lono i kona hewa, me ka lawe ole ia ae o Liwai imua o ka Aha Apana, a ua hoopaiia i kakahiaka Poaono nei no eha malama hana oolea ma Ka wa. He oiwi o Lono no ka mokupuni o Lanai, a ma ka hale kalepa o Kakela me Kuke kahi i lawelawe hana iho nei.
  Ano   mohio, loma a kukule na     poe Pi   Gi i nehinei mahope iho     o   ke ku ana mai o ka Monowai.   
                   I   ka Poalima nei i ninaninau ia ai o Kale Uilama o Mamakua, Hawaii, imua o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a na haawiia     mai iaia   ka laikini loio piha. O     ka uku   ia o ka hoomanawanui ma ka imi a noii ana i ke kanawai.   
                   Olai mai nei a   o Hawaii, ke hele la ka a enaena ke ahi o ka Lua, a   
                   "Ke a mai   la i Halemaumau, 
                 Enaena ka papa i Kilauea." 
 a hui pu hoi me na loina e ae o ka po, akaka loa ko Kalani ehu wawae e hoihoiia ae ai. He mau la helu wale no koe a ku ae i kuahu! E pau paha auanei o mea ma i koalaia?   
                   Mamuli o ke ulolohi o   na eke leta Pelekane i ka nui o ka ino, ke anu a me ka paa o ke ala i ka hau, ua kakali ko ka Monowai     haalele ia Kapalakiko a ka     La Pule, la 11 nei, a i kakahiaka     poniponi o nehinei i hookomo     mai ai i keia awa. Mahope iki iho o ke awakea ae, ua niau loa aku no na Panalaau   Beritania ma ka Hema.  
PUOHO NA PAKE.
Akoakoa Maluhia Lakou no ko Lakou Pono iho.
  E   like me ia i hoolaha akea ia ae, pela no i akoakoa nui ae ai na keiki o ka aina Pua iloko o ka maluhia ma ka Hale Keaka Pake, i ka hora 6 o ke ahiahi Poakolu i hala iho la. Ma ke     kauoha a ka Ahahui Lokahi     Pake i malamaia ai ua   halawai la, a ma ka hora 4 o ka auwina la i oleloia, ua pani like ia na halekuai o ia lahui a pau a ua hooki nui hoi i ka hana. 
                 O ke kumu nui o keia halawai, oia no ka hooholo ana i olelo hooholo a me ka hoike akea ana ae hoi i ko lakou manao no kekahi kanawai e noonoo ia nei imua o ka Ahaolelo Pi Gi,     e laikini ana hoi   i na Pake lawelawe hana a pau. He oi loa aku ke kapakahi a me ke ino o keia kanawai i ke kanawai kipaku Pake a Giare o Amerika Huipuia.     Mamua   ae o ka wa halawai,     ua   piha e kahi halawai, a o     ke kahe   liilii iho la no ia a piha     a hu   iwaho, a ua kohoia me he la ua 4,000 a oi i akoakoa ae.   
                   Lehulehu   na Pale alakai i     haiolelo ae   me ka hahana o na olelo, a ua aumoe ae hookuuia. Ua lilo ka ua a me ka ukele i mea ole, a o ke kamoe iho la no ia o ke kaoo no kahi halawai. Mai mua mai, akahi no keia lahui a eu; iloko o ko lakou moe malie, akahi no a ala, a pela no hoi, akahi no a kamailio no ke kue aku a me ke kauoha aku paha hoi i ko lakou Aupuni e nana mai ia lakou a e hoouna mai i mau mokukaua e kiai ai i ko lakou mau pono. Ua haiolelo     ae no hoi o Kale Aki imua   o na kini o kona lahui, a ua hoike aku he Pake no oia, aohe nae ona huelo.   
                   Iloko o ka   maluhia a hookuu wale ia, a me ka haawiia hoi o na hooho leo nui ana no na haiolelo,     a mahope   iho o na hoike manao ana i hooholoia ai he olelo hooholo a me ke kohoia o     kekahi komite o 13 lala. I ka     ho   ra 1 o ka auwina la Poaha mai i laweia aku ai ia olelo hooholo a ia Dole, a ua paneia mai e waihoia aku ana imua o ka Ahakuka no ka noonoo ana. A ua waiho io ia ae no imua o ua puulu mailuilu la i ka halawai ana o ia aha i ka hora 1:30 iho, a o keia olelo hooholo, he palapala hoopii okoa ae na 13 o na Pake kalepa, a me ua palapala e ae i pili i keia kumuhana, ua haawiia ae i ke komite ia lakou ka noonoo ana no ia mea.  
He Pake ka i hoopaiia mai nei ma Molokai e uku i $100 no ke puhi waiona, a na kekahi makai oia i lawe mai ma ka Mokolii a noho ana i Kawa. Loaa ia limahana hou no ko kakou mau alanui.
Ua aeia e ka Aha Kiekie ka hookolokolo hou ana aku i ka hoopii koi poho a Miss Ea kue ia W. Mahuka, no ka hana io ole ana o ka mea i hoopiiia, eia nae, ua hoehaeha loa ia ko i ala puuwai, a nolaila hoi keia poho. Aole i lawa kela olelo hooholo o $400 a ke kiure o Lahaina i haawi ai. O ke kumu nui o keia ao hou ia ana, mamuli no ia o na hokake ana a kekahi mea pili ia Mahuka, pela na ike i waihoia ae, ma ke kamailio a hoohainu rama ana i kekahi o na poe kiure.
KELA A ME KEIA
  Ianua   ri 31, ua haalele aku ka mokumahu Miowera ia Kapalakiko no Vitoria, B. K.   
                   Eia ke makaalaia   nei na moku mahu holo pili aina a pau no     na   poe hokaa ole i na auhau.   
                   Aole   makou punipuni, kela Holomua punipuni no, ia lakou olohani no. Wahahee pana, e!   
                   Ua poi pu ia kekahi waapa o Kilauea   Hou ma Honomu, Hilo, Hawaii, mai nei, i keia holo ana     aku   nei.   
                   Iwaena   o na ohua mai nei ma ka Osinika, ua hoea mai la ka     wahine   a ke Kanikela-Kenerala     o   Iapana.   
                   Ua hooliloia ka Hale   Dute i wahi haiamu mau no ke komite hooko o ka Ahahui Hoohuiaina     (Kalapu).   
                   Eono poe mai lepe   ra mai Hilo i hoea mai ma ke Kilauea Hou o kakahiaka Poaono nei. Aia     nui   i ke kahua mai ma Kalihi.   
                   Imua   o ka Aha Apana i ka     Poalua   i hala iho la, ua hoopaiia     o Pahupu e   uku i $50 no ke kokua a malama ana i kekahi wahi     hana   ki-pa.   
                   Ua haalele   aku la ka Auseteralia i ka Poaono nei, a i keia Poaono iho e ku mai ai. Aia aku paha ilaila na lono oi loa aku no kakou nei.   
                   E huli hoi aku   ana o Mrs. Mele Ailau, ka wahine kanemake a Keakaokalani Ailau, no Kapalakiko     ke   pelukua hou aku ka     Au   seteralia i Maraki 3 ae.   
                   He   aha lealea ka na poe luina     o   ka Piladelepia e haawi ana i ka po Poakolu iho, ko Wasinetona la hanau, maloko o ka Hale Opera Hawaii, no ka pomaikai o ka Home Luina.   
                   Mahope kela Kuokoa mihi   no iaia nuinui olelo inoino. Aole makau kela lahui, kela kumukuai kaula, keia wa nuinui pii loa. Pono ia oe mihi koke. Eia ka wa nou e Iosepa!   
                   Ua   kohoia ko Honolulu nei Lunakanawai Apana, i ka po     Poalua i   hala iho la, i Kapena     no   Comapani Bi o na pualikoa     pualu o na Pi   Gi, oiai ua kaawale aku ke kapena mua aia i     Maui.   
                   Eia ke waiho nei maloko o ka hale   ukana o ka Hui Mahiko o Onomea na eke ko i hiki aku i ke 42,000, a he 2625 na tona, a no ka nui o ka ino ua hiki ole ke laweia mai e ke Kinau i kela pule aku nei.   
                   No   ka ikaika o ka olapa ana a ka uwila i ka hora 7 o ke ahiahi     Poakolu i hala iho   la, ua poino kekahi o na mea hana uwila o ke Aupuni mauka o Nuuanu a pio na kukui kauhale a pau. Ua pau no ia poino i ka hana hou     ia   i ka Poaha ae.   
                   Ma   ka la 27 o Ianuari i ku aku ai ka mokupea S. G. Waila     i   Kapalakiko. Ua haalele like     iho oia me Amelia a   me Palanata     i ka   la 11, a nolaila, ua eo ia Waila ia huakai a eo i kona kapena ka pili o $250 me ko kapena     o   ka Palanata. He eha hora mahope iho o ka Palanata haalele iho ka Waila, a i ka holo ana mai o ke Kina aole ka Palanata i ikeia, a nolaila, ua haule loa oia he aneane ekolu la. I ka la 15 ua ikeia oia mamua a     ahiahi iho ua haalele loa ia iho     e   ka Waila.   
                   Owai   la ke kahunapule o na Kona o Hawaii i loaa aku nei o elua pahu pu raifela? Ua hoailonaia o waho o ua mau pahu la he mau pulumi, eia iho ka iloko ka oi kahi i lolii ai.   
                   Ua   hoohalahala o Makuna i kona hoopaiia ana no ka hoeha ia Lunina e uku i $10 me na koina. Ma ke kokua i ka aoao hoopii, o Kale Kalaikona ka loio, a o Kini hoi ma ke pale.   
                   Elua   mau Pake i hoopaiia imua o ka Aha Apana i ka Poalua i hala iho la e noho i Kawa e hana oolea ai a hiki i ko laua wa e uku ai i na auhau pilikino     o   $5 50 pakahi. Pela aku ana no me na poe e ae i hookaa ole i na auhau kino a pela aku.   
                   Ua loaa   ka Hope Makai Nui o Waialua, J. S. Kalakiela, ua ona a ku ana i ka Halewai malalo o na alakai ana a kekahi makai i     ka po Poakahi i hala.   No ia     mea,   ua hakahaka ae la ia oihana. A owai aku ana ia     malaila?   
                   Ua kapaeia ae o   Lunakanawai Apana Haili o Kona Hema, Hawaii,     a na Lunakanawai Apana Kaalawamaka o Kona Akau e lawelawe nei   i na hana o ia oihana a loaa ka mea hou. Ilaila ka Ilamuku i holo aku nei ma ka Malulani no ka hoomaopopo ana i na kumu. Owai aku ana la?   
                   Iloko o na hihia hewa a   pau     i hanaia iho nei imua o ke   kiure Hawaii, he hookahi wale no wahi ahewa, oia kela hihia o Uilama Kamaki, a ua hoohalahala loa aku imua o ka Aha kiekie. Ua hookuuia na kiure Hawaii i ka Poalua i hala iho la aia a kauoha hou ia mai.   
                   Mawaho   ae o ka makou i hoike     aku   ai no kela la kulaia o Iapana ma ka la 11 nei, oia no hoi ka piha ana o ka 2600 makahiki mai ka poniia ana o ko ia Aupuni Emeperoa mua loa. Oia no hoi ka la i loaa ai o ka hooponopono aupuni malalo o ke kumukanawai he mau makahiki aenei no i hala o ke kukala ia ana.   
                   I   ka Poakolu i hala iho la, i     kaheaia   ai ko na poe kiure haole hoea aku imua o keia kau o ka Aha Kaapuni, a o ko W. F. Mokimana, o Kahului, Maui, ka hihia mua no ke apuka i ke dala o ka oihana kikoo dala o ka     Oihana Le   ta. I ka Poalima nei     iho la i pau ai a ua palekana oia. Halahu hou no ka loea   kanawai o keia au a ka hewahewa.   
                   Ma   ka Mokolii o ka Poaono     nei i loaa hou mai nei he aa     heihei   waapa na ko Kaunakakai poe keiki hoehoe, no ka pili o $300, a ma ka la 11 o Iune aenei     e ulele ai. Aole i akaka ka aeia aku, a ina e aeia, e pono lakou e holo   mai i Honolulu nei e imi ai i ko lakou lanakila mahope o ke pio a haalele ino nui ia ana     mai nei   i ko lakou kai ponoi     iho no.   
                   I kakahiaka Poaono nei i hoomakaia ai     ke ahele   akula ana i     na ilio   mekala ole, malalo o ka lawelawe ana a na makai.     O ka   oi aku ka ma ke kiola kipuka,     oia   no kela Kapena Makai uhai bipi o Makawao. Hele a hora 9, ua piha paha 50 na ilio,     i paa no   ke kaa ole o na auhau. Ina e ukuia aku ana aia a he     hapalua kaulele   hou iho, alaila,     hemo, a ke hala   he mau la, pau i kiki pu ia. E malama pono na poe mea ilio.