Ka Makaainana, Volume I, Number 9, 26 February 1894 — Page 2

Page PDF (894.36 KB)

This text was transcribed by:  Louisa Ole
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 26, 1894

 

HE MOOLELO KAAO

 

NO

 

MONE TIKERO

 

KA

 

HOLOLIO I KA WA HOOILO

 

KA

 

UI MAALO I KE KUPULAU

 

A O KE

 

KEIKIALII HARE MATINE

 

KE

 

KIAHA OPAKA O NINEWA

 

MOKUNA IX.

 

            Ka hololio iloko o na Ulalaau - Ka makua me ke keiki - Ke Kupua Figinedera.

            I keia manawa a ua keiki la e holo kainepu nei maiuna o kona lio, ua holo pololei aku la oia no kahi pupupu hale o laua, a iaia i hoea aku ai, e hoomoa ana kona makua i wahi mea ai na laua.

            Nolaila, ua lele iho la oia mai luna iho o kona lio, a komo aku la iloko o ko laua wahi pupupu hale. I iaia i noho iho ai maluna o kekahi noho laau, ua hele mai la kona makua a ma kona aoao, nana pono mai la imua ona, a me na helehelena kaumaha i pane mai ai oia:

            "E kuu keiki, ua hoi mai la ka oe, a--"

            Ua hoomaha iho la oia no kekahi manawa me ka nana pololei ana mai ia Mone Tikero, alaila, pane hou mai la oia:

            "Ae, ua hoi mai la oe. Ua pono loa. E kuhi ana au nou ia ka hihio weliweli a'u i ike iho nei. Manano au ua poino ia la oe, eia ka aole.

            "Noilaila, nowai la keia mea weliweli a'u i ike iho nei. Oiai hoi, ua ike iho nei au he kula palahalaha ua hohola pu ia e ke koko, a e lele ana maluna o ua kula koko la he mau tausani o na tausani o na manu Koraka eleele.

            "Oiai no hoi au e nana ana maluna o keia hioua weliweli, ia manawa au i ike hou aku ai he hiona hou, oia hoi, ike aku nei i kou uhane e holo ana maluna o kou lio keokeo me kekahi koi kaua ma kou lima akau, a lele aku la oe iloko o ua kula koko la e lana mai ana, a mahope aku hoi o ia kou hoaloha me kona mau kanaka hopo ole.

 

            "I ko olua mau uhane i komo aku ai iloko o ke koko ia wa i ike aku ai au i ka oili ana mai o kekahi mau hae eleele elua. A ike aku la au he mau tausani holo lio e hoea mai ana maluna o ka ili o ka moanawai koko, a lawe ae la i ua mau hae la elua a wiliwili ae la a hiki i ka nalo ana. No ko'u piha makau loa, nolaila, ua puoho ae la au, a ike iho la au he moeuhane ka! a naka haalulu ae la ko'u kino, a oia ko'u mea i ala ae nei e hoomoa i mau wahi mea ai i paina iho au a hele aku au e imi ia oe, aka, ua pono loa iho la, no ka mea, ua hoi mai la no oe."

           

            I ka lohe ana o Mone Tikero i keia mau olelo a kona makua, ua kulou iho la oia me ka noonoo nui ana i ke ano o ka hihio i hoikeia mai la iaia a kulu iho la kona waimaka, no ka mea, ua lele wale mai la no kona hauli aia paha ke hooukaia la kekahi kaua hahana mawaena o kona hoaloha Igeboseda o luna o Hagara me na kanaka powa, a i ole ia, ua hoouna mai la paha kona enemi ke Keikialii Hare Matine i kona mau koa e kaua ia Igeboseda me kona mau kanaka.

 

            A o kekahi manao no hoi iloko o ua Mone Tikero nei, ua hoouna hou ae la no paha o Hare Matine i kekahi heluna nui o na powa e kaua kue aku i ke Aupuni o Samanadala, i mea e lilo mai ai ka pua lilia o Subieda.

            A oiai keia mau noonoo e hoolauwili ana i kona puniu poo, ua aea ae la oia iluna a pane aku la imua o kona makua:

            "E kuu makua, ke ike nei au i ke ano o kau hihio, a ina aole o ko'u hoaloha kai hoouka kaua me kekahi heluna nui o na kanaka powa malalo o na hookonokono ana a ko'u enemi, alaila, o na powa aku la paha kai hooili kaua aku la me na kanaka o ka Moi o Samanadala, no ke kaili ana mai i ka pua lilia o Subieda.

            "A ua koho wale iho no au, o kela mau hae eleele au i ike aku la, me he mea la, o ka hae no ia o na powa a me na kanaka o Hare Matine o Peresia, a heaha la oia imua o'u ina au e hoea aku ana ilaila.

            "Nolaila, e kuu makua, e paina awiwi kaua a hele aku au e hui pu me ko'u hoaloha. Aka nae, ia'u e haalele iho ai ia oe, e hoomanao mau oe e hoea mai ana no ka la e hoohui hou ia ai kaua, ina aole ma keia ao, alaila, ma kela ao kaua e hui ai."

 

            Nolaila, hoomakaukau awiwi iho la kona makua i mea ai mama na laua, a paina iho la laua. A pau ka laua paina ana, komo iho la ua Mone Tikero la i kona kapa holoholo po anu, hawele ae la i kana pahikaua ma kona puhaka, kana laau ihe ma kona lima hema, o kana koi kana hoi hoopaa iho la ia ma ka makuu o kona noho a o kana o-le, lei ae la ia ma hona a-i.

            Pii aku la oia a kau maluna o kona lio haawi iho la he mau olelo kaukau i kona makua, a me ia ano i kuupau aku ai oia i ka holo o kona lio no loko o na ululaau e kamoe pololei ana hoi no kahi o ke kupueu o lana o na kuahiwi o Hagara, Igeboseda ke poohina.

            [Aole i pau.]

 

AOHE PAHUNA HALA.

 

Ke Koi Poho Nui a Oili aku imua o ke Aupuni Pi Gi no $5,000 kue i ka Jlamuku.

 

            "Ke no mino olu ka ili o ka laau, Kike @a a-la, uwe hone ka mamane, Ka leo o ka laau waimaka nui."

            Eia ia J. K. Kaulia ka hoomakaukau ana i koi poho no ka hoopaa hewa ia ana o Keao (k) i ka halepaahao o Kawa, i na la anunu me ka pakaha a oi loa i ka 23 la manuahi. Peneia iho ka moolelo o ua hihia nei i hoopaaia a oi loa aku imua o ka ke kanawai:

            Ua hoopaiia o Keao imua o ka Aha Apana o Honolulu no ka hewa "ki-pa" i na dala he $20, a no ka uku ole ia ana o ua hoopai la e like me ke kanawai, ua hoopaiia ma ka hana oolea ma Kawa no ka manawa he 40 la.

            Ua komo mua loa aku o Keao i Kawa ma ka hora 1:30 o ka auwina la o ka la 27 o Novemaba, 1893, a mai ia manawa mai kona noho ana malaila a hiki i ke koiia ana aku o ka Ilamuku ma o kona Hope la e ka loio J. K. Kaulia, ko Keao loio mua, ma ka hora 1 o ka auwina la o ka la 29 o Ianuari, 1894. A oiai ka loio i hoopau ai i kana hooponopono me ka Hope Ilamuku ua hoike malu ia aku paha ia Lunapaahao Lo ka lohe no keia koi poho ia o ka Ilamuku no ka hoopaa hewa ia o Keao.

            I ka hora 2 a oi iki o ia auwina la ua hoea aku la ka loio o Keao maloko o ke keena oihana o ka Halepaahao o Kawa, a he ekolu mea e okuu mai ana, ka Lunapaahao Lo, Kapena Kiai Kamana a me Keao, a aia imua o Keao e waiho ana he palapaia a e koiia aua o Keao e kakau iho i kona inoa, aole nae i hooko ia aku a hoea wale aku no ka loio, a ike mai la ka lunap ahao i ka loio o ka mea i hoopaaia me ka anunu, ua haikea a pii ae la ka lena o ke kolohe i ka pono kivila o ke kanaka, e naka ana na kuli e like me ke ailii i ike ai i ka hapa pullma o ke Akua ma ka paia, pela okoa iho la no ka nanaina o ka lunapaahao e hoe konokono ana e palainaia aku ia kiko eleele panopano i hanaia. Ua hele mai ua luna la a paa mai la i ka loio a olelo mai la e kali iki mawaho no kekahi manawa. Ua paneia aku e ka loio mamua ae o kona ku ana mawaho ua hoike aku la oia, "Owau ke loio o Keao, a heaha la kau hana iaia i keia wa?" Aohe pane i loaa mai iaia, a ua hoao ka loio e komo aku iloko o ke keena ia wa, ua akeakeaia mai nae e ua Lo la mamua ona a kena ae la oia i kekahi kiai halepaahao e paa ia Kaulia mawaho. I keia wa ke kahea mai la o Keao maloko mai o ka rumi, "O kuu loio kela, makemake au e ike iaia!" Aka, me ka ikaika o ka anunu i hanaia ai a iloko o ekolu manawa o ka loio i hooikaika ai e hui aku me kona haku e hanaia la me ka hewa ole e ka pakaha, o ka wa nae hoi ia i paa loa mai ai o ka loio i ke kiaiia e ka makai.

            Ua pane aku la ka loio ia Lo iua he hana kana me Keao e hoike mai iaia mamua o kona ae a hoole ana paha, a ina o kela pepa ua makemakeia e kakau o Keao, e ike oia e pono ai. Pane mai'la' o Lo- "Aole oe e ike, ina makemake oe e ike, e hele oe i ka Ilamuku." Ma ia wa ua pane aku ka loio - "Ina e kakau o Keao, kuu haku, i kela palapala ine keia ano hana au i kona loio, alaila, ua lilo kena palapala i epa ma kau hana ia'u a e hoopii ana au i ke aupuni."

            I keia wa e paaia nei ka loio e na makai kiai ua hookuuia mai la o Keao a halawai oia me kona loio ma ka puka o ka hale kahi a ka makai e paa ana ia Kaulia. Ia manawa komo hou aku la ka loio e noi ia Lo e hoike mai iaia i kela palapala e koi pupuahulu ia ana o Keao e kakau oiai, ua hoike aku o Keao iaia ua kakau oia i kona inoa. "Aole oe e ike ia mea," wahi a Lo, "e hele aku oe i ka Ilamuku a nana e hoike mai ia oe."

 

            Ia wa ua ninau ka loio i kona haku - "Ua ike anei oe i na manao i kakauia maluna o kela palapala au i kakaninoa aku nei? Pane mai o Keao - "Aole. O ka Kamana i hoike mai nei ia'u e kakau au i ko'u inoa no ko'u hookuuia mai mai oko mai o ka halepaahao." Ia manawa ua hoi mai ka loio me kona haku maluna o ke kaa no ka Halewai a hoike aku la ka loio imua o ka Hope Ilamuku Balaunu i na mea i hanaia mai iaia e Lo, ka lunapaahao o Kawa, a ua waiho aku oia he kumu kue i ke a kakauinoa ana o Keao ma ke ano he hanna epa ia i hanaia mai e Lo, me ka hoike pu aku o ka loio i ka Hope Ilamuku e hoopii poho ana o Keao no kona hoopaa hewa ia. Ua pane mai ka Hope Ilamuku - "Ua makaukau anei ka palapala hoopii i keia wa?" Pane aku ka loio- "E hoomakaukau aku ana au."

            Eia ke hoomakaukau nei ka loio i ke koi poho e like me ia i hoikeai mamua ae nei a e komo ana paha i ke Kau o Mei e hiki mai ana.