Ka Makaainana, Volume I, Number 10, 5 March 1894 — Page 1

Page PDF (896.66 KB)

Ka Makaainana.

BUKE I---Ano Hou.  Honolulu, Oahu, Maraki 5, 1894.  HELU 10

KO MAKOU MELE INOA.
[Hoohenoia no Ka Makaainana.]

Kaulana Hawaii i ka hanohano,
Aupuni Moi ae mau loa,
Na pua, na mamo, piha hauoli,
Ua ko ka iini a ka puuwai,
Pahola hoomaikai na lani,
E anapu ka uwila—ahi o ka lewa,
Pu hekili e hakui ana,
A nakolo-uina—lohe ka honua,
Ka ua ko luna, wai ko lalo,
A he mau hoailono aiwaiwa,
Ma ko Hawaii Paeaina,
Aupuni maluhia o ke ao nei,
Ka hoku momi o ka Pakipika,
A he nani hemolele i ka maikai,
A he makana na ka Puuwai Lani,
I alanaia i ka ihe laumeki,
No na Lani kapu ku i ka moku,
A nou hoi e ka Lahui Hawaii,
No kakou nei hauoli piha,
A noho hou o Liliu i ke Kalaunu,
Kaiaulu Present.
Waianae, Feb. 23, 1894.

Ulupuni Imua o ka Aha.

          I ka Poalua i hala iho la i hookolokoloia ai o Vina Kini, kela wahine paele i kipikua ai ia Keoki Wasinetona paele, imua o ke kiure haole no ka hoeha me kekahi mea eha e poino ai ke ola. Ua komo ke kiure iloko o ka rumi i ka hora 2:10 o ia auwina la, a iloko o umi ninute mahope iho, ua puka nui mai me ka olelo hooholo lokahi e ahewa ana i ua wahine la, me ke noi ae i ko ka Aha hooluolu i ka hoopai. I kahi la ae i hoopaiia ai e Lunakanawai Kupa no 30 la hoopaahao ma ka hana oolea a e uku i hoopai o $10. Ua pii ae kona kai mamuli o keia hoopai a hoomaka aku la e hoopuka i na olelo ino pelapela no ka Hope Ilamuku a me kahi poe e ae. Ia Kapena Uilama Feleba hoi i hoao ae ai e hoopa a hoomalu aku iaia, ua hoao mai oia e kiola iaia ma kuono, aka, no ko ia la nui paha, ua like loa oia me ke keko la imua o ka elepani. Ua naholo ae na makai a me na poe e ae e ike pono i keia hana ana imua o ka Aha, a mahope iho ua oluolu mai oia a laweia no kahi paa ma Kawa.

          He lono pauahi ko kakahiaka Poano nei ma Waikiki, eia ka no kekahi puu opala ma kahi noho o ke Aliiwahine Kekaaniau. Aohe i poino ka hale. Ua holo na poe kinaiahi ilaila, aohe nae a lakou pala.

         Ma na la 26 me 28 o Feberuari, ma Waimea, Kauai, ua hoole hana ae he 88 Iapana o ka hui o H. P. Faye (Fe) Ma. Ua pau nui i ka hoopiiia a hoopaiia, he 54 ma ka $5.00 pakahi a he 34 ma ka $10.00 pakahi. Ke mau la no ka hoole, aia ka ka pau a hiki aku ke Kanikela. O ke kumu, no ka hoehaia ana o kekahi e ka luna hana, a e hoopiiia aku ana paha ua luna la.

KE KUMUHANA HAWAII.
Na Lawelawe Hana Hope Loa mai nei Imua o ko Amerika Huipuia Ahaolelo.
Imua o ka Aha Senate.

          Ua pau na lawelawe nieniele ana a ke Komite Nieniele Hawaii, he mahele noi no ke Komite o ko na Aina E, pela na lono mai Wasinetona o Feberuari 16, a i kahi la ae (17) lakou e halawai ai, a ua manao wale ia he mea ano nui e hueaia ae ana. Ia wa no hoi o Lunahoomalu Mogana e waiho aku ai i kana hoike i ke komite. Ua lono wale ia mai na poe i ike i na mea i hanaia maloko, aia ka hapanui o na olelo ike ma ka aoao kue i na Poo Alakai o ke Aupuni. O ka nieniele ana keia, ua lawa a pau pono, a ua like no hoi ka hamama i haawiia i na aoao a elua, oiai, o ka loaa o ka oiaio maoli ko ke komite akenui. Ua koikoi loa na olelo ike kue i ke kulana o na poo alakai Aupuni a ua lilo hoi i mea pohihihi loa no kekahi mea ke kakoo aku a hana aku hoi i hihia pono ma ko Peresidena Kalivilana aoao.
          Iloko o na noii ana a ke komite, ua hoikeia ae ua konoia o Kapena Wilese e hoolele i na koa o ka Bosetona, aole hoi ma ke kauoha a Kuhina Kiwini, ana hoi i manao ole ai e hoolohe aku, aka, mamuli o na hoike i loaa aku iaia mai kona mau alii ponoi aku, ana hoi i hoouna ai i kula e noii a e hoomaopopo ai i ke kulana, a he eha hora hoi mamua ae o ka loaa ana aku o ka Kiwini kauoha iaia e hoolele i na koa, ua hoomakaukau mua e oia no ka hoopae aku.
          Ua hoikeia ae no hoi ua hoomakaukau na poe haole e ae e noho ana malaila, he poe Amerika ole, oiai hoi aohe mau pualikoa o ko lakou aupuni ponoi maloko o ia awa (Honolulu nei) ia wa, i kekahi palapala noi ia Kapena Wilese e hoolele i na koa, a ua kaohi wale ia no hoi keia noi mamuli wale no o ka ike maopopo lea ia ana e hoolele ia ana hoi na koa ia wa mamua ae o ka hiki ana ke lawe a haawi hooko ia aku, a ua lilo hoi i mea kupono a waiwai ole.
          Ua ike maopopo lea ia ae hoi ua akaka loa ia Mogana ke kulana, a ua oleloia ua like loa kona mau manao a hooholo pilikino ana me na olelo ike i hiki ole ke paleia ae. Oiai hoi, aole i maopopo loa kona manao ina paha oia e manao ana he mea maikai e nana ole aku i  kona  aoao, a e hoomaopopo ae hoi i keia kumuhana ma ke ano pili hookolokolo, a i ole ia, e manao paha auanei oia he mea hoopoino ia a makemake hoi e lawe ae i ke kulana hoole, a i ole, hoao aku paha e kokua ia Kalivilana mai loko ae o kona hihipea, he mau mea hiki ole loa ia i kahi mea ke koho wale aku mamua ae o ka maopopo ana o kona manao i ke komite.
          Mamua ae o ka halawai malu ana, ma ke noi a Hoa, ua apono ia he olelo hooholo e koi ana i ka Peresidena, “ina he mea kue ole ia me na pono o ka lehulehu e hoouna ae i ke Senate i na moolelo a me na palapala a pau mai ia Wilisi, Kuhina i Hawaii, i hoouna mua ole ia mamua ae, a oi loa aku hoi ka palapala i hoouna pu ia mai ai me ka palapala a Peresidena Dole, e hoakaka ana i kekahi mau kumu maopopo no ke kue ana i na ano hana a Wilisi i oleloia.”

Imua o ka Hale.

          Oiai ka akoakoa kakahiaka ana o ka Hale i Feberuari 16, ua waiho ae o Kamina (Cummings), Lunaolelo o ke Komite Kaua Moana, ma ke ano he ninau kuleana i ka hoike a kona komite no ka Butele olelo hooholo, e noi ana hoi i ke Kuhina Kaua Moana e hoike aku i ka Hale ma o ka mana hea la i hoopukaia ai na kauoha no ka waiho ana aku i ka hoomalu ana o na pualikoa moana o Amerika Huipuia a me ka hoohanaia o kona hae malalo o James H. Blount (Balauna); o kekahi hoi, e hoolako aku i ka Hale me na kope a pau o na kauoha, kuhikuhi, ao a mau manao hoakaka pili oihana paha i hoopukaia e ia mai Maraki 4, 1893, e pili ana hoi i na hoohanaia ana o na pualikoa moana ma Hawaii.
          Ua hoakaka ae oia ua manao ke komite e hooholoia ka olelo hooholo, i hoololiia hoi no ke noi aku i na kauoha a pau mai Maraki 4, 1892, ma kahi o 1893. Ua hoomaha iki iho oia no Butele, ma ka hooikaika ana mai hoi i ke ano nui o ka olelo hooholo, a, wahi hoi ana i olelo ae ai, ua houlolohi loa ia a hala eono pule. Mai oi loa aku ina o ka ike i manaoia e loaa mai ana mamuli o keia olelo hooholo ma kona manao ana, ua waihoia mai imua o ka Hale i ka wa i noonooia ai a i paioia ai o ka olelo hooholo Hawaii a Makaliele.
          Ua aponoia ka olelo hooholo me ka mahae ole.

Nohaha Iluna o ke Akoakoa.

          Ma ke ku ana mai o ka Malulani i ka hora 6 o ke ahiahi Poalima nei, ua loaa mai ka lono hookaumaha no ka ili ana o ka mokupea Hilo ma kahi kokoke ia Keauhou, Kau, Hawaii, i ka hora 4 o ka wanaao o Feberuari 27. Ua pakele ke kapena, kana wahine a me 12 poe kane e ae o luna. Mahope iho o ka ikeia ana ua kokoke loa i kuaau, oiai ua poluluhi ke aouli i ke ao hakumakuma ua, ua paa ka aina i ka noe a ua loheia aku ka hai mai o na nalu, a i ka hoikeia ana ae ma ka aina mamua pono, ua hoao koke ia ae e hoohuli i ka ihu o ka moku, a mamua ae o ka hiki pono ana ua kamumu e aku la ka iwikaele iluna o ke akoakoa. Ua hoao koke ia na hana a pau no ka hoopakele ana i ka moku, holoke na pauma i ka wai, aka, ua oi aku ke komo ana o ka wai mamua ae o ka mea hiki ke paumaia a ua piholo hikiwawe no hoi. Hora 6 ae, elua hora mahope iho o ka ili ana, ua kau aku na poe a pau iluna o kekahi waapa nui, me na wahi aahu no i ka ili, aohe ukana e ae i laweia, a hoe nui aku la a pae i Punaluu, a ma ko laila hotele kahi i noho nui ai a hiki i ka laweia ana mai no Honolulu nei, o Kapena Le Baliseta nae a me ka wahine ka i koe aku i hope e makaala ai no na mea e loaa mai ana. Ua poino loa ka moku a ua nohaha, a ma Ka Lae (Hema) ua ikeia ka lana o na kia, i-a a me na laau o ka moku poino, a pela no hoi ka waiho mokaki ma ka ae kahakai. He piha lanahu kona o 1250 tona no Alani & Lopikana, a mai Nukakela mai, Wale Hema Hou, a ma ka la 7 o Ianuari ka haalele ana aku no keia awa. O ka hui kalepa o T. H. Kewiki Ma na agena maanei, me ka manaoia na lakou aku ka piha ko e huli hoi ai no Kapalakiko, kahi o na ona. Ua laweia na olulo e Kanikela-Kenerala Mila a hoonohoia ma ka hale hookipa makai o Apua, alanui Moiwahine.

          Nui ka ia ku ma Kaawaloa, Kona Hema, Hawaii, i na po i hala iho la, pela ka palapala mai a kekahi makamaka o ka la 1 nei, oia ke uwiuwi a me ke aha. Kaumaha na lio a ola na keiki Pukiki o koauka ae o ia kaha.