Ka Makaainana, Volume I, Number 11, 12 March 1894 — Page 1

Page PDF (888.28 KB)

Ka Makaainana.

BUKE I—Ano Hou. Honolulu, Oahu, Maraki 12, 1894. HELU 11.

Pau na Halelewa i ke Ahi.

            Ma kakahiaka Poakahi, Feberuari 5, ua holapu ae la na alelo menemene ole o ke ahi a pau na halelewa o ua Iseraela e noho ana ma Pelekane, Kawaihae, Kohala Hema, Hawaii. Aia keia mau halelewa maloko o ka ulu kiawe kahi i hoomoana ai. Ua hele na kana i ka hana, a o na wahine wale no ko kauhale. Oiai, e hoa ahi puhi palaoa ana kekahi keiki hele kula ma ia kakahiaka, ua puhi ae la ka makani a lele liilii ae la kea hi, o ka hoomaka koke aku la no ia e holapu i a mea a pau a lilo i puu lehu, aohe opala i koe iho. He la Konohi ia no na keiki o ka Aia Pua, e olioli nui ana, a he la uwe a kaumaha hoi ia no keia ohana Iseraela.

He Mea Aihue Wati.

            No kahi manawa i hala ae ua aihueia aku he wait gula pakeke mai ko Mrs. Manaole wahi noho aku ma Kapalama aenei, a i ka auwina la Poakahi i hala i hoomaka ae ai e komo iho ka hoohuoi iloko o ka mea nona ia waiwai i ka piko pau iole nana i limalima, a kau aku la ia ilina o ka hoohuoi maluna o kekahi keiki nona ka inoa o Solomona Ma. Ua kauohaia he mau makai a na laua i hooweliweli a hiki wale i ka ae ana a loaa hou ka uwati malalo o ka hale kahi i hunaia ai. I ka hoea ana ae i ka Halewai a huliia, ua loaa aku he elua mau komo lima gula iloko o kekahi pakeke ona. Ua ku ae oia imua o ka Aha Apana i ka Poalua ae a i ka Poaono nei i hooholo mai ai ka Aha e hookuuia oia, oiai no nae ua ae maoli oia i kona hewa. He 18 kona mau makahiki, ua opiopio loa e paa i Kawa a ua oo loa hoi e noho ai i Keoneula. Laki oia!

Mau Popo Ulawena Kupanaha.

            I ke ahiahi molehulehu poeleele o ka Poakahi i hala, Maraki 5, ua ikeia he haawina kupaianaha ma ka aoao hema o ke aouli, oia hoi, ua poha mai he popo ahi ulaula mai loko mai o ke ao ua hakumakuma e uhi ana ia wa, a me ke emoole no i nalo hou iho ai, a ua owaka koke hou ae no no ka elua o ka manawa. Ua paa pu ka aoao hikina o ka lewa ia wa me ke ao panopano ua, ua hele a poluluhi a e kilikilihune ana no, a ma ka aoao komohana ae hoi e uwiuwiki mai ana no na hoku me kea no kalae, a poha mai la hoi ua mau popo ulaula la, aole i lele ae me he hoku lele la, aka, ma ia wahi no i owaka mai ai a nalo no. O kekahi mea i ikemaka ua hoike mai ia makou no kona makau i keia mea ana i ike ole loa ai mamua, akahi wale no. Heaha la kea no o keia loina? Malia he hoailona no na mea e hoea mai ana no kakou, a i ole ia, no ka hopena o na Pi Gi. Nana aku no hoi kakou la!

Hale Pauahi ma Waimea.

            Ma ka la 20 o Ianuari, ma Waimea, Hawaii, ua pau iho la ka halenoho o Mrs. Keloi, Allen i kea hi. He hale pili Hawaii no keia, e ku ana ma Waiaka, a he home kipa hoi no na makamaka a me na malihini kaahele. Aohe olelo mai a kea hi e – ua ana au, oiai, ua lawe aku la ia i na lako hale, a me na lako aahu o ka wahine kanemake me ko na keiki makua ole, a ua koe no nae hoi na wahi aahu i ka ili. Ma keia poino ana, he nui na waiwai makamae i hoomoamoa ia, na kappa apana, na moena makalii o Puna, na kappa Ouholowai o Olaa, a me na waiwai e ae, i oi ka waiwai io mamua aku o $500. He ahi keia (lepo pele) i loaa i kekahi moopuna uuku, a hoa i a opala oi maloo ma kahi i pili pu i ka hale me ka ike ole mai o ke kupunawahine i ka hana a ka eu, a i lohe i ke kaheaia- “Pau kakou i kea hi e!”
            E na makuahine a me na kupuna, mai hoohemahema iki oukou i ke ahi a waiho wale aku no me ka palaleha. O ka hopena, he make, he poino loa a he pilikia maoli no. He lohe ke ola, he kuli ka make!

Ua Lawe Leta aku no Keia Ao.

            Mahope iho o ke kaa mai ana, a no kea no palupalu mai no paha hoi kahi o ke kino, ua haalele mai o J. Haalou i keia ola ana i kakahiaka nui Poaha iho la, ma kona wahi noho mauka o Peleula aenei, i ke 65 o na makahiki, oi aku a emi mai paha, ma ke ola ana ma keia ao mauleule. He kauwa kahiko no ke Aupuni maloko o ka Hale Leta Nui, a oia no hoi ka mea lawe leta o na apana kuaaina aku nei o keia mokupuni , a loaa ai hoi iaia ke kapaia o ka “mokumahu lawe leta aina” no Oahu nei. Ua piha paha iaia ke 35 a oi o na makahiki ma ka Oihana Leta, ma kela ano ae la, he lawe leta. Ia auwina la iho no i maneleia aku ai kona kino koou a nalo iloko o ka lepo puanuanu o ka ilina o Kawaiahao, a pau no hoi ka ikeia ana o kona poo a me kona auwae oho hina. He hoa oia no ka Hui Kaawai Helu 4 i pau. Ua ukaliia kana huakai hope loa e kona mau hoa paahana pu, a me na makamaka me na hoa’loha, a haalele aku la iaia iloko o ka moe mau loa i ka “moe kau a moe hooilo” no kela la hookolokolo nui o ko kea o nei a pau. Eia kana wahine makapo a me ka ohana ken oho nei me ka u ana nona. Aloha no oia!

Haole Norewai Pue Wahine.

            I ke awakea La Pule Maraki 4, ia Uilama Pere, hapa Pukiki, a me kana wahine e u hoi ana ma na lio no Leilehua, Waianae, mai Honolulu aku nei, a ma ke ala hoi e hoea aku ai i ko laua pahu hopu, ua hala aku la ke kane mamua loa a mahope aku no hoi ka wahine e hoi aku nei. Oiai ka wahine e hoi hookahi nei, ua oili ae he haole Norewai no ka mahiko o Ewa aenei a hoao aku la e alualu a hoopukaka, ma kea no pue paha, i ua wahine la a ua lilo i mea hana nui, a i pakele wale no i ke pelukua hou ana mai o ke kane. Iaia i ike mai i keia mau hana a kela haole, ua lele iho oia mai kona lio, a lalau lima okoa aku la, a malaila oia i paluku kalo iho ai i ua Norewai la a eha, (puu na maka, poholehole ka nanaina a heleawai ke koko,) a haalele iho iaia ma ia wahi me ke koe no nae o kahi aho. A lolo, o ka uku kupono no ia no ia ano hana, a pono no ia eha ana o ia lapuwale.

Kupaa no ke Aliiaimoku.

            Mai kekahi makamaka mai o Nawaieha o Maui, i loaa mai ai keia malao iho:
            Aole e loaa he hookahi kanaka Hawaii e makemake ana i ka hoohuiaina maloko o ka mahiko o ka Ona Miliona o Kamaomao nei, koe wale no na makai elua o ke Aupuni Pi Gi e noho nei maanei. Iwaena o na haole, aole paha i piha ka ewalu. O ka nui a pau, aia mahope o Liliuokalani. Aole i hoao iki o J. W. Kalua, Peresidena o ka Hui Hoohuiaina o Maui nei, e wehe i halawai na lakou, no ka mea, ua ike no oia he “hookahi wai o ka like” mahope o Liliuokalani. No kekahi mau ahiahi Poaono i hala o Feberuari aku nei, ua haiolelo ae o J. Kealoalii ma ka makeke kuai i’a, a ua nui ka mahalo ia, e kakoo ana I ke Aupuni Moi a e kue ana ika hoohuiaina pakaha.

Luina Manuwa Kiki Pu.

            No Moanalua mai ka lono i ka po Poaha nei aia he luina manuawa ilalo o laila kahi i kiki wale ai no i kana pu panapana, a ua makau ko laila poe. Mawaena o na hora 10 me 11 i holo aku ai o Kapena Makai Hookano me kekahi mau makai kaulio, a i ka hiki ana aku i ka hale e moe mai naa ua haole ia ma ka lanai ua hele a ona. Aohe pu i loaa aku. Ua laweia mai a paa i ka Halewai no ka ona, a i ka Poaono nei hoi i hoopaiia ai imua o ka Aha Apana e uku i $10. O keia no ka haole manuwa i kiki pu mua ai no laila he mau mahina i hala.

            Inoino ke alanui pali ma ka nuku o Nuuanu i keia mau la ino iho la aole nae he poino i loheia.
            Ua hoopuka hou ae o Mr. T. H. Kewiki he buke hou o na palapala kalaiaina ana i hoopuka iho nei mai Ianuari 31 a Feberuari 28. O ka lua keia.
            Ma na lono hope loa mai nei mai Aukalana, Nu Kilani, ua haalele aku he mokukaua Farani ia laila no keia awa. Nolaila, he wa wale no a hoea mai.
            Ma ke kakahiaka Poakolu e ku mai ai ka Malulani mai kona mau awa mai ma ka hikina, aole hoi i ka auwina la o ka la apopo e like me kona manawa mau.
            Ke wiliia nei ke ko o ka mahiko o Waikapu, Maui, ma ka halewili o ka Ona Miliona ma ke Kula o Kamaomao. Na na kaa ahi e lawe na kaa ko a hiki i kahi e wili ai.
            Kakahiaka Poaono nei i hope ia ai o Paoo, mea malama banako ki-pa, a me kahi mea okoa iho, e Lutanela Makai Holi a me makai Uilama Coghell, oiai, e uku main a ai na poe i loaa ai o ka hua puka, ma kahi kokoke i ka luakini o Kaumakapili. Ua ahewaia laua a elua imua o ka Aha Apana a hoopaiia o Paoo e uk i $30. O kekahi iho hoi, ua olelo ae no kona ilihune a he wahine kana me ka ohana, he $10 kana e uku ae no ka waihona Pi Gi.
            Ua waiho aku o Butele, Feb. 26, he olelo hooholo imua o ka Hale Ahaolelo Lahui o Amerika Huipuia, e koi ana e kauohaia mai o Kuhina Wilisi, e hoi aku a e hoounaia mai hoi i mea okoa ma kona wahi, i mea hoi i hauona ole me na hana o na la i hala koke iho la a i mea hoi e hiki ke hooko i na kauoha iaia, me ka hoomau hoi i ka launa makamaka ana mawaena o ia Aupuni a me Hawaii nei. Ahu ka pala!