Ka Makaainana, Volume I, Number 12, 19 March 1894 — Page 5

Page PDF (878.06 KB)

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 19, 1894. 5

na io bipi i na Pake piepiele bipi o kai o Ulakoheo, a o ke kumu no ko na Pake paniku aku i ke kuai a launa kalepa ana me kekahi o na poe o ka poai pakaha a aihue wale. Ae, heaha la hoi ka hewa o ia, ia lakou mai no paha ia, ina hoi he oiaio ia lono. Ke hooneleia mai na Pake, nele pu me ka lehulehu holookoa, a ia lakou wale no e loaa ai ka io bipi. Ina no hoi e hana mai ua poe la pela, alaila, hoala ae no hoi kekahi poe i hui pepehi bipi okoa ae a nawai ana la ka eha mua.

            Iloko o ko na Pukiki hoopunipuni mau ia, lolo ole no hoi ia poe. Ua hoopalaimaka wale ia ae no ke noi ana e kauoha hou aku i na Pukiki, he wahi maunu hoi ia no ia ano holoholona e olu iho ai paha; a ma kekahi aoao aku hoi, ua loaa lakou i ke peku hoki ma ke kauoha hou ia ana aku nei o na limahana Iapana. Ua lonoia ae, a ua manaoioia no hoi, ua ae na Pi Gi e haawi aku i ke kuleana koho balota i na Iapana a pau loa, a mamuli oia i huli hoi koke aku nei o Kuhina Hawaii Iwini a hoouna mai i 2,000 poe limahana hou.

            Ua manao ua poe nei mamuli o ka haawi aa i na Iapana i kela kuleana e hoohokaia mai ai na oiwio ka aina a me na Pukiki, a ua manao nui paha hoi mamuli o ka lakou mau palau ana aku i na poe alakai a koikoi iwaena o ia lahui maanei, he moe kolo wale mai no ka ka hapanui a kakoo ia ia lakou. He hoohoka maopopo loa keia i na poe Amerika ole wale o ka Ligi a me na ahahui malu e ae, a pau pu no hoi me na ahahui malu e ae, a pau pu no hoi me na Pukiki a me na Olelo e. Manao no hoi makou ina no e loaa ana keia pono i na Iapana, e ku ana no ua poe pakaha la i kahi o ka hoka, no ka mea, he poe aloha alii wale no lakou a pau.

            Mamuli o keia ae la e ikeia ai ke pahele a me ke ano hoopunipuni a hoopalaimaka o ua poe la i na poe e ae e koo nei ia lakou, a akaka maopopo loa kea no ihohee a pukalua o ua poe nei o ka poai hemolele o na welo mikanele. O ko lakou ano mau no ia mai kinohi mai, a he hoomalae wale iho no ko lakou ano i ka hapanui o ka manawa. A lolo nae ua poe puni loaa la, i ka puni wale no i na hoomaemae maka a na oehaa. i kau hana!

            Ua hele kela hoike a Senatoa Mogana a piha me na hoopunipuni kohu ole loa e pili ana no kakou nei a akaka loa no hoi na hana a na poe i kue ia kakou. Eia nae, mamuli no o ia mau wahahee ana, hoopunipuni ana, palau ana, a pela wale aku, aohe kau e haule ai o ka pono mai ka lanakila ana aku maluna o ia mau hoimiana ana. Pela no kela haole eli luawai i hoopunipuni ai ma o, ina no aole ka Bosetona, lanakila no ka lakou.

            O kana hoopunipuni ana nae hoi, aole ia i like aku me ka kekahi aliimoku o luna o ka Bosetona, nona ka inoa o Lueiene Iana (Lucien Young), i aloha ia mai nei ma keia Alameda mai nei. Ua hoike aku oia imua o keia Komite Nieniele Hawaii o ka Aha Senate ua onaia ka ke Aliiaimoku i ka la i hookuuia ai o ka Ahaolelo, i ka Poaono, Ianuari 14, 1893, a ua ike ole oia i kana mea i hana ai ma ia la. O keia aku ka oi loa o na hoopunipuni. Ke hoomanao nei nae hoi makou nona, he puni rama a he ona mau oia, a nona no hoi ka oleloia ke niki oia ma kekahi hale a he omole waikeke ko laila o kona pipili iho la no ia ma ia omole a hiki i ka pau ana . He mea ia i ikemakaia nona, aole he hoopunipuni; eia ka ua lilo oia i holoholona haahaa loa ma ia hapala ana ae i ka mea oiaio ole no ke Aliiaimoku. Aole oia e hiki ke poina ia ke hoea hou mai kona oiwi kino ianei, alaila, na kakou aku no oia e hoopaumaele aku.

            E huli hoi aku ana ka kela Kanikela Geremania hoohuiaina oia a me kona ohana, no kona one hanau. Auwe no ka hoi, haalele okoa ka hoi i kahua! Pehea ana la ka pono o kona iini; e kala kahiko no la hoi i haule ai i Muliwaa, a i ole ia, ua kikoo okoa ia mai nei paha e kona Aupuni e hoi aku e hoakaka no kana hana maanei (oia no ko makou koho wale). Malia ua ana paha i ka hoohui pinepine ia o na ewe ana e na pihi keleawe, oia paha kekahi kumu nui o keia ahai a ka pupuhi i o, i kahi i ike ole mai.

            Imua o ka Ahaolelo i ka Poaha iho la i noonoo ia ia ka bila kanawai aha elele hana kumukanawai malalo o ka heluhelu elua ana, a ua hooholo aku la ua poe loea nei e loaa ka mana koho i na poe a pau loa i hiki mai ianei mamua o Ianuari 1, 1894; a o kekahi mea a lakou i hooholo ai, i hookahi no wahi hoopaa inoa ma keia apana, a e loaa hoi i na lala o ka Papa Hoopaa Inoa he $5 no kela a me keia la hana. Nui ko lakou ola iho no kahi mea e loaa aku ana ia lakou, a hooholoia hoi ka hookahi wahi hoopaa inoa ma ke noi ana a ekolu poe o kekahi ahahui malu o lakou.
            He mea maalahi no ke ko o na noi a pau i keia au. Eia nae hoi, ua noi o Emaluka e kapaeia ka hoakaka e pili ana i ka ukuia o na auhau pilikino, a ua halahu kana noi. Ua manao paha oia, ke holo kana noi, alaila o ka loaa no ia o ke kuleana koho i na kuewa a pau, oiai, ua hopohopo paha oia i ko ua oiwi apo aku i ka lakou maunu, a pau lakou i ka luia me he opala la. Ma keia wahi hoi, ke hala ole ka makou koho wale ana, aohe a lakou hopohopo ana mai i ka lahui, no ka mea, e ku mai ana no lakou ma kahi kaawale a waiho aku no hoi ia lakou e hana no lakou iho. A me he la, pela no ka manao ana no hookahi wale no wahi hoopaa inoa. Ahu ka pala o ka maia! E noho malie ana no ka lahui oiwi, a o na kolea kauahua no ke hoopaa aku i na inoa.

            Ke puapuai nei no ka hohono o ka uwahi opiuma. Ua oleloia eia no ke komo mai nei ka opiuma malalo pono o na pukaihu o na luna kiai o ka Oihana Dute. Na kekahi mea no i huai aenei ua loaa iuka nei he elua mau mea no luna o kekahi mokue me na kini opiuma, a ua hookuuia laua malalo o ko laua ae ana aole laua e walaau ae no ia hookuuia ana. Pahemo aku la laua aka, puiliia. Iho la no ua kini opiuma. Ua oleloia eia ke pii loa nei ke kumukuai, aia mai ka $10 a $12 no ka paoa opiuma Kaleponi, a mai ka $18 a $20 no ka opiuma Honakona. He mea maopopo aole e hiki i na Pake i walea ia mea ken oho me ka nele, a nolaila no i pau ai no i ka lilo. Ua oleloia o ke kumu o keia pii, no ka hoaiei mau ia e na nupepa ma ko ka lahui aoao. Auwe, aia la ka hoi ihea ua Aupuni hemolele loa nei a Kiwini?

            He manao ai pakiko paha, a i ole ia, he makau honua maoli no paha ke kumu o ka pau nui ana o ka pualikoa i kiai iho nei ia Aliiolani Hale i ka hoi a loko o Iolani Hale i ka auwina la Poaono nei. Ua pau aku la lakou a me na pono a pau, a pau iho la no hoi ke ku kiai ana ia hale i ka piha pono ana o ka 14 makahiki o keia au oehaa, a hookahi no mea i loaa he mahina palaweka. Me he la no ka ike nui paha o na poo ua aneane mai ka manawa, hoohalike okoa me na iole iluna o kekahi moku piholo ka hoopuukiuki a kahi hookahi no kahi ola hope loa a iloko o ka imo ana a na maka ua nalo loa, a lilo loa hoi i mea no ka manawa i hala. Pela ana no me lakou, a o Iolani Hale aku aa no ko lakou wahi e amoia ai a lilo i mea no ke au ua hala ae, aohe olelo ana aku i koe.

            Oia nae hoi ka makou i hiki ole loa ai ke hoomaopopo iho no kahi o keia ai pakiko, ina oia ka manao, no ka mea, ua pehu ae no ka aie lahui a ka huina nui o $3,409,459.87. A eia nui no hoi ke aihemu nei i na loaa o na Aina leialii, a pakui pu aku hoi me na bona e hooliloia nei, he $1,000 ka i lilo aku ma keia hoike helu iho nei a Damona, a he $20 ka lilo no ia hoolilo ana. Eia aia hoi mahea kahi o ke hali pakiko ana, a aia la hoi ihea e ale ia nei? Aole anei aia i na koa hoopaha maia, a lakou hoi e hanai ai nei, a e ole ko a Pi Gi makau honua wale, mau ai lakou ma na wahi e ohi mau ai i na dala o ka lehulehu.

Hebedoma Hemolele.

            I nehinei i hoomaka ai ka hebedoma hemolele o a Ekalesia Enelani a me Katolika Roma, a oia no hoi ka La Pule Lau Oliva. He mau anaina haipule ma na luakini o Sana Anaru a me Malieokamalu, e like me ka mea maa mau no ia mau hoomana. Ma ka pule Hawaii o ka auwina la, hora 3 30, ma Sana Anaru, ua loaa i kekahi poe he 26 ka nui o ke kaulimaia e ka Haku Bihopa o Honolulu, he 5 kane a e 21 wahine. He poe opiopio wale no ka hapanui, a iwaena hoi o na wahine, he 3 no ka Aina Pua.
            He anaina pule wale no ko keia mau la ma ia mau luakini, i kakahiaka a me ke ahiahi. O ka Poalima ae ka Poalima Maikai, ka la make o ka Haku, a o ka La Pule aku ka Pakoa, oia hoi ka La o ke Alahouana, a lanakila ai ka Hoola o kea o nei maluna aku oka make. E hoomanaoia ana no ia mau la me na anaina haipule, e like no hoi me ke ano mau ma ia mau luakini o kakou nei.

He Palapala Pee Poli.

            Ma ka Poaha, Maraki 15, ua hoouna awiwi aku ka Makai Nui o ka Mokupuni o Hawaiii kekkahi makai o Kau, e lawe i kekahi palapala mai Hilo aku a hiki i Kau, a mai laila aku a hiki i na Kona, a main a Kona aku a hiki i Kawaihae. Ma ka hora 10:30 A.M. i haalele ai ua makai la ia Hilo no Kau, a na kekahi makai o Kau i lawe aku a hiki i Kona, a na ko na Kona hoi makai lawe loa aku a Kawaihae a loaa o Kinau i ka Poaono, la 17. O ka manawa i hele ia he hookahi la me hapa. A ma he oiaio na lono, alaila, he mea make aia iloko o ka ipuhao. O na Hope Makai Nui a me na makai na poe i ike i keia palapala pee poli.