Ka Makaainana, Volume I, Number 12, 19 March 1894 — Page 8

Page PDF (914.25 KB)

8 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 19, 1894.

O ka Auamo Pu no ka Oi.

            He palapala ka i loaa aku ia Uilama Kamaki, i ka Poakahi i hala, mai ke Kuhina Kalaiaina aku, e kauoha ana iaia e haawi i hana na kekahi poe Pukiki. Mamuli oa ia ua hoopau aku oia i na Hawaii, a hoopihaia ae la ia mau makalua e na poe i auamo ai i ka pu no ka pono o na Pi Gi. A no ka hiki pono ole ka i ua poe Ukaka la ke hookele i na hoki o na kaa, ua kii hou ia ae la no na Hawaii, no ka mea, ua hiki i na Ukiki ke auamo i na pu, aole nae hoi e hiki ke hookele i na kaa hoki. O keia iho la kekahi o na olelo wale ana no ke aloha o ke Aupuni “pono kaulike” no na Hawaii pilihua i ka hune. Ulaula wale no hoi ka pala kapule a ka maia ia lakou nei!

Poe Haole Uhai Kao a me Puaa.

            Ua loaa ia Kapena Makai Waipa he ekolu poe haole malihini me na pu raifela, mahope iki iho o ka hora 10 o kakahiaka Poaono nei, ma alanui Nuuanu. I kona ninau ana aku ia lakou ina paha he palapala ae ko lakou e lawe i na mea kaua, ua pane aku lakou heaha kona bisinesi ma ia mea. A iaia nae i hoike mai ai i kona pohaka hoku makai, ua pipika nui iho la a olelo mai la e pau nui ana i ka uhai kao me ua puaa ahiu ma Waikiki. No ko lakou hele me ka palapala ae, ua kauohaia he makai a pau nui ana i ka laweia i ka Halewai a ke keena o ka Hope Ilamuku. Hookahi o na pu raifela ekolu no ke Aupuni, a na kekahi mea i haawi aku no ka manawa i kahi o lakou. Ua hookuu nui ia me ka oleloia mai e kii i palapala ae, me ka paaia aku no nae hoi o na pu. Ma ko ka Hope Ilamuku ninaninau ana ia lakou, i akaka lea loa ai ko lakou malihini haalele loa, penei: Elua no mahina o kekahi, hookahi iho hoi o ka lua a he ekolu paha hoi pule o ke kolu iho.

Ka La 17 o Maraki.

            Oia ae la no ka la hoomanao no Kamehameha III., ka Lokomaikai, a na Pi Gi hoi i hoomanao ole ae ai. O na poe Ailiki no ka i hoomanao nui ae, a e ikeia no hoi lakou me na apana lipine omaomao i omauia ma na epaepa kuka, a ina aole he lipine, he lau uliuli o kekahi ano. He heluna nui o na luina manuwa Pelekane me Maleka ka i hooleleia mai iuka nei ia auwina la, a ua pau nui aku ma na kaa hapaumi, na kaapio, a me na lio no ke kahua heihei ma Kapiolani, a ilaila lakou i malama ai he heihei kukini no hookahi mile, no kekahi puu dala pili, mawaena o kekahi Maleka me Pelekane. Ua lilo ka eo i ka Maleka, mamuli hoi o kekahi ulia i loaa i ka Pelekane a haule hope ai oia i ka pahu ekoluhapaha mile. Ilaila nui aku na makai kaulio Olelo E, ua maluhia nae na poe a pau. Ke olelo ia nei e ulele heihei kukini hou aku ana no kela mau mea i kahi o keia mau la iho.
            O ka la hoomanao no hoi ia o Keoni Kamaki, a piha iho la iaia ke 60 makahiki. He papaaina kana o ia auwina la ma kona home ma Pawaa, a ilaila hoi ka Puali Puhiohe Lahui kahi i houhene ai no ka mea nona ka la a me ka olioli hoi o na poe i hiki aku e ai no ka mea, nona ka la a me ka olioli hoi o a poe i hiki aku e ai a e inu. Oiai, aole makou i konoia mai, nolaila, aole i maopopo ia makou na mea i hanaia mawaho ae o ka olelo ana ua holopono ua mea a pau, he paheehee wale no ka ia o ka ihona. Lohe mai nae makou o na haole no ka oi loa aku, o kahi hilu loa nae i hololea na hana i na oiwi ponoi no.
            Ua hoomaha hoi na paanana o KA MAKAAINANA nei a me ko ka Holomua ma ia la, a kaa hoi na makou ae la e hoomanao ma ko ka lahui aoao me ka laulima like no o kahi poe ma kahi mea hiki iloko o keia mau la a ka mea a me ka pilihua. Aohe no he olelo ana no Ka Leo a me Ka Oiaio, o ko laua Poahiku hoi ia, nolaila, ua nele ole no ko lakou hoomaha. Pau na hana o ia la me na hana keaka paele a na keiki o ka Piladelepia no ka pomaikai o ka wahine kanemake a Kauhane a me ka Kaouli wahine, a ua lehlehu na poe i hele aku a mahuahua no na loaa.

            No ka nui laua ole mai o ke ko i haule ai ke Kinau he hookahi la a ku mai la i kakahiaka o nehinei. Auwina la apopo no holo.

            Mahope iki iho o ke awakea Poalua i hala iho la, ua huli hoi ae i ka Halewai ke kaa hali ilio a ma kahi hoi o na ilio he elima poe Pake piliwaiwai. Ua hoihoi ilio aku ua kaa la no Iwilei, a mamua ae hoi o ka huli hoi ana mai, ua lohe na makai i ka nakeke mai loko o kekahi hale Pake e kokoke mai ana. Nolaila, ua alu aku la lakou iloko o ia hale a paa mai la kela poe elima, na pepa a me ke dala.
            Ua loheia i kekahi la o keia pule i hala iho la, ua hoea kino aku o L. D. Keliipio ma Kalaepohaku, malalo paha o na kauoha a kona poe haku aihue aina, ana hoi e pili wale aku nei no, a koi okoa aku la ka oia i kona kiai kakauinoa mai i kekahi palapala, a oia no paha kela hoohiki auhuhu. Mea ia mai ua kipaku koke ia oia e ua poe la i hele a piha inaina iaia. E hoopau nui ia aku ana paha kela poe, a he mau Pukiki auamo pu ana paha ma ko lakou wahi.
            O ka Poakolu, la 14 nei, ka piha ana o ke 50 makahiki o ka Moi Humebeta o Italia. Ua welo ae ka hae o ke Kanikela kona Aupuni, F. A. Kepa, a pela no hoi me na kanikela e ae. O na mokukaua Amerika kekahi i ohuohu ae a me kekahi mau mokupea e ae, a ua uina ae hoi nap u i ke awakea. Aole ke Kamepiona i paihi ae a i ki pu ae, a o ke kumu o keia, he rula no ka oihana kaua moana o Beritania Nui aole e hana i kela mau mea ma kekahi awa okoa aku aia a he mokukaua kekahi o ia aupuni e ku ana ia wa ma ia awa.

KELA A ME KEIA.

            He 3 3-16 keneta o ka paona ke kumukuai o ke kopaa ma Nu Ioka i ka la 8 nei.

            E paikau hokahakaha ana na pualikoa Pi Gi ke ahiahi o ka la apopo.
            E lawe i KA MAKAAINANA, i ike ai hoi i na mea hou kuloko a kuwaho. Ke nele no, pouli na maka.
            He 8 Pake a me 3 Malina a ka Mikahala i lawe mai Kauai mai inehinei no ka hoopaa ana ma Kawa.
            O ka Poaha nei, la 15, oia ka la o kela ulia poino nui ma Apia, Samoa, i poino ai na ola lehulehu o na mokukaua Amerika me Geremania malaila iloko o 1889.
            I keia kakahiaka hora 10, e hoomaka ai na hana imua o ka Aha Kiekie ma banako, a ua 16 a oi aku paha na hihia hoohalahala e hooloheia ana.
            Ma ka la 6 o keia mahina, ua hanau main a ka wahine a Rev. M. Kuikahi o Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, he kaikamahine mohaha maikai.
            Aia i waho e kaaloalo nei he mokumahu okohola, nona ka inoa o ka Navaka, ma ka Alameda mai nei i hoea mai ai kona kapena.
            Poaono nei i haalele aku ai ka Auseteralia ia Kapalakiko, a i keia Poaono iho e kapalulu mai ai i Kou nei; me na wahi lono hoohauoli paha no kakou.?
            Ua make i ka Poakolu i halo iho la ka hulipahu o ka moku okohola Horatio, nona na poe i loohia i ke samola poki, mamuli no ia mai makai o Kahakaaulana.
            Ua huli hoi aku nei o Mele Kuke a me kana kane, Kale Tuna no ko laua home ma Kikane maluna o ka Alameda o ke aumoe Poalima nei, a na ka bana Pi Gi laua i u kipaku aku.
            He 31 a ohua eepakeke haahaa i pae mai ianei ma ka Alameda. A ua ionoia hoi he 20 poe haole ino a puhikole i kauohaia e haalele mai i keia mau kaiaulu iloko o keia mau la koke iho.
            Ua haule o Samuela Aikanaka Laukeke, kekahi o na keiki a Kimo Pelekane mai luna aku o ka lio ana e holo ana i ka po Poakolu i hala iho la, a ua eha oia ma kona poo, Ua lehe mai nae hoi makou eia ke pii aenei kona oluolu.
            Lehulehu na kanaka maoli e hoopaahaoia nei i keia mau la no ka hookaa ole i na auhau kino, a i Kawa e hana nui ai ma ka hapalua dala o ka la a pau na dala auhau, ka uku kaulele a me na koina o ka Aha Apana i ka hookaaia. O na hua mai paha keia no ka hune maopopo o ka aina nei.
            I ka auwina la Poakolu iho la i malama ai ka Papa Ola i kona halawai hebedoma mau, a ua hapaiia ae ka noonoo ana no ko Kauka Goto hoomau aku i kana bana lapaau i na poe i loohia i ka mai lepera, a ua waiho ia no hookahi pule hou aku. Ua hoopii nui mai nei ko Kalawao poe mai e hoomau aku iaia ma kana hana lapaau no lakou.
            Ma ka Poalua, la 13 nei i hoea aku ai ka Naniwa i Hilo, a i kahi la ae, ua kuu hamama ia no ka lehulehu hele makaikai aku.
            Mai kekahi makamaka mai i loaa mai ai ka lono no ka nui o ka ua uwila a me ka hekili ma Kona, Hawaii, aole nae he mau ola kino i hoopoino ia a pela pu no hoi me na waiwai.
            Ua loaa i kakahiaka Poaha iho la he limahana Iapana i nalowale mai ka mahiko o Olowalu, Maui, no ekolu makahiki me ka hapa, a ua hoihoi hou ia aku no ia wahi e hana ai a pau kona manawa hana i aelike ai.
            I ka auwina la Poaha nei i ku mai ai ka mokumahu okohola Belevedia, iloko o 99 la mai Kapalakiko mai. O keia no ka moku nona na ulia i loheia mai ma ka mokupea Geneva, i hoalaiia hoi ma kahi wahi o keia helu.
            Mahope iho o ka hoomaemae hou ia ana iho nei o ka mokukana Ana, i hoikeia ma kekahi wahi o keia helu, ma ka hana hou ia ana iho nei o kona ihu i poino ai, ua holo loa aku oia i ka Poaono nei no Kapalakiko.
            Ua holo ike pili oihana aku o F. A. Kepa, Kanikela, ia luna o ka Piladelepia i kakahiaka Poalima nei, a i ka huli hoi ana mai i ke awakea ae, ua uina mai la he ehiku mau leo pukuniahi aloha nona.
            Ha halawai nui ke malamaia ana ma Hilo ma ka Poaono iho nei, la 17, a ua makemakeia na poe a pau e hiki ae no ka hoike ana i ka lakou aupuni e koho ai, o ka Repubalika, Aupuni Kuikawa a ano Aupuni okoa ae paha.
            Awakea Poalima nei i hookomo mai ai ka Alameda a pili ae i ka uwapo Osianika, iloko o 6 la 22 hora a me 30 minute mai Kapalakiko mai. Mahope iho o ka hora 10 o ia po i anehe loa aku no na Panalaau Beritania ma ka Hema.
            He 43 na limahana Iapana i hoea mai ma ka Mikahala o kakahiaka Poalima nei, mai ka mahiko o Mana, Waimea, Kauai, no ka hoole hana. Ua pau nui aia i Kawa kahi i noho nui ai a hiki i ka ae ana e hoi i ka hana a ko lakou mau haku.
            Ua komoia kela hale kapili kapuai hao lio makai o Papakanene e kekahi aihue i ka po a ao ka Poalua i hala iho la, aohe mea ano nui i lilo mawaho o ka papalekapu hana o ka ona o ia hale hana, na ipupaka a me ka paka, he pahi a he mau kawele. He pahu ma ia wahi he $10 o loko aohe i lawelaweia. Makai mai ke komoia ana, a o ka ekolu iho la keia o ka aihueia ana ia hale hookahi.
            Ma keia huli hoi ana mai nei a ka Malulani i ka Poalua i hala iho la, ua hoihoi mai la oia i ke kino make o kekahi haole malihini i holo aku maluna ona no Kau, no ka imi ola ana. Hoea i Kau, a i kahi la ae no make i ka Polima, la 9 nei. Mai Kapalakiko mai oia a Kahului maluna o kekahi mokupea, a ma Maalaea hoi i kau ai ma ka Malulani no Hawaii. Ua oleloia he wahine waiwai kana, a ua haalele iho la iaia me ka ohana. Ma keia mokumahu ae e hoihoi ia aku ai ke kino kupapau no Kapalakiko.