Ka Makaainana, Volume I, Number 13, 26 March 1894 — "HUAI KA ULU O LELE." [ARTICLE]

"HUAI KA ULU O LELE."

Pehea la e hikī ai ia kakou ke lioomaopopo o keia ke au oi aku r •••".' ' 4>\ 0 ka pakiko ma na hoōlilo dala ana no ka pono o ke Aupuni a me ka pomaikai hoi o ka lehulehu ? Eia iho kekahi wahi hoomaikeike a makou: Ua loaa 1 ka Moi ka uku o $20,000 n© ka makahiki, a mai loko mai o ia uku ua hanai ai ia kekahi poe, oia hoi, ua ukuia na kahu, a pau pu me na kauwa lawelawe ponoi o ke Alii, a he lehulehu'

]«kou;. a nolaila, ua holo aku ia mau dala ma ua makalua lehulehu e hoopomaikai ai i na poe kalepa nunui a liihi paha, a o ka lehulehu holookoa nn hoi kahi i pomai,kaL I keia au hoi he $12,000 m Kolekaaka no ka makahiki," oia hookahi waleno a ino kaiia wahme, aohe o laua mau kahu a mau kauwa paha, a ina he mau kauwa, he k»kaikahi loa; nolaila, ia laua wale iho no ia mau dala, aohe -malele aku ma o * maanei o na makalua lehulehu e hoopomaikai ai a e hoowaivv r ai ai paha i ka lehulohu ma na ano a pau, Ilalahu no ua poe iniiniki nei a ahu hoi ka . palā o ka ai pakiko ana; Pakiko ke ano ma ka nannina aku, aka, ma kahi hoi o ka pdmaikai, he neo ia, no ka mea, ua aaioie ka ulu. O kela aliimoku o 'luna o ka Bosetona. Lueieue lana, ka oi ma na olelo wahahee a piha hoopunipuni maopopo loa. ae o kana: ; i olelo ai no ko ke Alii ona, imua o kela Komite Nieniele Hawaii o ka Aha Senate, ua olelo aku ohī ua hoolaimaia oia īmua o ke Alii, i ka hookuuia ana o ka Ahaolelo, maloko o ke keena o ke Kuhina Kalaiaina, Hele pela ua lapuwale ! A o kekahi hoi, pakele o Uilama Huaita mai weluwelu i ka lehulehu, aualalau lima okoa ia aku ka, iaia ka i haiolelo ai mahope iho o ko na Kuhina hooko'ole ana i ko ke Alii makemake. Ka hoopunipuni e ? Aole loa keia mau mea i hanaia ma ia la, he ole loa no. A he mau mea e ae no kahi ana i wahahee aku ai, me ka ike no hoi paha kahi aohe poe malaila e hiki ai ke pani aku i kana mau hoopunipuni ana. Maluna nae hoi o ka ia nei epa ana i hookahua ai o Senatoa Mogana i kana hoike piha lepo, ekaeka a olalau. Eia no hoi o Alapaki, ka raea i ikemaka i na mea i hanaia, a ina paha he uhane kahi ona, hoike ae la hoi i na mea oiaio— ke Alii i ona, aele 1 lawelawe lima ia kekahi hoa o ka Ahaolelo, a pela aku. Oia nae paha hoi, naamuli o ke]a mau olelo hoopunipuni i loaa ai he kakooia no lakou ma kela hoike hapanui a ua komite la. He la no ko lakou a hPea mai. O k* nupepa ,pahemo alaula ka i kokua i kela mau v epa a ua aliimdku la, a akaka wale ai no hoi ke ano o na mikanele ma o |co lakou wahaolelo, aohe a mea ino ole pahaia lak6u, ina ia he mea no lakou e potio ai } a i pololei wale ai no o Ka,kina —ae no oia e hui pie ke diajbdo ina

he mea ia e pono ai lakou a loaa hoi ka lanakila. Ua oleloia i holo aku nei ka o Wile Kakela laua me Kale Kuke i Hawaii, ma keia Kinau aku uei. no.ka hole haiolelo a me ka pnipai ana i k:o na kanaka līa* waii l«we ae a kakauinoa iho i kela olelo hoohiki umii paa a lakou Pi Gi, a pela e kaahele ai a hoea hou mai ia<»ei. O ka makou n'o, ke iks mai ia laua iaoomamao aku, oiai, e imi ana laua ma ka pelo ana i old no lakou. E ana no hoi laua ke nui mai na poe huli mai mahope e ka laua, no ka mea, ua kapule ka pala o ka maia. No ka nupepa paliemo liula iho aei kekalii' manao alakai e makemake ana e hoonoleia na Hawaii i ka pono koho, a e lilo | hoi lakou i poe kuewa ilo- ; ko o ko lakou aina ponoi." Eia i. nae> ua hoole loa ke Aupuni oehaa i kela nīanao kaeku o ia wahaolelo ma īa aoao imua o ka Ahaolelo o ka Poaha iho la. Oia 1 no nae h©i ka mea a na komisina kipi i makemake ai e loaa: mai ia Ilawaii, malalo hoi o ke ano hooponopouo aupiini a lakou i iini ai e loaa mai ina,kakou i hoohuiia. Akaka no hoi ke ano o na koaka. O kekahi hoi. o na nui loa i oili ae imua o k-a ; halawai ana o aa Aha o ua poe Pi Gi ni i ka Poaha iho la, oia no ka unuhiia ana ©,ke!a kanawai hoopaa inoa a hoohaiki i na Pake, i waihoia ae hoi ma ke ano he kumuhana ma ko na Ku hina aoao. Oiai nae hoi, ua ulu ae ia kumuhana malalo o ka anai paa ana a.ka Ligi Amerika, o kahi hilu nae hoi ua mumule loa ka moho kuai kamaa o ua Ligi la, a hui pu aku ia uo hoi me Mama Emaluka, he mea kue loa i na lahui Asia. Wiwo okoa paha ua poe oehaa nei i na keiki o ka Aina Pua, a oia iho la paha ka pane i ka lakou olelo hooholo. Ku i ke a'u la, ke pipika wale la no. N.ui ka makemake o ka Ligi e kuu akea ia i aha puhiohe naa na auwina la o na La Pule, a ua noiia pela ma o- ko lakou waha- ' olelo la i ka Ahaolelo, o na hahaiahuhu a lakou e pue nei. TJa Eoopii kue aku nae hoi ka Lua/ kini Hui Kuwaena [Kaukeano; hou] a me ka Ahahui Opiopio Karistiano haole. 0 makou kahi i makemake i kela kuu akea ia, a ua kokua no hoi o Kolekaaka i kela manao, no ka uiea, aole ia i kuei ke Kanawai Sabu--1:i e ku nei, oiai, o ka hepohopo hoi ia o kahi o ua poe loea la. E hewa ia } loaa kahi hoohala no na poe paaua mawaho ae o ka

manawa hele pale. Oia paha, ho mai ī * Ma na moku a mo na oke'lola o Keia oaau Ia o hoounaiā aku ai mai ka halepai o ka t Iloku aku he helunu nn ; o na palapala i paira ina b, 'i!''!'.) kūiu.u, mai na pepa pai ulanui in(> iiu huopalapala iiunui ~ me nu popa heluhelu no ?. pili aua hoi no ka mea pili i kolio haloia no na elele hana kumu-

kanawai e hoea mai ana. Hookahi no haha pono ia mau palapala, ke hoea aku, oia no ,ka liōihoi aku no kiona. a e noohalike aku me ka lianai.a ana iho nei o ke Kuokoa puka la, Oia maoli no Va hana poao.