Ka Makaainana, Volume I, Number 13, 26 March 1894 — NA MOKUPUNI. [ARTICLE]

NA MOKUPUNI.

| Mhhiln o kola p. o'ue la e hoopnka mau , aku ai īuakou, nw.i keia mnnawa aku,l auia hou mul kelu a ino keiu pea o ko I kakou aina uia ke' an's he m'au lono pili kuloko iho m,i\o kakou nei. Ko Hookena mau AuoiU, ? • ■ • ■ 'i MK. LUNAHOOI'ONOPONO. Pilia mau '41 h halawai hui opiopio.o na ahahui aole hoi pela i ka wa mamua, oiai e halawai ana ika w r a maamaama, he mau wahi kauna wale 110, aka, ika hoihoiia ana ika po e halawai ai, he keu ka piha mau. He mea kupanaha loa hoi kei.'i. Ke hele nei kekahi mau wahine e komo kauhale ai 1 īia au-. wina la Sabati, a 0 ku laua haua ījui 0 ka himeni ma ka lehelehe oiai ko laua naau ua uiamao loa mai ka laua hana aku. 0 Ka mea kupanaha loa., aolelie ike i ka puie ahe hilahila ka i ka haiolele ma na kauhale. Kupanaha no ! Aia no hoi i hel,e i kaUhale e hoohuhhuli ai, ua haawi mua ia laua iho no na hana nono a pau loa, a pale i ka hilahila, a lilo i koa wiwo ole no Karisto, eia ka he hele hookaina'i wale iho no, me na buke nunui ma na aoao. Ea, e na wahine opin, mai h'-na hou pela. Mai hele hou olua me ka hookamaui hoopunipuni ai i kanaka, aka, e nohe malie a welie mua ae i ka pula o ko olua mau maI ka a hemo, alaila, hele aku e j hoohuhhuli. | Ma kekahi la oka pule i hala, ua hoohuoi wale ia kekahi 0 ko makuu mau opio 0 na kiinia a 1 j elua, me ka ike 0 kekahi mea o [ ka Oihana Hooko o ke Aupimi, r aka, m-amina kou mea kakau i } ka hoole loa ana, aole loa ka oia , ike. Me he mea la, ua hala loa !■■ laua i Waialua, a i ke kai kauhaa a ka malihiui, a oia ka k'-ou mea kakau i hoomanao ae ai i neiā mau hooheno: i ''Ilaila au la ikemaka, ! Ka huila wai o hanahana pono." r •" Ke ulu pu nei 110 ka palaoa me ke'kikania, a malia Nana no e hookauwale i ka la maliope.

Ua lono wale ia, ua ioaa mai nei ka hookohu Lunakanawai o Thomas H. Wright ? a o ka makou ia *i hauoli ai. He kanaka kupono.loa oia, a he naauao maoli up. ITa pono ; "no ko līaili pau ana, he ike ole a he naoupo maoli no. Ua hoike maopopo mai oia i kona hupo ma o kona lawe aua ae i ka mana o| ka Oihana Hooko a lioolilo i iala no ka oihana Hookolokoloi Hoo puka oia he palapala hopu nō Jas. Bright a me kona mau makuahonowai no ka ohumu iuo, a haawi i ka makai e hopu ia lakou a lawe imua o kana Aha, ma kekahi la ae no; aia; hoi o J&s. Bright i Waimea, he 75

| mile mai Hookeua uku. Akaka ka hupo I Mauao paha oia, he , ke kanaka e lele ui ā hiki i a hoi mai. ! Mr na iono laulaha, he ka nui o na poe noi Lunakanawai, : aka, no'ka ekaēka 0 ka maunu, ! hoi nele i ke Kula o Malama, a ! lawe aku la a lilo 'ke keiki o | "Hale-o-Keawe." Ma ka la 24 oka mahina i hala, ua ku ka-Mklulani i Flookena nei-he 6 paha hora, 110 ke kali ana ina poe haole nana aina ma Kalahiki. Eia kekahi haole ke hoohona mai nei i ua aiua nei maialo o kekahi hui, K.u Mauno. Hookena, Maraki 12 t 1894.

Hekau Ika T//2u o flilo Ono. I

Mr. 'Lunahooponopono : I ka'auwina Ia Poalua, Maraki 13, ua hekau mai-la i ka lulu o Hilo Leilehua ka manuwa Tapana "Naniwa-Kan." Oiai ka lono i pahola ae ai no kona hiki j s mai a mamua 0 kona ikeia nna ; aku, ua !oaa mai la he kauoha i 1 ka waapa o Waiakea mai k'a Luna Dute mai t Chas. Notley, e hoike ana i ka wa e ikeia aku ai ka Naniwa e hookomo mai ana i ka lae o Makahanaloā, ehiki m u a aku ka waa pa nok a. uwapo o Kaipaiaoa ma Hilo. Pupuu hooki loa- 4 ua ' kauoha, a mai laila mai i kau

mai ai na poe nana ke "kauoha nō lakou na inoa, Wiliama, Makai Nui, Wiliama, Kauka, a i kukaiia me na inoa maluna ae elua mau Kepani, huina elima, a holo aku la no ka Naniwa", a i ka liu wale, ua huli hoi nni mai la 110 uka. Eia ho: kahi epa, ua haalele mai la i Puna na hoa'ioha, hemo ae la ka pih a Makalii, hiu aku la Koolau o Puakei i na lua i Muliwaa i ka hope naue oka waapa Naniwa. Makai 0 Waiakea laua i hooleleia ai, a o «lakou no kula i ke kaona.

LUANA ī HANAKAHĪ KO r a AĪX)ITA. \Poakolu, la 14 rofti,ua uluwelu ae la ke one o Hanakaln me na Kepani ' kane a wahine no ] a holo makaikai ana akn i ka Naniwa, oiai ka leo poloai i pahola ae. Ua liuliu mai na Kepa'ni • lawaia o onei me ko lakon m«ū waapa no ka hoe ohua, a aolo aku la i na piha°Kepanj no kai o ka moku a pek me ki\ hoihoi ana mai me ke kue i ke kanawai o ua poe nona na laikini hoe ohua, a mamuli o keia ua lawe t:e kana\vai e hoomalu me ke ao aku ia lakou e pau ko lakou haaa anu, a ua aeia mai me ka loaa ole o kekani haunaele a ua hoihoiia mai ka pone o na mea waapa laikini a hana aku la i ka I hana'me ka maalahi, e ohi ana i ! ka hua o ia luhi ana. JPomaikāi ! hoi paha, ola ka nohoana, ai no 4 ka poi aweawe i hana noeau ia ,mai e ke keiki o Kiua, a mawaho ae o keia mau wahl mea ae la, o ka mea hil'u aku, i na waapa

ohua e hau!anr aku f>el me na pihia • ohua Kepaiii, e hoohola mai ana hoj na waapa naaniwa īue ko lakou mau h&e o hoopul.elo ana i np ale i Paikaka, i Ohelo» i Komlkuokairm : nn !a i Kawili, a o' kahi mokw'ahi Rover hoi eia no hoi ia ke hoomanunu mai nei i ka nu'a kai uka īnoana, hoi, Wili pu-lelo-ae la kahi waapa mokuahi kolo kao o Waiakea Mil! me *kana ukana, na kao kopaa, e nakunaku ana kona wahi epaepa uiik x u i ka huhu moliolio ia e ka wai o Wailoa, nana aku oe olohio lua, olohio aku a olohio mai ua wahi iki u4culii La. Hora 2 hoouna ia mai la uaai ka Naniwa mai elua mau'waapa hoe i k©loia kekahi e'kekahi 10 \e aolo aaā aku ina keiki (haumana kūk) kumū~ōTke Kula Hanai o Hilo, oiai lakou ma ka uwapo o Waiakea e kokali aku ana, a. i ka hoea aua mai alana*ma ka uw&po o ka hal« ukana o Waiīa Ma, oka wa no īa oua poe Menehune la i kau iho ai a holo aku ln, aia lakou e hoohewo aku ana mawaho o ka ualu-hai-muku o Kawili, ua ili iho Ia kekahi waapa a pi»a-loa, a me na hoe iakou e hou ana i kokuaia e kekahi waapa no ke kolo ana, a mamua ae oia hoao ana pela," u oili pulelo ana ke ahi o Kamaile." Ua ikeia aku la ka oili puielo ana o.keleahi sela'a ku-ho ana iloko o ke kai, a he mawawa ole oili hou ae la, a pela oia i ai me ke jcokua pu ia mai p kau hou i una o ka,wāapa a palekana pu me ka waapa ili, pulelo hou aku la i ka ilikai no ka Naniwa. A liu wale, ua ike hōu ia aku la na waapa e hoihoi mai ana i ua poe la o ka hak kuia hanai a e komo njai ana i ka nuku wai, ua lohe ia aku la' na leo himeiii o na ōpio Hawai:* e mele ana, oia no oe ka lēo o ka' 00 e kikiko'u ana i ka pu,a lehua. ka hele p meha pu na leo o na keiki aukai a me ka lehulehu e ku makaikai m»i ana. He maluhia ka la a hiki ika uhi ana moi o ka po. Ua hauli lono wale ia mai e ka makani Moae, ua loaa akp he kono i na aliimoku oka Naniwa mai a Geo. Viala aku ma ke kauoha aka hui o lakou, aia he papaaina e paholaia aku ana ia lakou, a nialaila nui ae ua pae aukai la a hoi mai! Poaha, la 15 mai» he mau wahi kulu pakaua me na ao hakumakuma e hoopuia ae la i ka lewa luna. Ua lehau hou mai la no ke one o. Paikaka me na Kepani o ka N T aniwa, a pela no. hoi me ,ko uka nei ī hui pu ia me na Hawaii no ka holo makaikai, naiia aku ia la oia no oe ka Moa Ūakea 1 ke kula o Puupa ka hele a luhiehu i ke one, a knua e lea iho ai ke kaunu ana i Waiolol'iia, penei:— "He makamaka no ka k« "a i Hilu, K.a hele no r a kipa i Hanakahi, . Ae, 0 Hilo Ilanakahi Ua Lanipili kipepehi pua hjna~no, He Ua Kanilehua nihi heie i ke kūla, 1 Panaewa no ka uu ana, He hoolono ka kai o Hilo i ka lehua/' . . E kala mai ia'\a, oiai, ke hea mai nei Ka.uluwehi oka aina e u hoi maua, ua malu ke kula aohe lele mauu. Lnamo^a, \\ aikea, Ililo, Mav. 15, 1894.