Ka Makaainana, Volume I, Number 14, 2 April 1894 — Page 1

Page PDF (900.14 KB)

Ka Makaainana

BUKE I – Ano Hou. Honolulu, Oahu, Aperila 2, 1894. HELU 14.

Poe Eemoku Iapana Hou.

            Kakahiaka o ka Poakolu iho la i ku mai ai ka mokumahu Iapana Aikoku Maru, iloko o 19 la mai Kobe, Iapana. Ua lawe mai oia he 354 Iapana, mai na kane a me na wahine pu, a me kekahi piha ukana mahuahua. Aole oia i kuupau mai nei i kona holo, no ka hopohopo o hoomaluia maanei; eia nae, mamuli hoi o ka hoike ana mai o kona kapena i ka oluolu maikai o na ohua o luna o ka moku, ua aeia e pili mai i ka uwapo Pakipika. Ua kauohia ke kapena e hoopihapiha i na pepa paihakahaka me ka papainoa o na ohua, malalo o ke kanawai Pi Gi hou, e hoike ana i kahi i hoea mai ai, ka hana, kahi e hele aku ai, kumu o ka hele ana mai ianei, huina dala, ano o ka lahui, a pela aku. He hana nui keia, a ua pau ka hora 1:30 o ia auwina la, pau no hoi ia hana a ko ka makemake o ke kanawai. He $5 a kahi poe iloko o a ekeeke, hookahi kanaka kalepa he $10 wale no ana, a he $6 aku hoi a kahi, a he waiwai kalepa hoi ka kahi poe i lawe mai nei. Iwaena o keia heluna, he poe kuke ka hapanui, a no Hilo ko lakou pahu hopu. Ua pau nui i Kahakaaulana, a i ka auwina la Poaha iho la i hookuu nui ia mai ai.

Kipaku Ilio ia mai ka Hana.

            Ua hoopauia iho nei o J. Kamaka mai kana hana aku e Luna Alanui Uilama Kamaki, mamuli ka o ke kauoha a ke Kuhina Kalaiaina, wahi ana, no ka ae ole e auamo i ka pu, a lilo aku la ka hana i kekahi haole ohule oopa, wiliki ai no luna o ka mokumahu Ewa i holoaia ai mawaho aku o Kou nei he mau makahiki i hala ae. O ka Kamaka hana, oia ka wiliki o kela kaa huila nui e hoomanunu a e hoiliwai nei i na alanui, a ua piha iaia ka 12 makahiki o ka noho hoomanawanui ana ia hana a ua ikeia no hoi kona makaukau. Oiai no hoi ua hoohiki mua no oia malalo o na Pi Gi, ua makemake hou ia oia e hoohiki hou a e auamo i pu, ua hoole oia i ka hooko i keia koi hou iaia a hoopauia oia. A o ka haole aku la i lilo aku la o kona wahi, o kekahi no ia o na poe pololi o ka Ligi Amerika, a lilo aku la iaia kahi o kekahi Hawaii makaukau mamuli o kona makaleho ana ia kulana. Akaka ka ikaika o ka Ligi. Malia e like ana no paha keia me kela poe hookele kaa hoki i hoopau mua nui ia ai.

Nuiniu Pilikia Wisi Mi Nao.

            Mamua iki aku o ka Poaono i paniia ai o ka halekuai Heiau o na Paikini, ua hoolaha ae ka ona no ke paniia aku o ia hale kuai no ka helu waiwai ana, eia ka auanei o ke kumu o ia pani ana no ka nui hewahewa maoli no o ka aie. Ua $30,000 a oi aku ka aie i ko Kapalakiko poe, a he $10,000 paha hoi i ko Honolulu nei poe. Ua oleloia o ke kumu o keia poino o ka ona o ua halekuai la, no kona komo ana iloko o kekahi hui hana iwi kohola no na kaliki ma Amerika Huipuia, a mamuli hoi o ka pilikia o keia wa e nee nei, ua poho aku la, a ua poino oia ma kahi o $14,000. Ke hololea kana mau hooponopono ana me na poe hoaie, alaila, hemo houno na ipuka o kona Heiau o na Paikini.

Wahine Iloko o ka Pilikia.

            He lono telepono ka i loaa ae i ka Halewai, mai Kaneohe mai, i ke ahiahi Poaono, Maraki 24, aia he wahine ma ka nuku pali o Nuuanu ua aneane e make. Hora 10 o ia po i hoounaia aku ai he makai ku huina a me kekahi makai kaulio, a i ka hiki ana aku o na makai ma kahi kokoke i kakahi wahi pupupu hale, he wahi hoahu lako hana alanui mamua aku nei, ua loheia aku ka leo uwe poino o kekahi mea iloko o ka pilikia ma ka huli ae o Konahuanui. Ua hou aku na makai iloko o ka nahelehele, e huli hele ana no hookahi paha mile a kuho iloko o ka wai a hiki i na opu, loaa aku la he wahine Hawaii e moe ana ma kae o kekahi pohopoho, he hapalua o ke kino iloko o ka wai. I ka loaa ana aku e haukeke ana i ke anu me ka uwe pu, a na laua hoi i hapai aku me ka hana nui a hoea iwaho o ke alanui. Ua hoomaka mai e hoi no kai nei, loaa e aku i kekahi mea e hoi ana a ikeia aku o ka wahine ka a ka mea malama kiowai o Nuuanu, a ua lawe loa ia aku no kauhale. Hoea aku i kauhale a loaa aku no ke kane, a ua hoike mai oia i ka hora 4 o ia auwina la ka hele ana i ka ohi kuawa, a ua manao oia aia a ao ae hele aku e huli. Hora 2 i huli hoi mai ai na makai. Ua palekana ua wahine la i keia wa.

            Poalima iho e hoomaha ai na kula Aupuni a pau loa a puni ka Paeaina nei, no elua pule, a hoomaka hou i ka Poakahi, la 23 ae.

Okaikai Iwaena o na Makai Kiu.

            He halawai malu ka i malama ia e ka Ligi Amerika i ke ahiahi Poalima nei, aole ae hoi i maopopo na mea i hanaia. Eia nae, ua hoomaopopoia o ke kumu o ua halawai ana la, oia noke kue ana aku i ka hoopauia o a makai kiu. O ka peresidena o ka Ligi, Timi Mare, oia iho nei ke kapena o na kiu, a oia no hoi kekahi e hoopauia ana. Ua iwakalua paha a keu na kiu i hoikeia aku i ka Poaono nei e pau ko lakou noho a lawelawe hana ana, mahope iho o ka loaa ana aku o na uku, a ua pau nui io ae no. Nui na olelo hooweliweli i hoopukaia ae mamuli o ia hoopauia ana o kela poe kiu, a mamuli hoi o ia ua hoopuipuiia ae na makai i ka Halewai ia po i hala koke ae la. Aohe i hooemiia mai na makai kaulio. Ke olelo nei na poe o ka Ligi, ina e kauoha mai ana ke Aupuni i ko lakou hoihoi aku i na pu i hoolakoia mai ia lakou, aole loa lakou e ae ana, aka, e aua nui ana no ka i mea hoohana ma ke kue aku i na mikanele.

Imi Hana no na Poe Manaoio.

            Eia he mahele imi hana ke ka Ligi Amerika, aia ke keena mahope iho o ka hale halawai mau, ma Lopikana Hale, kihi komohana o na alanui Moi a me Nuuanu. O ka mea e makemake ana i kekahi hana Aupuni, e kopekope iho oia i kona inoa a me ka hana ana i ake ai e loaa, alaila, na ia hui aku ka huli ana a hooikaika ana a loaa. He mau la i aui ae, ua kakau ae kekahi kolohe he iwakalua poe i makemakeia no Hawaii. Ua emo ole ma ia hope iho, ua hoea ae he iwakalua poe lala o ka Ligi, a ua ninau nui no ke kumu o keia makemakeia o ia heluna kanaka hana no Hawaii. Na keia ninau, ua pane aku ke kakauolelo, oia o T. P. Severina, kahi haole paikii, “E hookau i kaupoku no luna iho o ka Lua o Pele.” Nui ka piena o kela poe ake hana. Ua oleloia he kiu ua wahi kakauolelo la, ua uluhua i ka nui o kana hana i keia wa me ka loaa wahi uku ole, oiai, ua pau kona kiu ana a pau pu no hoi me kana $60 o ka malama i loaa maalahi iaia me ka hooikaika nui ole aku.

            Ua huli hoi mai ma ke Kalaudine o kakahiaka Poaono nei, ke Kanikela o Iapana. S Fujii, mai kana huakai aku nei i Hawaii.

Dainamaita Iluna o Kalaudine.

            Ma keia huakai aku nei ka a ke Kalaudine, ua loaa he mea hoopahu dainamaita iloko o kekahi o na keena waihona lanahu. Oiai kekahi puhiahi e kopala lanahu ana, ua oili ae a loaa iho la ua mea la. Aole i maopopo kahi i hoea mai ai, koe wale no paha iloko no o ka lanahu ia mea kani i waihoia ai, a ua waihoia paha e na haole hoole hana o na lua eli lanahu. I ka wa i pahu ai iluna o kekahi o na mokumahu ma Kapalakiko i kahi wa i hala ae, o keia ae la ka mea i manao wale ia pela i hanaia ai.

Home Makuahine Kapiolani.

            Lehulehu na poe i hele i ka ahaaina ma Ululani i ka auwina la Poaono nei, no ka pomaikai o ka home hoohanau keiki ma ia kahua, a ua nui no hoi na okeni i loaa e kokua ai i keia mua iho o ia wahi hoopomaikai nui i na makuahine o ka lahui. Ilaila ae ke Alii ka Moiwahine Kanemake a me kona pokii, ka Mea Kiekie ke Kama’liiwahine Poomaikelani, a me ka laua keiki, ke Kama’lii Kawananakoa. Malaila ae ka Puali Puhiohe Lahui kahi i hoolaulea ai me na leo uhene hoehoene o ka lakou mau ohe.

            Ua olohani na Iapana a ua pepehiia kekahi luna o lalo o Waimanalo, pela ka lonoia mai.

            E holo hou aku ana o Adimerala Iwini, i kahi o keia mau la iho, e nana a e hoomaopopo i ke ano o ka nuku o ke awa o Puuloa. O kahi makuahonowai ki pu o C. W. Akepoka, Kapena J. R. Robatasona, kekahi e holo pu aku ana me ia.
            He mau halawai kukakuka lehulehu ka na poe makee Alii a aloha aina hoi i malama ai i na la i hala iho la, a pela no hoi i nehinei, no ka noonoo ana i ke kupono o ka haawi ana i mau halawai akea i keia mau la koke iho. E hoikeia aku ana no ke maopopo a holo lea ae.
            Ua hoikeia mai ia makou o Samu Damona, Kuhina Waiwai maoli no ka ia e hele hooikaika nei ma na keena Aupuni malalo ona, e laa ka Hale Leta, Ka Hale Dute, a pela aku, e lawe na lima lawelawe i ka hoohiki a e hoopaa i na inoa no ke koho balota. Aohe i maopopo ia makou ka hopena o ia hooikaika ana o ua laenui la. Ina aku paha.
            Ma ka Waialeale mai o ka Poalima nei i lohe maopopo loa i mai ai no ka poino i na awapae o Koholalele, Kukuhaele a me Honokaa. O ka hua keia o ka ino o ka noke ana no hookahi pule a pau i ka Poakolu iho la. Hookahi Iapana i lilo ma Paauhau a piholo iloko o ke kai. Ma Honokaa hoi, ua lilo aku he heleuma no ka Waialeale.