Ka Makaainana, Volume I, Number 14, 2 April 1894 — Page 3

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, APERILA 2, 1894. 3

NA PALAPALA.

[Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalao o keia poo, aka, aia no maluna iho o na poe na lakou kakau mai.]

Olalau o Keawepuliko.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            I kekahi mau la i hala aku nei, ua hele kino ae ka mea nona ka inoa e kau ae la maluna e mihi i ka hewa ana i hoolaha ai no E. Kanakeawe, me ka olelo pu ae – “Aole au i hana i keia mea, eia nae, ke mihi nei au imua ou e kuu hoa’loha.” Ua hoea kino aku oia imua o ka Hon. J. H. Waipuilani, ko makou makua ma ke kanawai, ka Hon. J. N. Kapahu, a me E. Kanakeawe, ka mea i hoolahaia, a ua mihi io ae la ua Keawepuliko la, me ka olelo ana- “Ke mihi nei au imua ou a imua o na Mea Hanohano i keia mea au i hana ole ai.” A ua oluolu ka mea ana i mihi mai ai (E. Kanakeawe) me kona olokaa pu mai i na dala elima no ka hanaia ana o kekahi palapala hoomaikai nona e na Mea Hanohano.
            Eia ka mea kupanaha- Ua laki au no kuu hoopii ole ia ana, o ka mana ia o ka’u pule. A me ka manao hoi o kau pa ia, aole nae. Ulu ae nei ka manao iloko o ke kaikamahine a ua o K – e, oia o Miss Kekaulikee hoopii no ka hapala pu ia o kona inoa. Ua koi keia kaikamahine me konaloio J. N. Kapahu he kanalima dala e uku mai ai o Keawepuliko. Ua hooponopono iho la ke kaikamahine me ua o Keawepuliko, a ua ae o Kekaulike i iwakalua-kumamalima dala, a penei ka ukuia ana: He umikumamalima dala ma ka lio a he umi dala maoli. “Kupanaha keia mau hana,” wahi a Keawepuliko, “eia ka ke imiia mai nei ko’u make. Hala ae la ia, a heaha aku la koe.”
            O keia ka hopena o na mea i hanaia no Keawepuliko. Aloha no paha!
M. KEHUWAI.
Kau, Hawaii, Mar. 21, 1894.

E Hoopau i na Hoopii Waiwai.

MR. LUNAHOOPONOPONO:
            Ma ke Sabati, la 11 o Maraki, maloko o ka Luakini I Hemolele III. Ma Naalehu, ua ao ae kekahi o na makua o ua hoomana la i keia mau olelo: “I na poe a pau e hoopii nei no na hihia waiwai, e pono ia lakou e hoopau. No ka mea, ua aoia mai au e na poe e paa nei i ka mana o ke kanawai, a oia ka’u e hoakaka aku nei ia oukou.”
            He nu hou keia kanaka e ao nei ia hai, aohe ike iho iaia, oiai, oia no kekahi iloko o ia aluka.
            Eia no hoi kekahi, aole oia i hoakaka mai i ke kumu e hoopau wale ia ai ka hoopii ana. Kupanaha maoli.
            A ina he oiaio keia ao ana, alaila, ua pololei no: aka, ina nana wale iho ma kea no nana i ka hoomana a e hoomauia ka noho’na maemae iloko o ka Ekaletia, alaila, aole i pololei, he okoa loa keia. A ke manao nei au aole loa keia mau mea i kuleana iloko o na hana pili Ekalesia. He makemake au o ka pono ke hanaia a haule mai na lani.
A. K. KEAWEOLOUHA.
Naalehu, Kau, Mar. 21, 1894.

He H. na Lapuwale.

MR. LUNAHOOPONOPONO:
            O kekahi haole Norewai ma Naalehu nei, he luna hana no ka papa hana o ka hui. O keia kekahi o na haole ino. O kona mau hoa e hakaka mau ai he wahine i na la a pau, e hoopuka mau ana oia i na olelo ino pelapela. Ma ka la 20 o Maraki, ua hakaka iho la oia me ka wahine a Keouli, a pau na wahi hilahila i ka huaiia e keia Norewai. Ina paha h Norewai i hoonaauao maikai ia, aole oia e hoopuka i keia mau olelo ino. E pono e hoike ae ma ke akea i ike mai ai ka lehulehu i kona hana lapuwale.
K. L. KAHILIPALI.
Naalehu, Kau, Hawaii.

Inoa o na Poe Kumakaia Alii.

MR. LUNAHOOPONOPONO:
            Eia ma Lahaina nei ka pepa kakauinoa e pili ana i ke Aupuni, oia hoi, i Aupuni Moi a Repubalika paha, a i ole ia, i Moi okoa mawaho ae o Liliuokalani, ka Moi mua i pakahaia iho nei.
            Eia na inoa o na poe i kakau: Kamauu no Lahaina, Maui, he kahuna anaana; Geo Kalilikane, Lahaina, he welo na Pali; D. Kahaulelio, Lahaina, he puuohulu; H. Hoewaa, Kahakuloa, he welo na Pali; J. Saffery, Olowalu, he aloha aina mamua; Simeona (hapa nika), Lahaina, makai hookano; Kameki (hapa nika), Lahaina, palu kuha no Hona; Rev. A. Pali, Lahaina, he aikane na J. W. Kalua, a me kekahi poe e ae i paa ole ma ka’u pepa hoomanao. O keia poe i kakauinoa he poe hapa i ke keko a hapa i ka hupo. E ulu ana ia o na maia a Kekuaokalani ia oukou; ahu no hoi ka pala. Hele pela oukou e na poe kumakaia i ka mea i poniia. E uwe ana oukou a mihi iho no ka oukou mau hana ino hilahila ole maoli.
            O ka’u mea hilahila ole loa i ko’u ike ana, oia kekahi aloha aina i kipakuia mai ka oihana aku, oia o Jno. Saffery. Ua kipakuia oia i ka mahina o Sepatemaba, 1893, mai ka oihana makai aku o Lahaina nei, a ua hoino no hoi i keia poe haole aihue aina i kona manawa i pau ai; aka, i keia manawa iho nei, ua pai hou aku nei oia i na haole hoohuiaina. O keia ke kanaka i like me ka iho ka ai hou i ka luai. Ua makemake oia e hoi hou ma ia kulana mua mamuli o ka hoopunipuniia mai. Heaha la hoi?
S. K. KANAE.
Lahaina, Maui.

Na Hawaii Ili-ulaula Kue Moi.

MR. LUNAHOOPONOPONO:
            Ma ka la 19 o keia mahina, ua malamaia he halawai makaainana a na haole Pi Gi ma Hamakuapoko, ma ka hale halawai o Paihiihi, malalo o ke alakai ana a H. P. Balauwina, i noho lunahoomalu ia Mr. Laws. Elua mahele ano nui a kou mea kakau i ike ma keia halawai i akoakoa ae. Na haole o na mahiko o Hamakuapoko a me Paia, a o na kamalii Pukiki o Kawaapae, a o na wahi kauna kanaka Hawaii anee haole omilumilu, oia hoi o Rev. J. P. Kuia, E. Helekunihi, P. Noa, Puhihale, Thos. Pa, Hao Kawaimaka, Kahalewai, Hoopai, D. Male, Kamuela, Ioane, Kelekoma, Kaanaana a me Uilama. A o keia poe kanaka na poe i kakauinoa ma keia halawai e kue ana i ka Moi me ka aina aloha, a e kakoo ana i ke Aupuni Limalepo (Pe Gana), a o na aloha aina oiaio e ae a pau o ka apana o Makawao, aole lakou i maalo ma ka ipuka o kela hale imi kumuhana powa a aihue. O ka huina nui o na poe i kakauinoa, he 50. O ka mea kupaianaha loa a kou mea kakau i ike ai ma keia halawai he “hookae ipukai” ke alakai, a he Pukiki ohule ke anapau ma ma ka awai e lewa ana kona kona kikala i o a ianei, a hookuuia na hana. Nukee ka waha o ke kahunapule hoopunipuni i ka akaaka. Nolaila, ke kono aku nei au i na aloha aina a aloha Moi oiaio a pau i kakauinoa ole o ka apana o Makawao, mai puni wale.
C. K. PA.
Makawao, Mar. 23, 1893.

            I na la hope i hala ae o Maraki iho la, ua holoke ae na palapala o ke Keena Makai Nui o Hilo ma Waimea, Hawaii. Aole i loheia mai ka puana, aka nae me he mea la, no ka hoomakaukau paha i ke koho balota o ia mokupuni.
            O ke aha la ka mea i kapaia he hehi Sabati, o ka wili ko paha ia la Sabati, a i ole o na hunahuna liilii paha a na kanaka Hawaii e hana ai? Ma ko makou makou manao ana, he like wale nae no a like; aka, “ke kananaia nei nae hoi e ka naonao a e ale okoa ana i ke kamelo me ka puupuua ole iho.”

Na Pono Kuokoa o Hawaii.

            Eia no ke hehikuia nei ko Hawaii mau pono Kuokoa ma ka inoa o ka Lanakila [Liberty]. Ua loaa aku kaupoku o ka ino a me ka hookaumaha ma ka hoomaalea ana e lawe ae i kekahi koho ana o ka lahui, i ae nui wale ia no hoi e koho aku iloko o a umii kaulahao ana a me na kupee ana a kekahi hoohiki hao i hooheheeia. Ua ae o Amerika Huipuia ma o ka leo la o kona mau Lunamakaainana iloko o ka Ahaolelo ua hanaia kekahi hewa nui e ko Amerika Huipuia Kuhina i Ianuari 17, 1893, mamuli o ka hookahulihiaia ana o ka Moi a me ke Kumukanawai e na pualikoa o Amerika Huipuia. Nolaila, ke hoomau nei no ko ka lahui Hawaii kakali ana aku me ke akahele malie a me ke aho nui hoi no ka hooponoponoia mai o na hewa i hanaia mai ia lakou, a me ka hoihoi hou ia mai hoi o ko lakou mau pono kala iaina, me ka manaoio ana hoi ua hiki ole loa i ka lahuikanaka Amerika ke ae aku e hapala haukae ia ae na aoao o ko lakou moolelo me ka hoomaikeike ana o kekahi hewa karaima i loaa ole he hoohalike ana iloko o ka moolelo kahiko a hou paha. –[Honolulu Diocesan Magazine, - oia no ka nupepa Ekalesia oili hapaha a ka Haku Bihopa o Honolulu, o Maraki 15, 1894.]

Ka Hoike Hooilo-Kuwaena.

            Mai kekahi palapala mai na Bila, Kanealii mai Kapalakiko, no Maraki 17, nei, i kakau mai ia J. S. Keawe, kekahi o ko makou mau luna o uka o Kalihi, i loaa mai ai na lono malalo iho no ka Hoikeike Hooilo e malamaia mai la: Iwaena o na mea hou o ka Fea e ikeia ai e na poe makaikai, oia no kekahi huila nui nona ke kiekie o 180 kapuai, he 18 pahu a puni, a he 10 poe e komo ai i ka pahu hookahi. O kekahi iho, oia ke towera, a hookahi puoa kiekie loa o 300 kapuai. He lokowai kekahi mea hiwahiwa loa, i hoolakoia me na ia like ole o loko, a he 100 ohewei e hanai wai ai i ua loko la me na ano wai like ole e helu ai ka mea nana a pau pono ole. O ka melekolauna (mea poniuniu) hoi keia, he hapaha mile ka loa o kahi e holo poaipuni ai a hiki i kahi i ike Hawaii no ka oia mamua o na mea e ae. Elua la oi loa o na loaa, oia ka Poaono a me ka La Pule, a he $1,000 a oi aku ke kiekie a he $500 a pii aku no hoi ka haahaa.

J. K. KAHOOKANO.

LOIO a he Notari no ka Lehulehu.
            KEENA HANA. Alanui Kaahumanu.
Honolulu. jan. 8-‘94