Ka Makaainana, Volume I, Number 14, 2 April 1894 — Page 6

Page PDF (875.17 KB)

6 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, APERILA 2, 1894.

NA AINA MAMAO.

He Mau Lono mai kela a me
keia Pea o ke Ao nei.

Pau paha ke Kaua Kipi ma Berazila,
            Hora 12 awakea ponoi o ka Poalua, Maraki 13, i hoomaka ai ko na papu ma ka nuku o ke awa hoolele io ana i na poka i ka Papu o Vilegaigona. He wa pokole mahope iho, ua hui pu aku na papu Aupuni e ae ma ia hoolele poka ana. Aole i kukaiia mai keia hoolele poka ana e na kipi. Ua hoomauia a hiki i ka hora 3, a ia wa pau. Alaila, ma ia hope koke iho i hoomaka mai ai na kahua pukuniahi o ke kulanakauhale i kekahi ki poka hahana ana ia Papu Vilegaigona a me ke kahua kaua kipi ma ka mokupuni o Coberasa, a pela no hoi i kahi mau wahi e ae. Ma kekahi kahua okoa aku hoi, ua hukiia iho ka hae halemai a hiu ia ae la ka hae kipi. Ua pau ke kahua ma ka mokupuni o Coberasa i ke ahi, eia nae, ua pio koke no. Hookahi hora ka hoomau ana o keia hoolele poka ana, aohe nae he poino ano nui i loaa. Aohe na kipi i ki wahi poka iki, e malama ana hoi i ka lakou mau lako no kahi wa aku.
            Hora 4 i hoea ae ai na aumoku Aupuni mawaho aku o ke awa, o ka waapa-topido Aurora ke alakai. O na moku e ae, oia ka Niteroi, Amerika, Itaipa, Bahia, Tiradenetese, Parahaiva a me elua mokumahu a me elima waapa-topido. I ko lakou oili koke ana aku, ua huki iho na kipi i ka hae keokeo mai kekahi o na moku a hiu ae la he hoailona, a ua paneia mai uka mai. Alaila, ua holo aku he alii maluna o kekahi waapamahu mai kahi moku kipi a i kahi, a ua huki iho kela me a me keia moku i ka hae keokeo ilalo. He mau minute mahope iho ua haule mai ka hae keokeo o ka Papu o Vilegaigona ilalo, a no ke ake hakaka hou ole o na kipi i hoailonaia aku ai na aumoku Aupuni e komi ai a ma ka hora 5:45 i hoomaka mai ai ko lakou piina ana i ke kaikuono, a e lawe pio ae hoi i na moku kipi. O keia iho la ka hopena no Adimerala Da Gama, oiai, o kona haawi pio ana aku la no ia me ka hoolele poka ole.
            Ua manaoia o keia paha ka hopena o ke kaua ma Rio de Ianeiro a ua poho ka manaolana o na kipi. I ko na aumoku komo ana mai, ua hoopuni ae lakou i na moku kipi e ku ana iloko o ke awa a hookahi manawa i lawe pio ia ae ai o lakou a pau. Aohe pale ana aku ma ko na kipi aoao, me he la ua pau nui lakou i ka wiwo mai ko lakou wa i lohe ai i ka hoea ana aku o ka mokukaua Niteroi me na pu dainamaita weliweli, kekahi o na waapa topido o ke ano hou loa. Ua haawi pio kumu ole aku na puali kipi a pau me ke ki wahi pu ole.

Nalo o Da Gama me na Alii.

            Ua nalo aku o Saladanaha Da Gama. Oia a me kona mau alii ka i puhee aku, mahope iho o ka hooleia ana o kana noi e haawi pio malalo o kekahi kumu a me kona hookaawale aku hoi iaia mai na palena aku o ia aupuni. He mokukaua Farani ka i holo aku i ka hora 3 o ka auwina la, a ua manao wale ia aia maluna ona o Da Gama a me kona poe ukali i holo nui aku ai, oiai, iluna o ia moku oia i imi aku ai i kona pakele mahope iho o ka hooleia ana e ka mokukaua Pukiki, a mahope iho hoi o ka loaa ana aku o ka Peisoto pane i kana noi e haawi pio, aia no a haawi pio me na kumu ole ka aeia. O ka make no ko Da Gama hopena ke loaa oia, a oia iho la no kea no nui o ia pane. Aia hoi kekahi o na poe alii kipi iluna o na mokukaua Farani me Pukiki. O kekahi oleloia hoi, aia o Da Gama iluna o ka mokukaua Beritania Siriusa. Ua akenui o Da Gama e kau oia iluna o kekahi moku Pelekane, oiai, ua oi aku na ano kokua i loaa iaia mai ka hae Beritania mai ka hoomaka ana o ke onene ana. Ua noi oia e laweia aku e kekahi mokumahu Beritania, a ua hooleia e ke kapena. Na ka mokukaua Farani hoi ka Magono, mahope iho i uwai aku ia Da Gama a me na alii malalo ona a kau iluna o ka mokukaua Pukiki Minidelo. Elima haneri o kona mau luina a me na koa malina aia pu no me ia iluna o ia moku.

Olo ka Pihe Hauoli no Peisoto.

            Nui ka pioloke o Rio de Ianeiro i kakahiaka o ua la 13 nei, a ua pa-tausani na poe i naholo aku no na puu a me na kiekiena e kokoke ana, me ka manao e ike ana lakou i kekahi hoouka kaua nui, a o ko ke Aupuni lele kuho a hana io maoli aku, he mea hoi ia no na kipi e panai aku ai me ka hahana a me ka weliweli. No elua la mamua ae, ua hoomaka ko na kanaka lawe a hookaawale aku i ko lakou mau wahi pono mai ke kulanakauhale aku, a ua hele na alanui a alahula i na kanaka a me na kaa e hiki ana ke hali aku i na ukana. Hele no hoi a awakea, loheia ua pau ka paio. Ua lilo keia i lono hoohauoli loa i ka lehulehu, oiai, ua manao lakou e ulele io ana no. Nui ka pilikia a me ka pilihua ma ke kulanakauhale, a ua paniia na hale kalepa a he hana nui hoi ka loaa o kahi pono ai. Me he la ua 100,000 paha poe i haalele iho, oiai, aohe uku no ke kaamahu e lawe ai i ka lehulehu e makemake ana e hookaawale aku mai ke kahua aku o ka hoopilikia.
            I ka wa i loheia ae ai ua haawi pio maoli aku no o Da Gama, oia no ka wa o na aumokukaua Aupuni i hookomo aku ai i ke awa, a oiai hoi lakou e hookomo ana i ke kaikuono, ua haawi mai la na papu a me na batari i na ki pu aloha ana no lakou. Iloko o ko ka lehulehu pioloke, e lohe mau ia ana no hoi na leo hooho huro no Peisoto.

Aia Adimerala de Melo ma ka Hema.

            Aohe mea i maopopo aia la o Melo i hea, ke alakai hoi o keia kipi ana, me kona mau mokukaua ka Akuidabana a me ka Repubalika, aka, ua manao wale ia, ke ike ae i ke poho o ka manaolana o ke kulana me Rio, e hala aku no oia no ka hema me ka manao no e hoomau aku i ke kaua ana ma ka aina. Ua hoike ae ke Aupuni i ka hilinai no ka hiki ke hui a hoopio aku i kekahi puali ana e hoala ai ma ka hema.
            Aia ua o Melo ma Iliha Garanade, he 68 mile ma ka hema komohana aku o Rio, me kona mau mokukaua, a ua manao wale ia no e haawi pio ana oia. Ua manao no hoi o Peisoto aohe hakaka ana aku i koe, a ua manao no hoi oia e haaleleia ae ana ko Melo mau moku ma kekahi awa o kahi aina okoa e aku. Eia nae, he mau houpuupu olelo wale iho no keia, no ka mea, ua olelo ua Melo la aole o ko Da Gama haawi pio ana ka mea e pau ai o ke kaua kipi aka, e hoomau mai ana no oia i ka anai mai. E hoouna aku ana ka ke Aupuni i kona mau aumokukaua no ka hema e kaua aku ai ia Desetero, ke kahua o ke Aupuni Kuikawa o na kipi, aia no nae he elua o Mele mau mokukaua malaila kahi i kiai ai.
            Ke lawelawe ponoi la o Melo i ka hoopuipui a hoakoakoa i kona mau puali aina ma ka palena o Sana Paulo, a ua laulima pu aku hoi me ka poai Federala. Ua haule hope ae na Federala aia i Ubaro, a ilaila e loaa aku ai ia lakou na pu mai ia Peresidena Lorene aku o ke Aupuni Kuikawa. Alaila, e hoomaka hou mai no lakou i ka hakaka ana. Ua hoopuka ae o Peresidena Lorene i ka elua o kana mau kuahaua i na aupuni e no ka ikeia aku o kona aupuni, aole hoi o ia wale, aka, o ka ikeia aku ma kea no he Aupuni kaokoa iloko o ke kaua me kekahi Aupuni okoa aku. Ua loaa aku ia Melo he 10,000 pu raifela o ke ano hou loa ma Geremania ae a me na piha moku lanahu. Nui ka hauoli o kona mau puali a ka hema no ka loaa mau aku o na kokua i kela a me keia la mai loko loa aku o ka aina.

Na Lonolono e ae no ke Kaua Kipi.

            Ua kukala ae o Peresidena Peisoto e huikala ana i na luina a me na koa kipi i haawi pio aku me ke kumu ole. Ia wa like no nae hoi oia i hoike ae ai i kona manao paa e haawi pio aku iaia o Da Gama laua me Melo, me na alii a pau malalo o laua, a e hookolokolo nui ia imua o kekahi aha koa. Ua manaoia ua like no keia me ka make no na alakai kipi.
            Ma ka la 16 mai i hoao aku ai ka mokumahu Pukiki Cida Depoato e haalele iho ia Rio me na poe kipi o luna, a ua paa oia ma ka Papu o Sana Karuza ma ke ki poka ia ana kau a ku malie iho ka moku, a haawi ae la kona kapena i na poe kipi o luna ona, oia hoi, he 90 o na alii kipi e holo mahuka nui ana.
            O na lono mai Sana Paulo mai ua lilo ae i na kipi malalo o Generala Saraiva ka papu ma Itavarica. Ua haawi pio aku na koa no lakou ka heluna o 3,000 kanaka.
            Ua hoole ke Kuhina Pukiki i ka ae aku i ke koi a ke Aupuni o Berazila no ka haawi pio aku ia Adimerala Saladanaha Da Gama a me kona poe alii mai luna aku o ka mokukaua Minidelo, a ua ae nae hoi e telegarapa aku i Potugala a e hana kau e like la me kea o e loaa mai ana mai ke Aupuni mai Lisebona mai. Mamuli keia o ko Peisoto koi paakiki a ka launa ole mai, a ua telegarapa okoa aku no hoi ke Aupuni o Berazila i Potugala me me ka olelo aku he poe mahuka na kipi mai ka oihana kaua moana aku a he mea apuka hoi o Adimerala Da Gama i ke Aupuni o Berazila. Aohe pane i loaa aku no keia koi.

            Ua hoouna uweaolelo aku o Peresidena Kalivilana i kona mau mahalo ana ia Peresidena Peisoto no ka pau ana o ke ala kipi hoohaunaele.

Noho Mana Pelekane ma Nicaragua.

            Aia ka Aina Makika, ma ka aekai hikina o Nicaragua, malalo o ka hoomalu ana a na koa Beritania o luna aku o ka mokukaua Kaleopatara, a aia ke kiai ia la na alanui i na po. Ua ae aku ke Aupuni o Nicaragua i ke koi a ke kapena o ka moku Pelekane a ua kauoha ae i na pualikoa oiwi a pau e haalele iho ia wahi a ua hoihoi aku ia lakou i Rama, he 50 mile ma ka akau loa aku o kekahi muliwai. Aia