Ka Makaainana, Volume I, Number 14, 2 April 1894 — "HUAI KA ULU O LELE." [ARTICLE]

"HUAI KA ULU O LELE."

Oja: hoi, ua hoike okoa ae kekahi <- na makai kaulio Olelo K nlalnu ua kauohaia oia e ki i k« ].ti o m -ke i kekahi mea ana e kauoha ai e ku, a i ole ia, e hopu ai paha a hoao e holo mahuka mai iaia aku. 0 keia maoli ib iio kk ke kumu o ua poe la i h«o]akoia ai me na pu, a maiuna hoi o ka Īlamuku ke koikoi no ia mea a Kuauau, kona poo ae ma' ka oihana. A o keia kā paha ka mak ?e o ua poe la i ko ka lehulehu pono; Ua pono loa nae ua hoopauia ua olalau nei i ke ahiahi Poaon», Maraki 24. Ea, loaa hou ole paha h« wa nona t kiani hou a® ai i kana pu imua o na maka 0 na poe ana e hopu ai, oiai, ua loaa iaia ka uku kupono no kona ano hiena olalau loa. Aka, ua pau oia, eia no nae ke hoounauna malu ia nei no e kiu a e hoohalua i ka lehulehu. '%a ka Alameda i huli hoi mai ai o Rev. 0 (lalau) P (ulepule) Emekona, a ma %a Auseteralia inai nei hoi o Porofesa W (ikani) D (iaholo) Alekan.edero, me na pala a laua o ka hoi ana mai la e hoohauoli ai i na hanauna e ae o ko lakoii poai pakaha hilahila ole, a oi loa aku hoi laua ma ka hoopunipuni aiia aku nei 1 o lilo loa. 0 ke ano loma » mohio mau no o na 'hiohiona, oia no keia i u hoi mai nei, aole hoi ka mahiehie hauoli, e hoike mai ana hoi Ua ku laua i ke peku a ua ioaa i ka ma'i nahu. Eia no laua ke pule wahahee nei, e like no hoi me ka hapanui ae o ia auna hailiili a hoinoino Alii. He keu ka hoi keia a na poe aihemu hilahila ole. Ua hoikeia mai ia makou aia , ko makou makamaka o ka makapeni e noho mai la i na pali hauliuli o na Koolau ae nei, oia o Kahikina Kelekona, ke hana a hooikaika la no na oehaa na lakou i h®opaahao iaia, oiai oia ma ka hoeuli o ka Holomua i na la kinohi o keia au kamehai. Oiai, aole makou i hui pu me ia, ua hilinai nae makou i kahi i loaa mai ai o ko makou lohe. Aohe no ia he mea hou nona, 1 he ohe luli wak no oia i ka makani. Oia a nie Hope Makai Nui Pahia, a me kahi hunona haole a ka inoa hope, ia e hooikaika la i ko na kanaka

lawe a kakauinoa i kela apu auhuhu a na Pi Oi. He kau leo ka makou i ua Hawuii—ua oki! Ual'awa, a mai no a-.hana hou aku i kahi mea e hoopoino ai ia olua iho a nie ko olua aina, Ua ahona e hoike i ko olua ano Hawaii oiaio. . Ua, hoehaehaia maj makou i ka hoikeia ana mai no ia makua 0 ka pono Karistian> a mako.i 1 hilinai ai, oia ka Rev,. A. Makiuikoki, i kona h>l© ma kauhale e kamailio pili k&laiaina ai no ka pono o'na kamehai, a me kona keehi haalele loa mai ka Ana Hawaii. Aole ka he maikai iki ona līawaii iaia, he oie loa no, oiai, aohe a lakou mau hoopomaikai. ana ia lakoil iho, a h«s lapuwale haalele loa no ka iakou. Ua hookahahaia makou e*"keia mau olelo, eia nae, ua hilinai makou i kahi i loaa mai ai. 0 ka nani ae Ja ia, ike lea ia kona ano, «ia no ka he iliohae oia iloko o ka aahu hipa. E ole na Hawaii, ola ai oia, a o keia iho la ka paha ka hopena a me ka hua o kona hoounaia ana mai (a ua hala ae paha be iwakaiua mahahiki), e hoonaauao i na Hawaii i ko Kanaio pono a me kona nani hiwahiwa, o ke kuha a hoino inai ia lakou. Akaka no uhane ola ole ! He naau la i hala ae i hoikeia mai ai no ka hookikinaia o kekahi poe Hawaii he kanaha a kanalima paha, e hana nei iuka o ke kahua »> ke Kula K?m«hameha, e kakauinoa mahlo o kela hoehiki a na Pi Gi, i l«aa ai hoi ka mana koho halota no na elele ole wale a lakou. Oia no ka makou i koho mua ai e hana aku ana ua poe la pela, oia hoi, e hookekono nui aku ana i na poe e noho hana ana malalo o lakou ehanaaku ia hana me ka hololea ole. i ko lakou manao iho. Ahli ka pala oia hana, no ka ixica, e ku nui ana no i kahi o ka hoka.

Ēia he paonioni o na ffiikatiele o ka poai Uniona a me na kuewa mai o ka Ligi Amerika, a ua uaaopopo e mahae ana no ua poe la ia lakou iho. Ua makāewaewa |l©a k& Ligi i na mikanele, no k# kumu aoh# o lakou makemake e hooliloia i r»oe| palu kuha aku īnalalo ae p lakou, a ua wiwo loa hoi kela aoao aku. Ke noho nei na kuefra me ke akenui e ulele na ai a ka ui mawaena o lakou iho, a e noho malie no ka na Hawaii pela. Ae, o ka neho malie no ko na Hawaii pono, a ia lakou mai no hoi ka hana o ka lakou ekaeka. O—i— a ! * Iwaena o keia Ligi, aisj he poe o »a ano manao lik« ole, oia hoi, !'. ■ * ; -

he pōe kanahai mai lcafci a he poe piena loa aku hui kahi. Nolaila, no ka mahele hope nakauahut o na welo mikanele o wiwo nei, pau'pu me na alakai Aupnni, oiai, ua makaukau ka lakou 'e kiola loa ā e paio aku-hoi mo ka hnhanu a ka hopena e hoohioio i ko na welo mikanele n«ho inan* a haakei mai malnna o kei i aina. Aohe ka aia aoao kue ana i na Haw<tii, a aia km lakou kue loa iaa mikanele a me ke Alii. "E mahae ana ka ya poe ia, o na i>oe manao kanahai luai hoi ke hookaawale aku ana, wahi aka oleIoia ; a e hoala hou ae ana 1 Il'.i Kamaaina, a o na poe a paa us 'noho ianei no elima oukahiki aoi aku ke hiki ke lilo i mau lala. Ia lakou wale mai no paha hoi ia-

Ua hoopapaia raai nae hoi inak'ou e kekahi mea o ua Ligi Amerikaiaa paha © hiki iamakou ke' hooia aku aole na Hawaii e lawe ana i ka hoohiki, aol« hoi e koho ana, a aole loa hoi e hookokoke aku ana ma na wahi koho ke hiki aku i ka ]& koho balota. Ua mahaoi koke aku no makou i ka pane a hooia pu aku ma ka aoao e hoele loa ana. Na ka makou pane i hoakakiiu iho i ka manao hopohopo oka Ligi, no ka mea/wahi a ka pane a ka mea i hoopa mai ia makou, ua mauao wale ia # ake ana na kanaka e koho balota. Ae, ke kuhihewa ole makou, e noho malie ana no ka lakui mai o a ■■ ■ ■ i '■■. "V ■ ■ :■: •■. ' " o t a e hooinau aku no ka Ligi ma ke kue ana aku i na welo mikanele. Aia makou me lakou ma ia mea, aka, ma ko lakou kue a makaewaewa iea hoi i ke Aliiaimoku, aole ioa makou ilaila, oiai, he aloha Alii ka lahui e »oho hoomanawanui nei. Kupaianaha no hoi paha k«ia au ! No nā poe hookaa. ole ina auhau pilikino, ua hoopnkaia ka palapala hopu a hoopaaia ma kahi paa, aka, ka hewa ho-eueu-kini iho nei hoi o ka luna-

hooponopono o ka . lītil#raua uamu, lie palapala kauoha wale no e hiki kino ae uuua • ka Āha. He h*wa ano karaima ole ka iiiua, a he he*va ano karaima lioi ka hope; eia nae, o ka mea i kue i ka hewa ano karaima «le ka i lioopaahaoia, a o k«kalii iho hoi aole, o ka hooko wale ia ana no oka palapala a pau ae la a hoea imua o ka Aha nana oia i kauoha. U—liu !

He mea oiaio aa kela au i hana ke kanawai mua, a leeia au iho nei hoi ka hope ih®, eia nae, ua loaa n» i ka Aha ka mana malalo © ke "kanawai e hooponopono hou ana i ka Aha Hookolokolo Kiekie " o ko Kau Ahaolelo o 1892, e hoopuka i ua pa^

lapala kauoha e hoea' kino alm. Eia nae, i ka hoomaopopo fho 5 ua makeaiaka maōli ia no e hookumakaia i ka lahui oiwi, a hoohalike loa ia mohe poe lo i hana i na hewa, karaima inoino loa. Ile walii hoomaikeike wale no keia i ka like ole ® na hana a me ke ano o na hookaiimaha. Ua hiki, hoomanawamn no ka- ! kou Eia aku no he wa, Mai ka hoomaka ana mai o ka mea pili i na Pak<? » 1 iki i keia wa, aa wiwo lou u; t p"e lu. Eia nae, niawaho o ko na Pake kue l*a aku iu ]akr>u, ua kukala a* iiei iakou i Ahahui Hoopakele Pake. Ua piha ia lakou i keia wa he 500 na lala, a e paiahalaha loa aku ana a puni ke Aupuni, i m#a hoopomaikai -like ia lakou i6o, ke kokua ana i na poe hune a popilikia, a me ka hoopakeU ana hoi ina po'no o ia lahui ma keia paeaina. Af>be ia e "hewa, oke ola ia, a e hoomau aku.