Ka Makaainana, Volume I, Number 15, 9 April 1894 — Page 3

Page PDF (905.49 KB)

This text was transcribed by:  Andrea Wong-cheng
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Honolulu, Oahu, Poakahi, Aperila 9, 1894

 

NA PALAPALA.

[Aole maluna iho o makou ke koi-koi o na hala a me na hewa no na ma@ao i hoopukaia malalo o kela @oo, @ka, aia ho maluna iho o na poe na lakoui kakau mai.]

 

“Ua Akea ku Ipuka o na Hoomana e ae ia Oukou.”

 

Mr. Lunahooponopono:

  O keia na olelo makona i oili ae mai ka waha mai o Kauka Hai maloko o ka Luakini o Kaumakapili, he olelo hoonanikola hoi i ua hoahanau o la Ekalesia. Ua hoike oia iaia iho he iliohae iloko o ke koloka o ku hookainani, e malama ana hoi i ku mea hu kahiko a na P@ris@aio ma kona puli.  Ua hoikeike maopopo oia i kona ano io mauli o ka piha maalea a me @a hoopunipuni iniua o ka lahui Hawaii, a i hoo@aioia hoi ma o kana mau olelo hailiili i hoopuka ai oiai oia ma na aina e. Aole hoi oia wale, aka, i ka lahui holookoa a me ka Moiwhiue pu kekahi, a ahea la ao kanaka mai oukou, e na hoahanau? Aole keia he wa puoi wale a hopilimeaai mahope o keia poe aihue aina, aka, he wa keia no keia a me keia. Ekalesia e noonoo ana no ka pono o na Ekalesia ma keia mua aku; no ka mea, ua hana mai lakou i ka moa pono ole e kue ana ia oe e kuu lahui.

  Nolaila, aole anei he mea pono e hookaawale na Ekalesia mai ka noho hoomalu ana mai a keia poo waha palolo i kuamu, amu ia oe e ka wahine Hawaii, ka makuahine, hoi o ka lahui oiwi ponoi, a eia he mau keiki mau i hoolua mai, mai loko mai o kou opu, a o lakou no ia e noho kahunapule nui mai nei mai Hawaii a Kauai. A pehea ana la ko lakou manao i keia mau hailiili a Alapaki, Kauku, Hai, Bihopa, a me kekahi poe e ae iho o ia auna i ke lakou mau makuahine?

  He oiaio, iwaena o ua Hawaii oiaio a pau, he kakaikahi loa na Hawaii i loaa na manao lili no na hana a me na olelo ino i hooiliia maluna o kona lahui ponio a me kona Moiwahine; a iwaena hoi o ua tausani Hawaii oiaio a pau, ehia la l lakau i loaa he manao lili mai ko lakou puuwai ae?  Iwaena o ka noho ana o na lauhui e imua o ko kakou mau maka, e ike no kakou i ko lakou makee loa i ko lakou inoa ko ike a loho paha ua puka ma na nupepa, e wikiwiki koke no lakou i ka hoopii mua o na aha, hookolokolo, aiwaiwa loa aku hoi a he mau olelo ku i ka puuwai-ea! na ka waha o ka pu e kaupaona aku, oia ka hopena o ko lakao lili. A heaha kau hana e kuu lahui oiwi e hana ai i loau ai ia oe ke ola? Aole anoi o kau pukanihai e ki aku ai, oia no kou hookaokoa ana mai i kou mau Ekalesia mai ko lakaou noho hoomalu ana.

  He mea oiaio loa no hoi, o ka paa ana o na ealesia Hawaii o kakou malalo o ka lakou hoomalu a hooponopono ana, oia ko lakou kahua i imi ai me ke akamai a me ka maalea oni. Me ka nahepahe wale no ia i hana ia mai ai imua o na Ahahui Euanelio o ka Paeaina a me ko na mokupuni iho, kalii hoi e akoakoa ai o na kahunapule me na elele. O kou ike e kou lahui @iwi he kepuai wawae ia no lakou, hele aku no a ka hoe apiki hoi mai. A@a, o ko lakou ia ike, ua kaapuni aku no ia i ka loa a me ka laula o ka poepoe honua. Nolaila, ua loaa he puu oioina hoomaha ia lakou e kani ai ka lakou aka. Ae hoi paha i aka i ko lakou ia  manawa ino, puu mai na nuku a oioi mai na wahi lehelehe.

  Nolaila, ina e hooko pono ia ana keia mou hoolala ana, alaila, ua ola hou o Hawaii aina, Hawaii lahui a me Hawaii Aupuni Moi. O ko ke Akua makemake ke hanaia a haule mai na lani.

                                                                                                            S.K. KAMAKAIA,

                                                                                    Honolulu, Mar. 28, 1894

Pane ia S.K. Hainu.

 

Mr. Lunahooponopono,

  Ua ike hou iho no au i ka pane a S.K. Haina ma ke Kuokoa o ka la 24 o Feberuari, e olelo ana ua pii ae au maluna o na lala laau a mai loko mai hoi o na hihipea o ka waonahele. O ke kumukanwai ke kona kahua kalaiolelo, a nolaila, he mea hou loa keia a kuu hoa e pii ae nei, a no ka ike paha na haule oia ma na kumu aha i hookele mua ai i kona noonoo olalau, nolaila, hookaoaaho wale ae la no ma ke kumukanawai. Nolaila, ua kupono kela olelo a ka Baihala i olelo mai ai – “O ka mea i hoolauwili iaia iho, ua lauwili oia ma kona mau aoao a pau.”

  Ua olelo oe ma kau kukulu manao mua no ka pono le o ka Moi ma ke apono ana i ka hila loteri; ka lua, ka ae ana e laikini i ka opiuma; ke kolu, ka huikala apa i kekahi Aha Kuhina. Nolaila, maluna o ia mau kumu au i pane ai a i hookahua ai hoi i kou manao makawelawela i ka Moiwahine. A ua loaa ia’u he manao e kalai ai maluna o kau mau kukulumanao, au hoi i kapae ai ma kula. Ma kou kapae ana, @a maopopo ua haule hou oe iloko o na kapu hapai hoki o Halalula a ha’u ae nei ke waha kohu miula e alala ana a e hoaa ana. Nolaila, eia hou mai no au ke hapala aku nei i ou mau maka me ka popo huaale a mali@ o naha aku, pau ka pii ana o ka leua a me ke pohihihi o kaou mau maka.

  Ua maopopo ae la i keia wa kou manao hoahewa i ka Moiwahine, e hoole ana hoi aole i loaa iaia ka mana e hana a e hoopu i ke kumukanawai. Ea, pehea mai oe, ina ua ike ka Moi he kumukanawai i like ole me koua poopoo maikai, ua loaa ole anei iaia ka mana e hoopu i na kanawi o na Kamehamehaa kukai mai i  kumukanawai @o@a pohoi iho? Ua loaa no ka mana ia Liliu e hana i kumukanawai @o@a pohoi iho, ina oia e manao ana pel@, aole he moa nana e ho@hewa, oi@i, o ke alii ana o kek@hi mea aole nana i@ i hoalii mai i ka mana o ka Moi o ku hoapa, he aiu maopopo oe, he hoole Akua.

  Ke ha’u hou m@ noi k@ waha me ka olelo ana ae he aloha Alee oe i oi me mamua o ko’u. Kupaianaha ke kapaka i like me oe ke aloha ma ka waha, a maloko huai i ka ino. O ke aloha Moi anei ia, o ke kuha aku a poalo ae i na maka? Oia ka ka Haku i olelo ai – “Ke hookokoke mai nei oukou ai’o ma na lehelehe, o ko oukou naau ia he mamao loa aku ia mai ia’u aku.” Nolaila, o ua Parisaio koa hoa like. Ka i no o ke keiki e malama ana i kona maku a e hoolohe ana i ke ao a ka makua, oia ka i aloha i ka makua. Aole e like me oe ka hanai i ka hanalepo i kou makua. Auhea oe, e ka makamaka, mai alala mou kou wah he aloha makua oe, hookahi no ou makua o na haole pukeemoa; ina e houia ko ihu e like nme ua hipi a na Pake a hookomoia i ke palau, aole ona mea e hookuli ai, ma kahi a kona haku e kauoha ai, maiaila oia e hana ai a hiki i kona luhi ana.

  Eia hou keia, ma kekahi o kou mau manao hapuku e olelo ana, no ka waiwai ole o ke hana ana ia Kaimiloa i manuwa no ke Aupuni Hawaii a no ke dala ole o ke Aupuni e loaa ai ona mau koa. Pehea ka hoi e loaa nei ke dala e ukuia nei i na haneri koa o ke Aupuni Pe-Gana a me na pu a me na poke e kauoha mau ia nei? Heaha ka waiwai o keia hoonui lilo ana i na mea kaua? I mea pepehi wale anei i na kanaka, a i ole, i mea kaua anei me Amerika?

  Ke i hou mai nei oe, no ke koa ole a aole pono ke hanaia i manuwa. Ke olelo nei au ina e hoi hou ae ana o Liliuokalani ma ka Nohoalii e Hawaii na loaa iaia ka mana e kou i ke Kanawai Koa, aole hiki ia oe ke hoole. Olelo hou iho no @e, he maikai ka hookelo ana a ke Aupuni Kuikawa. O ka mea hea la kau i ike ai i ka maikai, o ka hooneloia anei o na kauaka i ka pono koho haloia, oia anei ke maikai au e painuu nei? I ko oukou Aupuni ua hooneleia au a me oe ia mana a ke kanawai i ae ai, a he pono iho ia ne paha ia ia oe, o ka h@po o Kawaapao.

  Ina he Lahainaluna oe owai kuu kumu nana i ao ma na ike lehulohu? Aole anei o Waawaaikipaaupo. Oia maoli ne ka p@lolei. E hoomanoa oe @ ko kaua kahua liko no ia i hoonaa@oaoia ai, ka home hoi i olelo ia he ipukukui pio ole i ka makani Kauaula. Malaila au i ka M 11, 1873 a haelele, aku au i ka 1876, a me he meu la he hapa kuu m@u makahiki o ku noho ana i ke kula i olulau loa ai oe a wikiwiki e holo ma kuhi o na noki e paina pu ai. Aloha no oe, e ku ua Paliloa, eia au la ke halihali ae uei i ka ukana a ke aloha, a ke haelele nei au ia oe i Muliwaa. Ua lawa au maanei.

E. K. Naniu

Hanalei, Kauai

 

  He Opiuma ke kumu o ka Hewa.

  I ka Poaha, Mar 29, iloko o kekahi hale ma ke kihi o na alanui Beritania me Maunakea, i hopo ia ai kekahi Pake e Lutaneia Makai Kanao no ka malama kue kanawai i ka opiuma, a ua ku ae imua o ka Aha Apana i kaka hiaka Poalima mai. Elua mau Pake e ae i paa pu mai me ia a me na poao pohi opiuma a pau. I ka Halewai i loaa ai he pahu kikalika i piha me na hua opiuma iloko o ka iwi hua lai-ki. Ua hoao oia e pale e like me ka mea maa mau, oia hoi, ua lawelawe inoino ia oia a hookomo okoa ia ka opiuma e na makai iloko o kekahi pakeke o kona kuka. He wahi kumu pale keia i hele a polopolona i ka noke mau ia aohe nae he puniia. A no ia puni ole ia o kana mau olelo, ua hoounaia oia i Kawa no hookalii malama e houa ai me ke oolea.

  I ka Poakolu aku hoi i paa mai ai ia Pake kolohe kahiko e ike mau nei no ia Kawai, o Lock Fat kone inoa, me ka opiuma, a ua hoopaiia e ka kikoniia e uku i $50. Aohe i emo iho kona hoopaiia a hoopiiia oia no ka aeahoukae a me ka noho ana ma kekahi hale i nohoia e na poe aihue no eioa malama i hala ae. He Pake okoa ka mea i hoike ae no kona ike mau ia ma ka ilina o Maemae a hookahi loaa ana iaia me elua ie ma na lima ona. Ua kamaaina kahiko loa ka Oihana Makai iaia, a ua hoopaiia oia no elua malama hana oolea ma Kawai, e hoomaka mahope iho e ka pau ana o ka hoopai mua.

 

F.J. Testa (Hoke),

Notari Lehulehu,

Keena Hana: Helu 15, Alanui Kaahumanu me ka Mea Hanohano, A. Ross.

Jy 8-‘94

J.K. Kahookano

Loio a he Notari no ka Lehulehu, Keena Hana: Alanui Kaahumanu

Honolulu                                  jan. 8-‘94