Ka Makaainana, Volume I, Number 15, 9 April 1894 — Page 4

Ka Makaainana.

HE NUPEPA OILI PULE.

W.H. KAPU,

Luna Nui a Lunahooponopono.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku

Poakahi, Aperial 9, 1894

 

            Aole Ioa makou e ae iki ana e hoohiki a e koho balota aku, a pela no hoi makou e hilinai aku nei i ka lokahi like mai o ka hapanui o na oiwi o ka lahui kumu o ka aina kulaiwi hookahi.

            Aole he mea hewa no ka lahui ke lawe ole i kela hooaiki hao hooheheeia, a ke no o malie aku no hoi a hele ole ae e koho balota. He mea hewa ka ke noho malie ? Ka i uo hoi aia a kalohe, alaila, hewa.

            O ma poe a pau e hoouna palapala mai ana ia makou no ka hoolaha aku, me ka hoike ole mai i na inoa olaio i hiki ai ia makou ke hilinai aku, aole loa ia mau palapala e hoolahaia aku. He rula mau keia no na nupepa, a hea mea pono e hooloheia.

            O KE kanaka e kue a e aloha ele ana hoi i kona aina iloko o kona manawa o ka pilikia a me ku kupilikii, aole oia i kupono ike e ike hou ia aku ma ke ano he oiwa oia no kona aina kulaiwi, aka, e ikeia aku oia ma ke ano he kuewa, a ma ka ipuka no hele loa. He mea makehewa ka hookipa a me ka hanai ai ana aku iaia, oiai, ua hanaino iho la no oia i kona punana ponoi iho.

            NOHO mumule kakou, he ae ana aku ia i na hana kaeku wale a na oehaa. Ina no e koho ana he 100 Hawaii a noho mumule aku nae hoi ka hapanui ae o ka lahui, ua like no ia me ka ae okoa ana aku i na mea i hanaia. Nolaila, eia ka leo o KA MAKAAINANA ke uwalo aku nei i ko Honolulu nei e lokahi like a e hele uui ae i ka halawai makaainana o keia po. Mai nonohua wale, aka, e laulima like ae a hookahi ke ka kaunu ana i Waiolohia.

            MAIKAI no ke lulu kela a me keia mea e hiki ana i na "kenikeni" a me na "hapaumi," i mea kokoua no na poe hune i ka hana. Aohe e eha na ekeeke ke hana kakou pela. Oia, hoomaka ae! Oiai hoi, ua hala ka wa no ka Hui Aloha Aina e hana ai no ia hana, eia hoi ka wa no kakou e laulima like mai ai a e ko kua like i ko kakou poe i kipaku ia mai na hana a i nele maopopo no hoi, a ma ia hana ana-e kokua ana no kakou ia kakou iho. Ua makaukau ko makou Puuku e hookauwa ma ia hana, ke hololea a ae laelae ia ia manao. Owai mai ana ka mua e lulu?

KELA HOOHIKI MAKE OLA!

            He mea maopopo loa mamuli o ka makau honua o na welo homolele a me na poe e iho o ka poai pakaha i hoololiia ai ka olelo hoohiki mai ka mea mua a makou i hoaiai aku ai, e haalele ana hoi i na olelo e pili ana no Liliuokalani, a i ke ano hoi e like me keia malalo iho:

            "Owau o------(ka inoa)-----, he makaainana-------, ke hoohiki nei au imua o ke Akua Mana Loa, e kokua no wau me ka manao oiaio i ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae aina, a e kue aku hoi i ke Aupuni Moi ke hoao hou ia kona kukulu ana iioko o ko Hawaii Paeaina."

            Aole no i ano nui loa keia loki ana ae, me he la oia maoli, no e lika me ia mai kinohi mai. Ua manao nui paha mamuli o ia hoololi ana e maliu aku ai ka lahui, eia nae, ua kuhihewa ia manao ana pela. Ua hoike ae kekahi poe iwaena o ka lahui ua hala ka wa no lakou e paaniia ai me he poe keiki aiwaiu la, aka, ua hiki mai ka wa e kue aku ai i keia manao o lakou la ma ae.

            I kahi mau la o ka pule i hala iho la, me ka lokahi i waiho nui aku he 22 poe Hawaii oiaio i ka hana ma ke kahua o ke Kula Kamehameha, i ka wa hoi a ka luna hoohana i hookikina aku ai ia lakou e lawe i ka hoohiki, a pela no hoi me kekahi poe iwaena o ka Oihana Makai. No keia poe ae la i aloha io i ka aina ko makou mahalo kiekie palena ole, oiai, ua hoike ae lakou ia lakou iho he poe Hawaii oiaio. Aole pela iho me na poe i lawe i ka hoohiki, mai na kahunapule, na makai a me na poe e ae e paaua nei malalo o ke Aupuni a me na haku e ae, he poe mailuilu haalele loa nae, no ka mea, ua aloha ole lakou i ka aina nei iloko o kona wa o ke kupilikii loa.

            Aia hoi iwaena o na makai kumau he poe i ola ma na hana e ae mamua aku nei, a i keia wa hoi, ua minamina loa lakou i kahi hana a ke Aupuni, me ka hoomaopopo ole iho paha ua oi aku ke kanaka e makee ana i kona aina ponoi iho mamua ae o ka mea e makee ana i kona mau pono pilikino iho, he mea wale no no ka manawa; aka, o ke aloha i ka aina a me ka lahui, he mea pipili mau loa ia a na ka make wale no e hookaawale aku. Iwaena o na lahuikanaka e ae, he mea oi loa aku ia, aka, aole no nae e nele ka loaa o kekahi poe kipi iwaena o lakou. pela me kekahi o na Hawaii e noho Kapena Makai nei, ua olelo oia e hookikina aku ana oia i na makai a pau e kakuiuoa malalo o kela hoohiki, no ka mea, he hana pouo ka ia, a o na poe e hana ole ana---e hoopania. Aole keia Hawaii, i ai a i ola malalo o na Alii, i waiho aku na na hoa kapena haole ona e hana ia hana ekaeka, aka, nana ponoi maoli no e lawelawe nei. He moonihoawa maopopo, oia, no ka mea, iaia e hele mai ai iwaena o na hoaloba aloha aina, he pahoe ke alelo; aka, ma kahi e aku, he okoa ka hana apelu okoa ke alelo o ua kolohe.

            O ka elua ae la keia o na hoohiki a keia auna pakaha, a o ka elua no hoi keia o ka lakou e hoao nei i ka lahui; aka, ua oi loa aku ke ino o ka hope mamua ae o ka mua, no ka mea, no ka oihana wale no ka mua; a e hoolilo ana hoi ka muli i na poe o ka iahui e lawe ana i poe kipi ia lakou iho, i ko lakou aina, i ko lakou lahui a me ko lakou Moi, me ko kakou maopopo no aole i loaa mai he pane kupono no ka ke Aliiaimoku palapala akeakea. Nolaila, mai ke kumu a ka welau, mai ka mua a ka hope, ke hoomau akunei no makou i ka uwalo ana aku i ka lahui, e akahele loa mai ia kakou, oiai, o ko kakou make loa no keia e imiia mai nei. Mai puni aku, mai lawe i kela hoohiki, a mai hele iki e koho balota! Ku mai no kakou i ka wa a noho malie !!

EIA NO UA MOONIHOAWA E!

            Ma ka hoike Kula Sabati nui o Oahu nei i malamaia ilalo o Ewa i ka Poaha iho la, a ua oili pu ae no hoi ma ke Kuokoa o ka Poaono nei, ua lu hele ae o Alapaki Kauka i kekahi apanapana pepa liilii iwaena o ka lehulehu i hoea aku, e uwalo ana i na kanaka Hawaii e hui pu aku ka me lakou haole. Oni okoa ua moonihoawa la, a hoolilo hoi i kona kulana oihana kiekie i mea nona e hoowahawahaia ai, me ka manao paha o ua welo la a ka apiki o kana ke hooloheia aku ana. mai puni, e ka lahui, i ka pelo a keia iliohae iloko o ka aahu hipa, a i ka walewaha hoi o keia moonihoawa e kole nei iloko o ka mauu. Eia iho ua palapala la:

E na makamaka hawaii o'u:

            Ua hiki mai ka manawa e hoike aku ai au ia oukou i ko'u manao, penei no ia:

            (1) Ua pio ka manaolana no ke kukulu hoi ana i Aupuni Moi ma ko Hawaii nei Pae aina.

            (2) Ina i makemake na kanaka Hawaii e kuleana pu lakou iloko o ke Aupuni Hawaii o kukulu ia aku ana, o ko oukou manawa keia e hele a e kakauinoa a hookiki i mea e loaa ai ka Mana Koho no na Elele no ka Ahaelele Hana Kumukanawai.

            (3) Pono e hoopau i na manao kuhihewa, e haalele i na manao huhu, a e ala a komo pu me na haole a me na kupa Hawaii iloko o keia hana hanohano.

            Me ke aloha nui, na'u no,

                        A.F. JUDD, (Alapaki.)

            Hala ae lo hoi ka Alapaki palau e alapahi nei, oili hou ae la no ma ke Kuokoa he niania wahahee okoa na ke poohina o ia auna kolea like, oia ka Rev. S.E. Bihopa. Ua ano like no kona manao me kona mua maluna ae, a hookihi no hoi ko laua palau like ana ae la, me ka ike maopopo no aole ia o ka mea oiaio. Ea iho ka manao o ua poohina la:

            Mamui o ke noi ana mai o ka Luna Hoopuka o ka Nupepa Kuokoa, ke hoakaka nei au i ko'u manao, penei:

            Aohe mea i koe e manao ai, e hoi @@ou ana ke @upuni Moi ma keia Pae Aina.

            E hele ana a onipaa he aupuni Ripubalika, a e hoomau ia ana no ke kuleana o na kanaka Hawaii e hoko balota pu me na haole e noho ana.

            E hookele maikai ia ana ke aupuni, a e maluhia like ana na kanaka a pau.

            Aole e pono i na kanaka ke makau, aole e mana hoi ana ka Moiwahine i pau. He pono i na kanaka Hawaii a pau e hoohiki malalo o keia aupuni hou, a e balota pu no na elele nana e hoolala i ke kumukanawai hou o kakou.

            Me ke aloha mau,

                        Na'u na S.E. BIHOPA.

            Pehea la keia awiwi o laua nei ae e ao aku i ka lahui e like ae la me ia maluna ae? Heaha la le kumu a lokou a pau e hookikina nei i ka lahui e lawe i ka hoohiki i loaa ai ke kuleana e koho balota? No keaha mai hoi ke kumu o ka makemake ana e kua aku ka lahui, ma ua hookiki la, i ke kukulu hou ia ae o ke kuleana hooponopono Aupuni Moi ma Hawaii nei? I aha ai no hoi ka hoohiki ana, ina o ka manao ae la ia e like me ka laua nei i palau ae la? He hookahi no pane kupono no keia mau ninau ae la a pau loa, oia hoi, no ke akaka lea no ia laua, a ia lakou no hoi a pau, aole i pau a i make ke Aupuni Moi, he manaolana no koe no ke ola hou ae, a nolaila mai no ke kumu o keia mau hookikina ana, i wahi hoi e loaa ai o ko lakou kooia aku e ka lahui kumu. Ina paha lakou i ike aohe manaolana i koe no ka hoihoi hou ia mai e ku Aupuni Moi, heaha ka mea i kapae ole ia ae ai o na olelo no ke kue ia ano hooponopono ana mai kela hoohiki kakauha a la kou e ake nei i ko ka lahui lawe ae? Nolaila, e ka lahui, mai puni aku, no ka mea, ke nele ko kakou kokua aku ia lakou, o ka nele ana no ia o ko lakou manaolana hope loa a haule pahu nui iloko o ka luameki a nalo loa mai ka papalina aku o Hawaii. Ae, ke ku mai no ka-