Ka Makaainana, Volume I, Number 15, 9 April 1894 — Page 5

Page PDF (897.73 KB)

This text was transcribed by:  Fifi Fontainebleau
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

HONOLULU OAHU, POAKAHI, APERILA 9, 1894     5

kou i ka wa, e huna nui ana i na poo o lakou a hiki ole ke ea hou ae iluna a haakai hou mai hoi maluna o kakou.  Mai ae aku, aka, e kiola loa ma kuono a i kiona lilo loa!

"HUAI KA ULU O LELE."

Ua hoike ae nei o Loio Kuhina Kuaaau i kona manao kanawai e pili ana i ke kanawai koho elele a lakou, a oi loa aku hoi i ka hoohiki, maloko o na nupepa namu o ko lakou aoao, e pai  ana no i ka pono o ka lakou mea i hana ai, malalo o na hoolaha "Ma ke Kauoha"  Moakaku ua manao la, e hoike mai ana i ka moowini loa o ua kolohe.  I ka wa hea la oia i lilo ai i mea nana e hoakaka a e wehewehe mai i na kanawai?  Ka i no hoi na ka Aha Kiekie ia hana, eia nae i keia au o na eepa, ua kaa na Kuauau.

Ma ka halawai ana o ka Ligi Amerika i ka po Poalua iho la, o Rev O. P. Emekona ka mea haiolelo ano nui, a i ka Poalima nei hoi, o Porofesa W. D. Alekanedero.  O ka laua mau mea ano nui no, oia no ka laua mau hana ma Wasinetona o ka hoike hoopunipuni ana aku nei, me ka hai pu ae hoi i ka makaukau o ua opio, na wahine a me na poohina e auamo i na pu no ke kue aku ia Amerika, iloko o Dekemaba i hala.  Ahu walo ka palu kupulu!  Pakikeia nae o Emekona i ka nui loa o na olelo pili mikanele.

Ke mau nei no ke ano pioloke o ka poai o na poe hemolele, mamuli o ka wiwo i ka Ligi.  Eia na welo ke hoomalimali hele nei, aohe nae he apoia aku o ka lakou maunu aia no a he pau no Kuauau a me lakou o ka poai hemolele mai ka hookohukohu ana ma na oihana Aupuni.  Aohe a ka lahui hana aku no ia mea, aia no ia ia lakou mai.  O ka ka lahui o e ake nei, oia no ko lakou pau a pau loa a koe hookahi ole iho.

I keie Poaha iho la, imua o ka Ahaolelo Pi Gi, i heluhelu mua loa ia ai ka Bila Haawina.  Aia iloko o ia bila he itamu o $4,000 no ka Moiwahine Kanemake Kapiolani.  Mamuli o ia, ua ninau ae o Ianua ina paha ua manaoia e haawi i mau uku hoomau no ke Aliiaimoku a me ke Kama'liiwahine Kaiulani, a na kahi uha-Haki hoi pane ae aia a ae laua e kakoo aku i keia Aupuni e haawi aku i mau uku no laua.  E loaa ana no ia ia oukou.  Ulaula wale!

A ma ka hoike helu hoi a ke Kuhina Waiwai alelolua, no ka pule i pau i ka la 4 nei, ua lilo aku no bona Aupuni no ka huina o $5,000, a he $60 hoi ka lilo no ia.  O ka lilo hoi o ke Aupuni Kuikawa he $220,561.3, a he $3,420,456.87 hoi ka huina nui o ka aie lahui.  Ea, ai pakiko io no ua auna la.

Makemake o Emaluka e waihoia ke kumukanawai a ka aha elele e hooholo ai no ko ka lahui apono ana ma ke koho balota akea ana, a na okou aku he olelo hooholo no ia mea.  Eia nae, aole i aeia kona manao, oiai aole i kokuaia.  Ua pane aku nae hoi o Haki e waihoia no ia mea na ia aha e hoomaopopo a e hooholo.  Nolaila, ua haule pahu ia manao, a oia no hoi ka manao o ka Ligi e like ae la me ko ua haole hana piula nei.

Ua hooholo ka Aoao Uniona Amerika i kekahi olelo hooholo e hoole ana i ka haawiia aku o ka pono koho i na Iapana.  Oili no ia meheu moowini o ua poe la i kaena ae he Amerika lakou.  Ua hooia mua ia e Kolekaaka e loaa no ia pono, a eia hoi na koo ona a me kona poai ke kue aku la.  Ina i manao o Iapana e hoopaakiki mai i ke koi ana, i keia moku hookahi no e ku nei haawi pio okoa.  Malalo o ko kakou kuikahi me ia Aupuni, ua loaa ia lakou he pono like me ko na aupuni e ae

Ua wini aku hoi kela wahine haiolelo hoole waiona ma kekahi palapala, imua o ka Ahaolelo Pi Gi o ka Poaha iho la, e noi ana e hooliloia keia aina i aina paniku a papa loa i ka waiona ma na ano a pau, mai ka hookomo ana mai a me ka hana ana, a ua hoike mahaoi pu aku no hoi oia ua make loa ka manao e hoihoi hou ia ae ke Aliiaimoku ma ka Nohoalii, a ua kamailio hoi oia ma ka aoao o na wahine o ke ao nei, a ua waihoia aku ua palapala la i ka aha elele hana kumukanawai.  Oioi no hoi ko ia nei mahaoi, a o ka oi keia.  Pehea la hoi i hana ole ai ma kona aina i hele mai nei.  Ea, hele pela !

Kohu ole na luna o ka Hui Hawaii Aloha Aina, ma ka hoao nui ana ae e ninini poi wai mai i ka halawai makaainana o keia po, ma ka Buletina o ka Poaono nei, e olelo ana aohe ka lakou i ae a i apono i keia haua.  Malalo o ke kahea no ka halawai, o ka Peresidena Hanohano a me ke Kakauolelo Nui kekahi o ua hui la, aole ma ka laua ano luna, aka, ma ke ano he mau makaainana i makee a i aloha i ka aina a ma ka lahui.  A pehea hoi keia nonohua?  O ka pono ka i makemakeia, aole loa hoi o ka poino no ka aina a me ka lahui.  Nolaila, mai hoolohe, aka, e pulana like ae kakou a pau, oiai he halawai ia no na makaainana.

Aohe no i hoopilikia loa ia na poe Poola e na Iapana, oiai, i hoao wale ia iho nei no ka na Iapana no ka hue ana i na ukana o ka Aikoku Maru, no ka mea, he poe lakou e hoi nui aku ana no ka home, a he kokua h@i keia e loaa ai ona wahi okoni @ lakou e hoi pu ai.  Lehulehu no na kapena haole i oi aku ko lakou makemake i na Hawaii.  Ma ka manau o kekahi poe, ua oi aku ke Po la hookahi mamua ae o eha Iapana, a o kekahi poe hoi, mamua ae o umikumaina lua.  Nolaila, aohe no he wa no lakou e poino ai.

Huli Hoi Hou Mai ke Kamepiona.

I kakahiaka Poaha iho la i ku mai ai ke Kamepiona mai Hilo mai, a ua mo ku ae mawaena o ka Piladelepia a me ke Takasiho.  Ua ku oia ma H@lo kela Poalima aku, hora 11 a.m., a ua pau aku na alii a me kahi poe e ae i ka ike makaikai ia Madame Pele.  Hora 9:30 a.m. o ka Poalua iho la i haale aku ai, a me ke akahele oia i huli hoi mai nei malalo o ka pea a me a mahu.  I ka Poakolu iho la i ki hoomaamaa ai me kona mau pu nunui, a oiai hoi iwaho o ke awa i ke kakahiaka i ku mai ai, ua ki hookuu aku oia he elua mau topido.

Popilikia he Wahine Pake.

­Mahope iho o ka hora 2 p.m. o ka La Pule, la 1 nei, ua loaa ae he lona i ka Halewai o ka ona a hoohaunaele o kekahi kanaka makai o Kakaako.  Aohe i emo iho, hoea ana ka makai i kai a noho ana ka mea hana hewa i kahi paa.  I ka hoea ana aku o ka makai, e ku ana ua kanaka la, nona ka inoa o Kaaipio, ma ke alanui ma ke alo iho o ka hale puhi palaoa Pake me kekahi pu panapana i ka lima. Ua loaa pu aku i ka makai he wahine Pake, iloko o ka hale puhi palaoa, e kuha koko ana a ua haukae pu no hoi me ke kino i ke koko, a i ka hoomaopopo lea ia ano o kona kulana popilikia, ua hoounaia oia no ka Halemai Moiwahine maluna o kekahi kaapio a ilaila mai i maopopo ai ua haki kona papaauwae a me na eha a me na palapu e ae ma ke kii helehelena a me kino holookoa.  O ke kumu o keia popilikia, ua hele aku o Kaaipio mai ka hale waapa aku o ka Moi, kahi ona e noho nei, a kahi o ka Pake e kuai ai i kekahi mea a ua ulu ae he hoopaa paa no ke koena dala.  Ua loihi keia hahana ana a laua a me kela wahine Pake, a olelo okoa oia e hoi ana e kii i ka pu.  Ae, ua hoi aku oia a huli hoi hou aku me ka pu.  Aole nae oia i hele pololei aku, aka, ua hele mua e kamau wahi kiaha pia.  A i ke pelu hou ana mai no ka hale puku palaoa, aole ua wahine la, aka, ua hoomau aku no kona huli ana a loaa aku i ka hale iluna.  Me he la i ka loaa ana aku ua kau aku oia i kana pu, a no ka makau io o ku, lele okoa ua wahine la ma kekahi pukaania@ i uuku, i akaka ole penea la oia i puka ai, a haule ilalo he 12 kapuai, a me he la o ke poo @ mua.  Hoea ae o Kaaipia i ka Halewai me ka pu, aohe puka i kiia, a e mau ana no ka piha.  Apopo oia e hookolokoloia ai imua o ka Aha Apana.

Piholo a Make Loa.

I kakahiaka nui poniponi, hora 4:30 paha, o ka Poaha iho la, ua lele ae o Hara, he pikimana no luna o ke Takasiho, iloko o ke kai e auau ai.  He mea ike no oia i ka au, aka, no ka loihi loa o ka auau ana, ua kaheaia oia a aone pape ae, ua huliia a aohe no hoi i loaa, a manaoia ua make.  Na ke kauaka luu o ke Alahukimoku i luu a loaa oia ma kehi kokoke no i ka hope o ka moku, mahope iki iho o ka hora 8.  He opio oia o 25 makahiki, aohe i mare, a aia no na makua ke ola mai la i Iapana.  Ianei no oia mamua maluna o ka mokuao Konego.  Ua loaa paha oia i ka mai umii a make ai, me ka hiki ole ke hoopakele ae iaia iho.  I kakehiaka Poalima mai, hora 9:30, i manaeleia aku ai kona kino a nalo ma ka ilina o Makiki, malalo o ke alakai ana a ka puali puhiohe o ka Piladelepia.  Ua komo pu ae no ma @a ia huakai hele wawae na alii a me na kanaka o na mokukaua Amerika me Beritania, a o ka hapanui o na alii maluna o na kaa.  Lehulehu na poe makaikai ma ke ala o ka huakai.  Ua hapa ae na hae o na mokukaua a pau none.

Hale pau i ke Ahi.

Mahope iho o ka hora 10 a. m. o ka Poalua iho la i loheia mai ai no ka pau loa o ka halenoho e Hanalele F. Pua, ma ka aekai o Waikiki, ma Kapiolani Paka, a ua pau na pono a pau a he mau wahi noho wale no na mea i koe mai.  Aohe i maopopo ke kumu o ke ahi, a ua manao wale ia no ilaila paha kekahi poe i ka po iho, oiai ka ona hale ua kaawale aku no kona kahua hanai holoholona ma Kapahulu, a kiola paha i ke kika a kikaliki paha.  Ua ike mua ia ke alu e E. H. Hart a me kona makuahonowai, oia nae, ua nui loa a hiki ole ke haawi aku i na kokua nui ana.  He wahi hale uuku ma ke kua, he eono paha kapuai ke kaawale. aohe i pau, a i pakele wale no paha i na opu kumu oliana e ulu ana.  Ina paha he makani, ina la ua pau mai paha kekahi mau hale nani i pili kokoke aku ilaila.  Ua panihakahakaia (inisua) ka hale a me na lako a pau o loke no $2,000 iloko o kekahi hui, o Bihopa Ma ua agena.