Ka Makaainana, Volume I, Number 15, 9 April 1894 — NA PALAPALA. [ARTICLE]

NA PALAPALA.

i JAc4e inaluna iho o maloa ke 'koi- | koi o na h .U a me na f»ewa no na mu* ! nao i hoop:ika : }i m.tKilo o keia » oo, Ika, | aia no nuilima iho > na poe na lakou i ' kakau ma .i Alapakl r,eopiki Al«.peka Alap»hi. Ua «ku uei o A.~ F. J»(Jd [AI»|>irkiJ f hookalii a Ka.;ka OkolekaU e ola nei, ma ka lu hele ana I keknhi maii «pnna pepa ilalo o i ka Poaha nei, a m«Jiloko no hoi o ka nupepa Kuokoa a i ka Poaono nei, e hoike akea ana ; i kona uianao 110 ka mea pono a ka Kh ui e ha«a ai.e pili ana i ka Iawe i ka l.oolnki a ine ka lo«a o ka pino koho balota no na elele i kekahi uha elele hana kumukanawai [Aia ua manao la ®na tua ka 1 aoao eha o keia helu t nialalo o' ke poo, "Eia no ua Moonihoawa I e ?" L. HJ ' ! E iia hoaloha, ua ike oukou he wahi mea inaikai ka nioi k« nana iho, a he palanaiki kona wahi kino, aka, aia ilaila ka wela kahi i noho ai,—-he hi nuhinu a lilelile ka omole ke nana iho, aka, he aiea nae e moku ai o na lima; pela no me keia walii apana pepa e he!e palanehe aka ' nei imua o oukou irje he nahesa la e kolo ana iloko o ka mauu, e

iaii ana i kana mea e nahu ai. j Mai puni, mai ho?>pa a niai ma- ' kahehi, aK», "e nihi ka heie'na I mai'hoopa," o "papapau auanei | knkou, he aa ko ka ha»e." I mea e hiki ai i na kanaka Hawaii ke ike i ke ku'īiu a me ka manao i konoia ai o Alapaki e kakau i keia manao akea i na kanaka Hawaii, e ae mai iali e hoike tfku, penei: 1—Ua mauao o Alapaki he kanaku nuii koikoi a makemake 11 ui ia oia iwaena o na kanaka Hawaii; 2—-Ua loaa keia manao iaia mamuli s koria ike i ka hookupu o na kanuka iaia i ka moa f j puaa, ō pela aku, oiai oia malalo \ o ke Aupuni Moi; 3—Ua m«nao oia moniuli o kon« kekua ana e hookahuli i ke Aupuni Moi a e kakoo i ke Aupuni . Pi Gi, ei& no ke inau , |iei kela manao meikai, ohlolu a | ohohia iwaeua o na kanaka Ha- I waii nona, e hiki ai iai?» kelila- ! kai ia lakou e> like rae koiia j makemalie; ! i-—Oiai, mai ka hookahuliia | ana o ke Aupuin Moi, he nui a 1

lehulehu na huna v. na Pi 0; i hanu ai, i mea c lnili aku ni na -ieaniika mahope o ka L.kmi alak«i a»a ; »ka, a-Je n'ne i apo aku mrk>»iu»kH i ka lakou miau hona' e'<a.eka a kiiau'kaia; s—Oiai, eia iinua u ka Ihliui kekahi kuuīuluina nui a ke Aupuni Knik«wa i hana iho i»ei, oib h*>i, ke kumuh*tna o k» hiki ana o »a kanaka malalo' o keia honhiki; 6—Oiai, i mea e hookoia ai ka aianao o I<e kaiiawai koho ciele t ua na haole a me na Kanaka e hele mai e kakauinoa malalo o kela hoohikr kuuiakaia, i loaa ai ka.ppno &oho balota; a • 7—Oiai, ke ike nei na Pi Gi he kakaikahi loa a he ole loa aku hoi na k,>naka mao!i e kakauinou nei; n B—Oiai, lloko o 10 la he 500 wale no wahi hāole a me kanaka maoli i kakauinoa ma ka huke nui ma ka Hale Aupuni, a oiai, o ka huina o#a kanaka Hawaii a lakou i makemake ai e loaa he ekolu tausani [3,000], a

9—-Oiai, ina aole e loaa ana i na Pi Gi kekahi huiua nui o na

kanaka Hawaii maoli ma ke kakauinoa ana, alaila, aole e hiki ana ia lakon ke kukulu i ke Aupuoi Repubalika n lakou r makemake nei; a 10—Oiai no hoi, ina loaaole ana ka huiiia nui o»a kanaka Hawaii mahope o lakou, alaila, aole lakou e ikeia mai ana e Amervka Huipuia ma ke ano he Aupuni (pela ko lakou manao)? a 11—Oiai, o ka la 21 a Aperila nei ka la « pau ai o ke kakauinea ana, aole nae i loaa aku ka hookahi-hapaumi o na poe kohp ba!ota i ke kakauinoa, a ke 'ku mai nei « hoka ma a me hilahila ma imua o ko lakou alo:

Nojai3a,l«le iiiai nei o Manu Pikftk« Aiapaki mai kona kulana ki«ki« mai a ke hels pahaha mai nei o k& lahwi Hawaii, e j aua.\ , 'O ke kila inakeneli aiei nei, Nana .« wawahi na pāli "paa," Me ka manao ola!aneir ka lahuikanaka nie :a; ine ka manao 'he oia mau ka maneo oh< .hia o kanaKa iaia; me ka tnanao o ka hahau wal« ak\i 110 k#na i kona kookoo a it.i naha manao aloh'i aiiia a aloha Ali* o kc ka haka Hawai'i, a he 'alikaiwale no kana e like na* k$ yakai ana a Mose i na n>āmo o k$ laeras!a imeaā o tJ]a a kau i ka

palekana. Me keia mun mitri:io j haakei oi-a e hele mai nei irnua j oka lahui ake olelo mai nei: ! "Ua hiki mai mannwa e hoike aku ai ia onkon i ko'u aianao," a pela nku. He oiaio,Ui hiki m<ii ka mnnawa ona a mo na |oe I*l Qj e ike ai iko hikou hok*', a he oiaio no hoi, ua hiki..mai ka manawa a hikou e ike nei aole e ko ko "lakou makemake ke ole e #■ komo pu aku ka lahui Hawaii me na poo a lakou i knha ■ai. f i peku ai, a i haoaiuo ai, aka, j 1 keia manawa ke huli hou mai uei e hoomalimali e maliu aku, ! Eka lahui, mai puui aku, mai j moni aku, no ka mea, h<j laau make aku na. i Ke olelo hou mai nei oj Alapaki; "Ua pio ka manaolana dq ke kukulu hou ana ae i Aupuni Moi ma .ko Hawaii nei Pae Ainu," Pehea o Alapaki i ike ai ua pio ka manaolana iwaena'o ka liihui no ka hoi hou ae o ke Aupuni Moi ma HaWaii nei? Ua kikeke anei ia i ka puuwai o ka lal i e ike ai i ka pio oia manao/ Ua hoike mai ar»ei o Peresidena Kalivalana ua

pau oia me Hawaii nei? Ua pau anei na hnua ma ka Aha Senate o Amerika Huipuia no Hawaii nei, a ua hoike mai anei iakou aole e hoi hou ana ke Alii Moi? Aole loa. Nolaila, o kera olelo a Alapaki he hōopuuipuni. hnalele loa ia. īna no e hoikeia mai ana aole hana a koe me Hawaii, he kumu anei īa e pau ai o ka manaolana? Aole ! Ina aia ka

manaolana a me ka manaoio oka lahui, ua hiki loa i feeia mau mea te hoonee ina | mauna a menakuahiwi, nolaila, ! t»ai puni a mai bilivi aku hoi. ! <; Ina taakemake na kanaka ! Hawpii e kuleana pu lakou iloko ' o ke Aupuni Hawaii e kukuluiu ® aku ana," a pela aku. E noonoo j akahele mai mai kukou i keia ae i la, a heaha la ke kulana o keia | kumumanao. Eia no ia. īle ■ 19 ka nui o wa lala o ka Aha- \ oielo Pi Gi i keia manawa; aole ' lakou i kohoia e k*a Jahui, aka, ] i?.a lakou iho nei no lakou ī koho j iho a lilo i poe wahaoUlo no ka i lahui; aka, kt l*ele hou mai nei ! n: lakou iua ke ano bookaniarji ' imua o ka khui a me ke ao holookoa—ua makemake lakou :

koho ka'lahui i mau wahaolelo hou, he 18 ko lakon nui, na lakou ka iioonoo ana i'kumuka.uawai hou no ke Aupuni (ka wea hoi a lakou i kue ino ai i ka Moiwahiue a hookahuli ai i kona Aupuui). Ēia uae ka moa apiki. he 19 ka nui o na waiiaolelo e noho mai nei t a o lakou no kekahi e komo pu aku aua ma ka ooonoo aiia i ke kuiuukanawai, aolaila, ona f>oe] o !8 e kohoia aku ana» he »»i>a in -pnpo o ke kahi o hikou e tel* «irj no me na poe he 19 e noho m-i: n ln'la, o ke koiio aiiM i keia poe he he koho w ile an i *io ja i ka liapauuku o n i w ih u 1" o.

E lo ia an t «voei ia oe, e ka ! ihui H;.Wall, KOU Miakeiiuke 1114 pua pO • e leo H.I I ;uU aHK ? Aole ! Ua Uiakauknu ke kumuknnawai i keia inanaw>* t « ole no kou kakauiu<»a ana a koho ann, he mea iu e loaa ai.ia oe he wahi pono uniaio o keia kumukanawai hou. Aole ! Aka, he liolio loa an& aku ia o ke kaula ma kou pu *na i a e lilo no auan*i. •e i kuewa iloko o kou aina haNōlaila, mai puni aku oukou. e hoopau i na naanao kahihewa * * * a komo pu me uh haole * * iloko o keia hana hanohano." Ua'kiihihewa anei ka lahui Hawaii ? Aole ! Mai ka !a i liookahnliia ai ke Aupuni Moi a hiki mai i ke'a inanawa, aia wale no ka ma ka aoao o ka lahui Hawaii, a no ka ike o na Pi Gi aia k«j koikoi o ka pono mn lra aoao o ka !ahui k p h^'i nei lakou eoa o a maauei i kaa aku o ka pouo^ma k<l ja.feotr * a~o* ke alanui wale no e loaa ai kola koikoi, keh* pono nui ma ko lakou aoao, aia wale no a huli aku ka lahui r Hawaii rae lakou. Nolaila, mM puni aku a hoolohe aku hoi i ka lakou pelo mai-, oiai o-. kou make ia ! Aole he huhu iwaena o ka iahui Hawaii, aka, be hoowahawaha no na hana liookamani a na misionan. Hiki mai i Hawaii nei me ka nele, ao mai i na kanaka ' ; ;»>ai paulele i na waiwai o keia ao, o pau i ka mu a me ka popo," a pela aku, poweke nae na waha i ke kamailio; eia nae, hoahu no i na iraiwai o keia ao, a i keia maiiawa ua lilo ke gula i Akua. I mai ■ s aa misionari-"Kiloi i?» Kniii, aia ke Akua oiaio iluna ī ka'lani." Eia uae, i ka M. H. 1890, kiiona aku nei o lehova, ke Aku/.i, > hopu aku nei ua poe nei i ke Akua o Kamehameha I , ia Kaili. Nani o Aiapaki ma. "aloo* uui'* no hoi i iahui a e- aeaīkw nei. ,4 E ike ia kakou hoakanāka, o kipa hewa Miienei ke aloha i ka ilio." A i lohe oukou he halawai makaainatia ke malamaia una ma keia mua kokelho no na Hawaii, e hele mai e iiee a « lohe i na hua e ke «ia. Hawaii Opio. le loiio ma ka Arawa mai I nei, mai na Panalaau mai, ua j koi aku o Beritania Nui a me ! FBi*atii ia Amerika Huipuia e hoihoi hou ae i ke kulana ma 1 Hawaii a like me >a manaua aku o ke kipi ana o lanUari 17, 1893. Aohe nae i hooia loa ia mai keia lono ae la ma ka Monowai mai nei.

lianol! u Ilakaka ma kaHina., 0 ka foakolu iho la.ka la hoohiwahiwii o na '"Pake? i ko lak'ou uiau he kupapau, a ua pau . nui aku kahi poe lehulehn iuka i t».a iliua o Phuo». a me Mnkiki, a he kjikiiikuhi ;iku hoi i ka ilina o Puahia, Mauoa, no ka inen, he iiina ka ia no kn . poe Kanaliano. Na hooohiwah'wa īiui.iu ua he me na pua a me »iia niea ai, e hia ka puaa, uīoa, kaka, uieaouo, laiki, a pela akt», a me na laau ahi a ine na ihoih'». Vta ka iliiia n.a ' Pauna ia auwiua la, ua ulu «n.h.e hakalea uiawa*Mia o.iui P»ke .iut» kekiilii lapaua hana u" Mnua, a ine Mana uo ame k h }rop IJaw;iii ihauiuii o ku ;> u;t P;ike l kmia w«»hi i »la!»u!a ln j ie m> lakou.