Ka Makaainana, Volume I, Number 16, 16 April 1894 — "HUAI KA ULU O LELE." [ARTICLE]

"HUAI KA ULU O LELE."

'Ae, «u J. S. io no na olelo inoino i hoopuka i ke aliiah iLa Pule j hala ia Mr. R. Llsimana, e ao aku ana i ka inoa hope.elawe.i pauku laau i ka halawal' makaainana o ka po Poakahi mai, me ka manao e hoohaunaele ke ulu ae he haunae!e ana malaila. Ua paneia aku.*- c( Malia p hele aii ika ha-law'i-1. Aole au i ike i ke ku.mu e ne'e ai ke kuleana i'ko ke Aiii po t makaainana ke akoakoa me k?. maluhia e like la me ko kahi pot e ae." oka wa no ia oua Evtiekona la i hoopuka ae ai i na olelo hailiili okaeka no'ke Aliiaimoku, a haalele mo ia aku me ka oleloia aku-—"He- waha haumia kou i ks kuamuamu ■wale pela." Eia nae, o Vela ole. lc a keia. Emekoua pulepule ka Ailuene Buki a me J. K. Kaunamano i hoolaha akea ae ai i kumu no ka lahui e hele nui ole ixQ ai i-ua halawai makaainana la, a ku mai nae hoi i ka hoka loa, oiai, aohe haunaele i ikeia. a" ilaila ae no ka pulepule me kona kookoo me kona kiai m'akaala loa ia e kahLpoe. Ina oia i i ii ii ae } o kona mau au no ka I. uhi. :

O n& ki pu ana o kahi poe a leie ahiu ua peka, i mea hoi e hoopiiikia wale ai nr» i kekahi joe. e like me ka makou i hoiko ai ina ka helu i hala ka l mahunehune atui o kekahi kaikamahine mauka aenei o ■ Peieula; ua lilo ia ano. hana i ir.ea ho kHhi yoe e kau ai o ka -weli. Aohe onioni ae o kā Oihana Makai i kela ano liana, e hoike iMai āna ua apono 0 lvi|auau a ine kona inau paa-'l-alo i na hana o- ia ano. Ua kipa ae o Miss Lucy Peal>ody i ka Halewai, aolie nae lie mea i hanaia a hiki mai i ke:;\ la, a aohe no hoi kela haole 1 ki pu ai i hele iki ae e mihi. , Malia aia a make kekahi meu, alaila, mihi ae ua koloh» Makai o Kakaako a inauka o Makiki e uinaina mnu nei ke kmii o na pu me railV:a, mai na poe aku e lioomaair.i.a niau nei ma la hana, ma na auina ia o na La Pule, Peliea lioi keia mau hana i kc> ki'; Haku la? Heaha la h»i ka me.! kue ole ae o na ahahui lCaristianō o kakou nei p like la ir.o ka lakou kue ana i ka hookuu ak<\4 ia ae o ke puhiohe ma na auwina i& o ua ia laahia nei? Aohe hoi h« eu ae o ku Loio r : » KiUiina e hoopio, aka, hoopuj>u iM- ua o Kuauau i kona noho oiliana, a ka Ligi Am«rika hoi e ake nei e kaiohu uku iaia ma kiono haaleh' Im. Aohe o

lakou nel olia i keia mau hana uko ole i ko ka Hak'u la, a eha loa nae iioi i ke noi e puhioheia ma ia la. Akaka no ke ano o keia po© hoioholoim heniolele Ua lilo na mamala olelo hookuu a " Mr. Pi 1 i|>i i ka halawai makaaina o kn po Poal'ahi i hala i mea ka no ka Leo o ka Lahui o eha loa ai a kuhi āe aia no he manao okoa aku ko kela "halawai ma ke kua, oia hoi, aia he "trka iluna &ka pa." ~No ia māu mamala olelo nae hoi niako'u e olelo: ae iiei-—ua kolo ke aa ; ua kupu a iia kawowo. ī kakahiaka Poyono ilio nei no i ikeia ai" ma ■ka puka ami mai o ka Adavataisa a o'lelo mai e hoopauia ka Aha Kuka, a na ka lahui i hoi lakou a pau e koho' 0 ka hele mai paha koe a hoopau loa ae i ka mauao koho i ka hapauu-ku o na elele i kehi ahaelele hana kumukanawai a lakou e makemake nei.V Ulaula wale ! Ke hapapa hele nei no o Sa'mu Damona ina poe hana malalo ona, a pau pu me kakauole'io ® loko o ka banako o Bihopa Ma. Ua louoia he elua i ae e hoohiki a e hoopaa i na inoa. a he eha ka i hoole loa. Ao na poe ka i hoo:e, ua haawiia aku la ka i ■minuiwa no iakou e hooko ai i ka makemake o ua laenui la. ĪTe hoike nioakaka' loa keia aole wale ia ke alolia ia Hawaii nei, aka. aia no i na ili-keokeoi Vianau ianei a i mare lioi i ko k'akon niau wahiue,

Ms ka Akepoka haiolelo okk po Poakahi i halū. na holke {ie oia no kekahi hoa o ka Koka i makemake e kamailio ja e hoike akea &ē i kona mauao kue i ke koho elele i k«* ahaelel'e

hana kumukanawai. O ua mea ia, oia s iio o Emaloka. Makemake oia e knu akenia ka apono ana i ua kmmikanawai la ke hoaholoia. Ua loheia eia oia ke hooikaika hook 1 1 nei no ia mea imiia o na haiawai inaln ana o na Aha Hooko me Kuka, Ua hoolaha ae no hoi oia i kona

manao ma keknhi o na mipepa namn o kakou nei. Ina e loaa ia Emalnkā ka lanakila ma kaija hooikaika ami', nona no ia hanohano ma kona hoopnakiki e ifee ia ka lahwi, Oin, nokeia 1

Ua waiho aku ka Laniiīlooia, G, J. Ros.-. i kiina oihann a na ololoia no ko omaimii? ke knmiK Aohe o ia kumu, no ka mea, eia no c ia k«« noho nei mo ka'muikai o ke <*la. Ua hoomi ka Aliaelelo Pi Ui i kona nk»i t a e hoohahke ana hoi i kon \ kulnna me he kakauololo !a n > kek ilii| o na keena oihnna Aupinn iiole no ia hoemiia naa o kona

uku kona mea i haalele ai, O ke kumu nui hookahi, no ke ake *> na Kuhina hemolele e kapae i ke Kanawai Hooiii, a e nanakee aku i ka Luna Hooia. me ka niakemake*e honlilo aku i ko.ka lehulehu dala e īike me ko lakou uiakemake iho, oia lioi. ua ma.kemak? ke Aupuni e palena ole i ke da)a. He kaiiaka oia i ikeia no kona a nie ka Loopono, a mlaaniina no kona waiho ana. Uu loheia he poohina aia i Haiku, Maui, ka mea e manaoia nei ma ia wahi, he mea hoi e noho liana aiai la maialo o Halauwina. Eia na'loea i koho ole ia o ka poai hemolele o na pakaha ke paka pono nei i ka Bila Haawina. O kahi hilo nae, iloko o ko na Kuhina poke ana.i na uku me ke ake e hoike ae i ko lakou manao ai pakiko, he $60,000 waje no ka emi iho i ka Bila Haawiua o ke Kau Ahaolelo o 1892. Mau ka ne'e ! Ke hoopiiia nei hoi na uku o kekahi poe Lunakanawai Apana. O kekahi o aa haawina lapuwale loa o ka hoomahuahuaia ana, oia nls ka ukii o ke kakuuolelo o ke Kuhina ī Wasinetona ī $8,400, oia hoi, he $350 tio ka malataa. Ina malalo o ke Aupnni Moi, piena ka Aoao Hoomaemae no keia hoopii ana, i keia nae hoi, 0 lakou ia a he mea ola hoi.

Ma ka hoa-kaka a kalii uhaIlaki no ke kiiuin o keia hoouiaiiuahua- 'ana, maioiill 110 ia o ka pii uka ?>oho ana ma Wasinetona a me ka lawelawe pu.hoi ona kakuuolelo la i ka oihana luna no keia Aupuni Ika wa o ke Kuhiua e kaawaie ai, ina paha i hele uo-kana hanahoikeike imi loaa a n)ftre wahine

paha, oiai, uh mai nei ua Kuhina la. Ea, he kext "keia a ke ano e a me ka apiki, a malia nae paha, e ole ua kakauolelo la, ponopouo iki ai ke Kuhina poo paakiki o ria Pi Gi ; a loaa hoi ka mea nana e kuhikuhi pono aku iaia*i na rula o ka oihana mamuli kona maa a walea ma ka Oihuna Kanikela AmeHka a me ko kakou Keena o ko na Aiwa E.

ile $l,r>oo o na Uonu Aupuni i lilo, pela ku hoike helw u ko Kuliiou Waiwai o ka h\ 11 nei, he $22,V>42 «2 hoi ka lilo o ke Aupuui Kuikawa, u ho ttv*2o,S7 hoi ku huiua nni o ka aio lahui, Nui*no ka hnawo la *