Ka Makaainana, Volume I, Number 17, 23 April 1894 — Page 1

Page PDF (881.99 KB)

This text was transcribed by:  Anthony Dirig
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

BUKE I---Ano hou. Honolulu, Oahu, Aperila 23,1894.    Helu 17

 

KAKOO IA HAWAII.

 

Ka Manao makee o kekahi Kanaka Kalaiaina Kaulana.

 

            Mamuli o kekahi palapala a@a a Mr. C.C. Moreno i ka Mea Hanohano Fred Douglass (Dugalasa), i na la o ka hapa mua o Maraki i hala, e u walo aku a@a iaia ma kona ano alakai no kona lahui ma Amerika Huipuia e hapai ae i kona leo mana nui ma ka aoao e “hoopakele ana i ka lahuikanaka maikai a kumu o Hawaii, i ano like loa hoi me kou, a no ka Moi hoi, i hooweliweliia a hooneleia, mai ka hapalua mai o Ianuari, 1893, i kona mau pono, lanakila a i ke kuokoa kalaiaina hoi o kona aina, mamuli o na hana poholalo a kipikipi a na keiki alunu a ao pono ole ia a na misionari, i kakooia hoi e kekahi aluka o na koa ake loaa mai waena aku o na opala o @a lahui a pau.” Ua olelo aku o Mr. Moreno ma ke ano e mahalo ana i ko Peresidena Kalivilana kahua alakai no ka hoihoi hou ae i ke Alii. A mamuli hoi o ia palapaia a ua makamaka la i loaa mai ai keia palapala pane malalo iho mai ia Mr. Dugalasa: CEDAR HILL, ANACOSTIA, D.C., MARAKI 14, 1984.

Caesar Celso Moreno, Esq.,

            E kuu Mea Mahalo—Ua loaa pono mai ia’u kau boke o ka ninau Hawaii, a oiai hoi eia ke awiwi nei maka boomakaukau ana e haalele iho i ke kulanakauhale nei, e noho iki iho au e mahalo aku ia oe no keia, e like hoi me ko’u manao ana, he kokua waiwai loa keia i ka aoao o ka oiaio a me ke kaulike (pono). O ko’u manao maoli hoi, ina aole no ke akeakea kuleana ole o ko makaou poe makaainana, @ia ne ka Moi Liliuokalani ke noho nei iluna o kona uohoalii. O na olelo wale a@a e laulaha nei, i manao ia hoi i mea e hapala eleeie loa aku a@ ka@inoa maikai o ka Moi, aole loa @a he mea no’u e puni aku ai. He kahike Ioa ia ano hana, a ua hoohanaia hoi me ka loea a me ke kuio maoli mai ka manawa mua loa mai o Kaleba a me Iosua i ike ai i na hua-waina o Kanaana. O makou ka Iudaio o keia au honua ke makemake hoi makou i na aina o kekahi poe e ae, ua hewa loa ia poe i na ano hewa pelapela loa a ua kupono ele hoi e ola iho. Ma ko makou a@o i keia la, ke hookolo aku nei no makoi i ke ano’oka makau hoo hane ana ia Mekiko ma ka men pili ia Tesata. Ua noho aku ko makou mau makaainana ma Tesata malalo o ka olelo paa ana e hoolohe aku i na kanawai o Mekiko, aka, i ka manawa i loaa iki ae ai o ka ikaika ia lakou, no kipi nui aku la lakou a kukulu ae la hoi i aupuni no lakou iho no ka pakuiia mai hoi ia Amerika Huipuia mahope aku. Ma na mea e ae paha a Peresidena Kalivilana i kuhihewa ai, e ma@o ana ka moolelo o ka ma@i hala ae i koha manao a hoapono ae hoi i ke kumu ana i kaulona pono aku ai e hooka. He Repubalika au, aka, aole au he “Repubalika no ka pono a hewa paha.”

            Owau iho no, e ka mea mahalo, me ka mahalo a makee nui, kou mea oiaio loa, FREDERICK DOUGLASS.

            Ua hoolahaia keia palapala ae la a keia loea kalaiaina Amerika maloko o ka nupepa Pou o Wasinetona, o Maraki 17. E hoomaopopoia mai hoi e ko makou poe heluhelu, he welo a he mamo paele oia a he paele no hoi i hele a aoo a uhi mai ka elua o na oho. He hoa oia mamaua iloko o ko Amerika Huipuia Ahaolele, iloki o ka Hale, a he Elele Kuhina hoi mamua koke aku nei i ka Repubalika Paele o Haiti. Ua mare oia i kekahi wahine haole ili keokeo e like la me keia poe o kakou nei e hailiili a e kuamuama nei i ke Aliiaimoku a me na wahine Hawaii. O ka puka ana o kekehi manao mai kekahi kanaka mai o kona kulana, he mea nui ia a he koo ikaika hoi no kakou.

 

Hoolaunaia a kukaiia ka Ike.

            I ka Poalua i hala iho la, i kahi wa paha mamua ae o ke awakea pono ana o ia la, ua hoea ae o Adimerala Waka a hoolauuaia me Peresidena Kole. Na ke Kuhina Amerika oia i hoolauna aku iloko o ke Keena Kalaunu o Iolani Hale. Ua uka@iia o Kole e kona ukali, e na Lunakanawai o ka Aba Kiekie, kona mau Kuhina a me na aliikoa o na pualikoa Pi Gi, a ua ukaliia hoi ka Adimerala e kona mau ukali ponoi. Aohe mau haiolelo ana, eia nae, ua hoehalaia he 15 minut paha ma ke kamakamailio apa. Ma ke alo iho na koa, i kokuaia e ka pualipuhiohe.

            Ia auwina la iho hoi, hora 2 paha, ua kukai aku o Kole i ko ka Adimerala kipa hoolauna ana aku me ia. Ua ukaliia oia e kela poe no i ukali ai iaia ia awakea aku. I ka holo ana aku a me ka hei ana mai, ua haawiia mai na pu aloha nona, he 21 pa@ahi no elua manawa, a ua welo ae hoi ka hae Hawaii make kia hope malalo pono iho o ka hae o ka Adimerala. Ua haawi mai he mahele o na koa malina o ke Kamepiona i ke kaalo nai ana ae mamua iho i ke aleha hapai pu. Laukanaka na uwapo, a aohe ike wale iho o ua pee Pi Gi la i ka lehulehu e kuku aku ana.

 

Ku Mai he Mokukaua Farani.

Auwina la o ka Poakolu iho la @ ku mai ai ka mokukaua Farani Duchaffault (Dusafolo), a moku ka aoao Waikiki iho o ka Piladelepia. Mai Kalao, Peru, mai nei oia, a i Maraki 28 kona haalele ana aku ia laila no Tahiti ma Honlulu aku nei, a i kipa wale mai nei no no na palapala. E hala ana paha he 12 a oi aku amu la i Kou nei. He moku uuku ibo oia i ka Adam@he elua pukuniahi ma kela a @ heia aoao, hookahi mamua a hookahi mahope, me eha mau pu ki pinapinai. Oiai oia iwaho o ke awa, ua ki pu aloha ae oia i ka hae o Adimerala Waka, a mahope iho i ka hae Hawaii, a ua kukaiia aku no hoi e ka Piladelepia a me ka batari o Kakaako. Ua holo aku na waapa o na mokukaua e ae, o ke Kamepiona nae ka mua a mahope aku hoi ke Takasiho a me ka Piladelepia. Iaia i hookomo ae ai a kona wahi i mo ku ai, ua hoohanohano aku he mahele koa malina no luna o ke Kamepiona, a o ka leo mele lahui hoi o Farani ka ka puali puhiohe o ka Piladelepia @ houhene aku ai. Ua hele aku ka Hope Komisina Farani iluna ona, a mahope o ka hala ana o hookahi paha hora, ua hoi pu mai oia no uka nei me ke kapena o ka moku, a ma ka waapa hoi o ua kapena la. Aole keia o ka moku i upuia e ku mai ana mai ka hema mai. Laukanaka na uwapo i na poe makaikai. Ua hookipa ohaoha ia aku ko makou mea kakau maluna o kona oneki, mahope iho o ka hookuuiaana o kona helennia.

 

Elua mau pahu ukana mai Vitoria aku, B.K., i hoailonai@ Rev. Father Mendolin, Molokai, Hawaiian Island,” i hueia aiai nei e na kiai Duke o Kapalakiko a ua helo a piha me na kini opiuma. Ua hoakakaia na mea o loko o ua mau pahu la he “mau buke a me na lole aahu,” a o ke kahunapule Katolika paha ma Kalawao ka mea i manaoia. I ka weheia ana, ua loaa iho uo he mao buke a me na lole i uhiia maluna @ malalo iho i hoonoho papa ia ai na kini opinma, he 200 iloko kahi a he 200 i kahi ae. Iua paha i hoea mai lanei, hala @o i na maka ewau o na kiai Duke o kakou nei.

 

Elua Kauna i Koe, Piha ke Kaau

 

Kakahiaka Poalua i hala iho la i pau ai he 32 poe Hawaii paani ki-pa i ka hopuhopuia mauka o Auwaiolimu. Mamua ae o ka manawa wehe o ka banako a e hukiia ae ai hoi o ka hua, ua hoea mua aku i ke alaula wale @ Kapena Anaru, Lokana, Kahele a me Mikila mauka o laila a iloko o na loi kalo ma ke kua ae o kahi noho o Kapena Makinikaea kahi i pee nui ai. Hora 6, ua lehulehu na kanaka i hiki aku a i ka hora 8 hoi e wehe ai ka banako, a oiai hoi @ kanaka e pikokoi ana ilaila a ua hele no hoi a puukiuki me ka nanea o ua poe la i ka lakou hana maa mau, a iloko o ka manawa hookahi, mamuli o kekahi hoailona, ua puka like ae na makai a heopuni ana i ua wahi la me na pu-panapana a me na newa ma na lima. Iloko o keia hoohikileleia a mamua ae hoi o ka maopopo lea ana o keia mea o hanaia aku nei, pau nui ana he 32 o lakou i ka hoaia me he pua kao la no kai o ka Halewai. I ka Poakolu a me ka Poaha mai i hookolokoloia ai imua o ka Aha Apana, a i ka la hope ua hoopaiia he 22 e uku i $5 a me $1 koina pakahi, a o Kuulu hoi, ka ona bakake, he $30 me na koina. Iwaena o keia poe i hopuia, o ka Rev. S. Paaluhi kahi, a na huli oia i hoike no ke Aupuni. He elima o na poe i hoopaiia ai ae ole e uku i keia Aupuni a ua hoi nui no Kawa e hana oolea ai.

 

            Ua waha-a nui ae o S. H. Oni maka kahi i ka poaono nei, ma ke alo iho o Honolulu Hale kahiko, alanui Kalepa, aole loa ka ke Alii e hoihoi hou ia ana. I ka ike o ka maka kahi!

            Eia he hui hana keakahaiolelo i o kakou nei, a ua hana iho nei i na po i bala ae ma ka Hale Opera Hawaii. E hoomau nui aku ano no i keia mau po iho. Nui ka mahaloia e na pee i hele a lohe a ike.

            Ua kipa ae o Adimerala Waka a me kona mau ukali ma kahi noho o Kolekaake, ma K@hona, alanui Ema, i ka auwina la Poaone nei. He wahi bana a ohumuhumu paha, a i ole ia, he launa ike wale aku la ne.

            Na ka mokupea Pal@nata aku nei ka eo o ka beihei moana me ka Waila, @o ka haalele aua ia Kou nei i Maraki 2S a ku laua i Kapalakiko i ka la 1S nei, he hapa la ka oi o ka mua. Oleloi he pili o $500, ua hooleia aku nei @ae i o e na kapena. Makeano lealea wale no ka keia heibei mawaena o laua.