Ka Makaainana, Volume I, Number 17, 23 April 1894 — Page 2

Page PDF (850.56 KB)

This text was transcribed by:  Kaulana Dameg
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

HE MOOLELO KAAO

NO

MONE TIKERO

KA

HOLOLIO I KA WA HOOILO

KA

UI MAALO I KE KUPULAU

A O KE

KEIKIALII HARE MATINE

KE

KIAHA OPAKA O NINEWA

MOKUNA XI

            E ke kupaa, auhea kou lanakila ana—E ka Hoowalewale e, e hooki i kau hana—Ahai ke akule i ke kolohe—Ke alahele iloko o na mauna—Ka hololio o ke aumoe.

            Iloko o ia manawa i haawi ae ai ua keikialii la i na umii paa ana ma ka puhaka o ka pua lilia o Zubieda, a hao ae la i na kepa o Haleauau ma na opi aoao o kona lio, a oia no hoi ka manawa i kuupau aku ai ua lio la i kona mama holo, ke hele la a momoe ka lau o na laau iloko o ia pouli nui i ka ua mea o ka holo o ka lio, a ke kani iki iho la ka aka a ke kolohe no ka hookoia aku o kona makemake, me kona manao pu iho e nalo ana kana mau hana. Aka, aole e nalo, no ka mea, ua ikea e ke Kaledea hele kuewa o keia kula papaa la kamahao o Moiliili, (o Sahara paha ma kekahi olelo ana, aia ma Aferika Hema.) Ae.

            Aka, iloko o ia manawa i uwe ae ai ua kaikamahine la me ka nui o ka leo i mea e loheia mai ai e na poe e hele auwana wale a@ ana no maloko o na ululaau iloko o ia mau hora o ke aumoe, a malia o lohe mai lakou i keia leo uwe iloko o ka pilikia, alaila, aole e nele ko lakou hele mai haawi iho i na kokua ana i ka mea i haule iloko o ka pilikia.

            A ke haohao mai nei paha oe e ka makamaka heluhelu no keia keikialii e ahai nei i ka pua lilia o Zubieda.

            Aole ia he mea okoa mawaho ae o ke keikialii i kuluma mau ia kakou maloko o keia nanea, aka, o Hare Matine no ia ka mea nona ka puuwai i haulehia i ke aloha i ua pua lilia la, a o ka mea hoi i aa e paio mo ke kupua Fuginedera o na Mauna Urala, a haule nae iloko o ke kuhihewa.

            A oia no keia e hamabaga nei i ka mea a kekahi poe i imi ai a loaa a hoao ae la e limanui. A mamuli no hoi o kona piha ma na hana akamai a me ka maalea, i hui pu ia hoi me kona manao o ka puuwai eleele kaili wahine, ua hoano e iho la oia i kona mau helehelena i mea no Mozunadime e punihei mai ai iaia, alaila, oia kona wa e hooko ai i kona makemake o ka uahoa, a oia keia e hele nei iloko o na ululaau i ka po. [Ina paha ma ke kaa pio, aohe olelo ana.]

            A i keia wa a ka lio e kuupau nei i ka ikaika hoonei o kona mau wawae imua a hoea aku iwaena o kekahi mau lalani mauna e ku mai ana ma kela a me keia aoao ona, aia hoi, ua kani ae la ka ihu o kona lio me ka ikaika, a no ia mea i kaohi iki mai ai oia i ka holo o kona lio, a unuhi awiwi ae la i kana pahikaua me kona puliki paa ana ae i kana ukana makamae e noho la mamua ona.

            Aole i liuliu iho lohe koliuliu ae la laua i ke pohapoha ana mai o kekahi mau kapuai wawae lio ma kahi aole i mamao loa mai kahi a laua e hele aku nei.

            No ia mea i pane aku ai ua keikialii la imua o kona hoa hololio me keia mau olelo:

            "Me he mea ala, o ko'u mau kanaka ae paha keia e hele mai nei e hookipa ia kaua iloko o ko'u halealii, a oia aku ana kou home e hauoli ai oe iloko o na la a pau o kou ola ana, aole he mea nana e hoopilikia mai ia oe. Nou na mea a pau ke ae mai oe e honi kaua."

            "U'oki. e ka nahesa hoowalewale! Aole e hiki ia'u ke ae aku i kou manao, no ka mea ke ike nei au, aole he mea okoa aku; aka, o oe—o oe no o Hare Matine!"

            "Ua ike mai la anei oe ia'u?", Wahi a Hare i ninau aku ai.

            "Ke ike maopopo nei au ia oe iloko o keia manawa o ka pouli e pahola nei iluna o ka ili honua, me he ao la ke ano. Nolaila' e hookuu ae oe ia'u," a kupaka ino ae la ua kaikamahine la me ka manao e hemo ae mai ka puliki ana a Hare, aka, aole e hemo.

            Ia manawa, aia ke hookokoke loa mai la ke pahupahu kapuai lio a laua i lohe ai mamua iho, a no ia mea i kahea ae ai o Mozunadine me ka leo nui—

            "E kokua mai oe ia'u e ka mea hooholo lio o ke aumoe! E hoopakele ae ia'u mai na lima aku o keia puuwai eleele!"

            "Owai kela?" wahi a ka mea hooholo o ka lio malihini iloko o na ululaau i ninau mai ai.

            Lohe maopopo aku la ka pua lilia o Zubieda i ka mea nona kela leo i pane mai ai, a haupu ae la ia o ka mea no a kona puuwai i aloha ai.

            Nolaila, me ka leo nui o ka mea i piha i ke aloha no ka ipo, i kahea aku ai oia—

            "E hoopakele ae ia'u mai na lima aku o keia kanaka puuwai eleele, a i ole, e make iho no au maloko o keia ululaau."

            "E pani i kou waha, e ka hupo. Owai kau e kapa nei he puuwai eleele? O ka mea anei e nohoalii aku ana maluna o kekahi lahuikanaka nui mahope aku o kona makuakane—oia no anei kau e kamailio nei? E ka hupo, aole loa pela. O ka hanohano o ka noho kalaunu o ko'u makuakane, nou ia ke ae mai oe, e honi kaua."

            "U'oki!" wahi a ka malihini i pane mai ai, "a owai keia mau auwana hele o ka po?"

            "Ha! ha! ha! O oe mai la ka ia e ka ilio kawau o loko o na ululaau o Paramuga! E neenee mai i oki aku ai ka moopuna a Sahazia i kou kania-i a waiho iho i kou kino i mea ai na na holoholona hihiu."

            O na manao koa o ka wiwo ole, oia na haawina i kau iho maluna o Hare Matine. A o kekahi mea no paha ona i ano haakei loa ae ai no ka noho pu ana o ka pua lilia me ia.

            Aka, ua akaaka mai la ua hololio la o ke aumoe iaia, a pane mai la:

            "Ua ala mai nei ka na poe o loko o na ilina—a oia paha keia leo a'u e lohe nei?"

            [Aole i pau.]

 

Aole Oia he Ilio.

            He haole i makemake e loaa kona palapala ae holo ka i makemake e holo aku ma ka Arawa. Oiai hoi, ua uku oia i kona auhau a ua nalowale nae hoi ka palapala hookaa, ua hoea aku oia i ke Keena Auhau i kope no kona palapala hookaa i nalowale. Ua oleloia mai nae hoi oia e ka Hope Luna Auhau e uku hou oia i kona auhau, oia ka ka rula, a e like hoi me ko na ilio auhau a lakou oehaa e hana imi dala nei. Na keia hoohalikeia mai ona me he ilio la i hoopiena ae iaia a haawi aaka aku la i kona mahalo, a i ka hele ana aku i ka Hale Dute ua loaa mai no kona palapala ae holo me ka palapala auhau ole.

 

            He 10 paha poe Pukiki i huli hoi mai nei ma ka Mariposa, no ka nui o ka hune a me ka nele hana ma Kapalakiko.

            Nui loa ka pii o ka opiuma i keia wa, wahi a ka oleloia, mai ka $7.50 no ke kini o Kaleponi aenei a i ka $12.50 no ke kini o ko Honakona aku.

            He aha hoikeike pili lahui me na mea ai ka na wahine i hana ae no ka pomaikai o kekahi mau hui kokua aloha i ka po Poalima, la 13, i Manamana a ua hoomau ia mai i ka auwina la a me ka po Poaono mai. Iwaena o na hoikeike like ole, "o Hawaii no ka oi," wahi a na poe i hele a i ikemaka. Ua haawiia he mau hooho leo huro ana no Hawaii, mai na poe a pau malaila, e hoike ana i ka mahalo no na mea i hanaia.

 

NA MOKUPUNI.

            Ma lalo o keia poo ae la e hoopuka mau aku ai makou, mai keia manawa aku, i na meahou mai kela a me keia pea o ko kakou aina nei, ma ke ano he mau lono pili kuloko iho la no kakou nei.

EO NO IA MAUI!

UA HOIKE KE ALOHA ALII OIAIO!

KUPAA MAHOPE O KA AINA.

            MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ua hoonaue nui ia na puuwai o na keiki o Maui me he olai la e hoonaue ana i ka honua, i ka lohe ana me ka oiaio i ka puuwai hao kila o ka Mea Mahaloia o ka Ua Ulalena o Piiholo, oiai, ma ka Poakolu nei iho la i noho ai ka papa nana koho balota o ka mahele koho ekahi o ka apana o Makawao, ma ka hale leta o Makawao. A oiai hoi, o ua Duke Hao puuwai wiwo ole la kekahi lala o ua papa nei, a i ka wa i noi mai ai ka lunahoomalu o ka Papa iaia e hoohiki, ua hoole aku oia me ka olelo ana,—"Aole e hiki ia'u ke hoohiki, oiai, he aloha au i ka aina, ke Alii a me ka lahui, a e lilo auanei au i mea hoohiki wahahee ina au e hoohiki ana," a ua waiho aku oia i kona noho hoa ana no ia papa. Ua lilo keia hana ana a ua Duke Hao nei i mea e ne-i ai ka honua, a e olapa ai hoi ka uwila o na poe hookonokono a hooikaika o ka aoao o na mikanele.

            Ea! e kuu lahui, a e na poe e noho mai nei ma na oihana Aupuni e like me kahi Aisupa o Hana, he mea pono e hoohalike mai me keia hoakanaka o kakou, alaila, ma ka lokahi ka lanakila, a ma ka mokuahana ka hiolo. I ekolu huro o ka hoomaikai a ka mokupuni o Kama e haawi aku nei ia oe, e ka Mea Mahaloia, a na ke Akua e hoolanakila i ka oao o ka lahui nona ka aina.

            A ma ia la hookahi no i kaiahuluhuluia ae ai kekahi makai o ka apana o Makawao e hele e hoohiki, a i kona ku ana ma ke pakaukau, kauohaia mai la oia e kau ae i kona lima iluna mawaena o ka lani me ka honua, a i ka wa i heluheluia mai ai o ka olelo hoohiki a hiki i kahi e olelo ana—"Ke hoohiki nei au imua o ke Akua Mana Loa," ia wa, ua hookikina mai la ke aloha aina, ke aloha Al i a me ke aloha lahui iloko o kona puuwai, me he leo maopopo la, a hoopuka ae la kona waha i keia mau olelo o ka wiwo ole—"No," a huli aku la kona alo i ka puka a hele aku la iwaho. I ka ninau ana aku o ka lunahoomalu—"What is the matter, H. W.?" Pane aku la oia: "Ua kue mai ko'u lunaikehala i keia hoohiki ana, nolaila, ina au e hoohiki ana, ua hoohiki wahahee au." Auwe ka nani e!

            E kuu lahui, ke ike mai la oukou i ke kupaa o keia opio Hawaii ma ka aoao o ka lahui.