Ka Makaainana, Volume I, Number 17, 23 April 1894 — KAKOO IA HAWAII. KA Manao Makee o kekahi Kanaka Kalaiaina Kaulana. [ARTICLE]

KAKOO IA HAWAII.

KA Manao Makee o kekahi Kanaka Kalaiaina Kaulana.

Mamuii o kekahi palapala ana a Mr. 0. C. Moreno i ka Mea Hanohano Fred. Donglass (<Duga]as.a), i na la oka hapa mua o Maraki i h-ala, e u walo aku

ana iaia ma kona ano alakai no kona lahui ma Amerika Huipuia

e hapai ae i kona leo mana nui sna ka aoao e "hoopakeie ana i ka lahuikanaka.niaikai a kumu o Hawaii, i ano like loa hoi me kou, a no ka Moi hoi 3 i hoowehweliia a hooneieia, mai ka hapalua mai o lanuari, 1893, i kona uiau pono, lanakila a ike kuokoa kalaiaina hoi o kona aina, mamuli o na hana poholalo a kipikipi ana keiki ;nlunn a ao pono ole ia a na misionari, i ka-

kooia hoi e kekahi aluka o na koa ake loaa mai w r aena aku o na opala s> >ya lahai a pau."' Ua olelo aku o Mr. Moreno ma ke ano e mahalo ana iko Peresidena Kalivilana kahua alakai no ka hoihoi hou ae i k© Alii, A mamuli h©i o h, palapaia a ua makamaka la i loaa mai ai keia palapaia pane īiialalo iho mai ia Mr, Dugala„sa:

Cedar Hill, Anacostia, D.C., Maraki 14, 1894. C,£SAii Celso Mokeno, Esb,,

E kuu Mea Mahalo-—Ua loaa pono mai ia'u kau huke 6 ka ninau Hawaii, a oiai hoi eia ke awiwi nei roa ka hoōmakaukau ana e haalele iho i ke kulanakauhale nei, e noho iki iho au e mahalo aku ia oe no keia, e like hoi me ko'u manao ana, he kokun waiwai loa keia i ka aoao o ka oiaio a me ke kaulike (pono). O ko'u manao maoli hoi, ina aole no ke akeakea kuleana ole o ko makou poe tnakaairtana, eia no ka Mui Liliuokalani ke noho nei iluna o kona nohoalii» 0 na olelo wale aua e laulaha nei, i manao la hoi i mea e hapala eleeie ioa aku ui ; ka iiioa maikai o ka Moi, aolo 'loa ia he moa no'u e imni aku ai. He kahiko loa ia ano hana, a ua hoohanaia hoi me ka loea a ke Jcuio maoli mai ka TOanawa mna loa mai o Kale|>a a me losua s ike ai i na liua-waiaa » Kanaana, O mnkou ka judaio o ke:a au hon a ke inakemake hoi makou i na aina o kekuhi poe e ae, ua hewa loa ia poe i iia ano hewa pelapehi loa a ua kupono ele hoi e ola iho. Ma ko inakoti ano i keia la, ke lookolo aku noi no makou i ke mo'o kf, makou hoo han»' ana la Mekiko m i k i mw pili ia Tesata. 0% noht iku ko

uiakon mau niakaainana ma IVs?vta maiaio o ka olelo paa any e* heolphe «ku i na kanawai ' o Mekiko, aku, 1 ka manawa i loaa iki ne ai o ka ikaika ia liakou. I ua kipi nui aku h lakou a kuku]u ae la hii i aupnni no lakou iho no ka pakuiia mai hoi ia Amerikt» Huipuia mahope aku. Ma na mea eae paha a Peresidenh Fnlivi)ana i kuhiheWa ai, e in? > ana ka moolelo oka mar i i hala ae i koha manao a h&epono ae hoi i ke kumu ana i kaulona. pono aku ai e hooko. He Repubalika au, aka, aole au [ he ,f ßepubalika 110 ka pono a • hewa paha." i j Owau iho no, e ka mea ma- ; halo, me ka mahalo a makee nui, I kou mea oiaio loa, • | Fredertck Douglass. i

Ua hoolahaia keia palaphla ae ] la a keia loea kalaiaina Amerika maloko o ka nupepa Pou o Wasiri,etoua, o Maraki 17. 'E hoomaopopoia inai hoi e ko makou poe heluhein, he welo a he iuamo; paele oia ahe paele no hoi i hele a aoo a ulii mai ka «lua ona oho. He hoa oia mamiaa iloko o ko Amerika Huipuia Ahaolelo, iloko o ka Haie, a he Elele jKuhina hoi mainua koke ' aku nei i ka Repubālika Paele o Haiti. Ua mare oia i kekahi 1 wahine haole ili ke©keo e like la me keia poe o kukou nei e hailiili a e kuainuanui nei i ke Aliiaimoku a me na v r ahine Hawaii. Oka puka ana c kekahi manao mai kekahi kanaka mai o kona kulap-i, ;he maa nui ia a he koo ikaika hoi no iakou.

-I- ■ ■ - Hoolnuiiaia a Kukaiia k<i Iko. I ka Poalua i hala iho la, i kahi wa paha mamua o ke awukea pono aua oia la, ua hoea ae o Adiiuerala Waka a hoolauuaia me Peresiden'u Kole. Ka ke Kuhina Amerika oin i hoolauua aku iloko o ke Keeoa Kalawnu' o lol&ui Hak, Ua ukaiiia o Kole e knnu'uka|li 4 e uu Lunakanawāi o ka Aha -kiekie, koua' mau Kuhiua a me na aliikoa o na pualikoa Pi Gi, a un ukaliia hoi ka Adimerala|e ko?m mau *ik«Ji, ponoi. Aoh)? iuau haiolelo ana, eia v.a hoo. halaia he 15 mmuio pali» ma kv kamakamailio ana 'Ma k aio iko.ua koa, i kokuala e ljapuali* puhioh©, īa auwina la iho hoi, !hora 2 paha, ua kukai aku o Kple i ko ka A'!i:ut rala kipa uoolauiui aua āku uie ia. l'a ukaliia oiu kela poe i ukali «1 iaia ia awakea āko; I ka holo auu aku a m*> ka h«»i ana niai, u* ha'awiia māl r> \ \\\ aloha in»na. he

21 p jahi no elua-manawa, a ua welo ae hoi ka hae Hawaii uia ke kia hope malalo pono iho o j ka hae oka Adimerala. Ua h;;awi mai he maliele o na koa malina o ke Kamepiona i ke kaalo nv:.i ana ae manma iho i ke aleha hapai pu. Lankanaka na uwapo, a aohe ike wale iho o ua pee Pi Gi la i ka lehulehu $ kuku aku ana.

| Ku >ta! lie Mokakaua Farani. K Auwina la e ka Poakolu iho i Ja ; ku mai ai ka «nokuVaua ! Far£ni DucliafTHult (Dusafolo), ! a m/>ku ma ka ao'ao Waikik 1 iho | o ka Filadelepia. Mai Kalao, j Perii, n:ai nei oia, a i Maraki 28

korn haalele aua aku ia laila no Tahiti taa Honolulu aku nei, a i kipa wale inai 110 110 na palapala. E hala ana paha, he 12 aoi aku m«w )a i Kou nei. uukn ibo ©īa i ka Adam«he elaa pukuūiahi raa kela keia hookahi mamua a hoekahi mahope, ine eha mau pu ki pinapinai. Oiai oia iwaho o ke av/a t . ua ki pu aloha ae oia i ka hae o Adimerala Waka, a mahore iho i ka hae Hawaii, a na kukaiia aku no hoi e ka Pilādelepia a me ka b'atari o Kakaako. Ua holo aku na waapa o na mokukaua e ae, oke Kamepiona nae ka mua a mahope aku hoi ke Takasiho a.me Piladelepia. laia i hookoaio ae ai a kona wahi i mo-ku ai, ua hoohanohano aku he . maheie koa mahna no luua o ke Kaiiiepiona, a o ka leo mele lahui lu.i o Farani ka ka puali puhiohe o ka I Pilade]epia ] honhene aku ai. j Ua liolo uku ka Hope Komiaina i Farain ihma ona, a mahope o | ka hn)a ana o hookahi paha hora, j ua hoi pu mai oia no uka hei ine | ke kapena oka moku, ama ka j oua kapena lu. Aole ; keia o ka moku i upuia e ku mai | ana moi ka hema mni. Lauj kannkn na uwapo i na poe m«. | knikai. Ua hookipa ohaoha ia aku k»» makou uiea kakau mulu nt o kona oneki, mahope ih o i ka hookuuia una o koua heleu ina

i | Elua mau p«hw ukana mai ! Viioria aku, B. K., 1 hoailonain ; Hev. FatherMeudoliu» Molokai, \ Hawumn lsland t ,, i hueia nai | iiei q ua kiai Dut<* o Kapaiakiko , nua UoJo & piha me na kiai opi- , uiuu. Uu hoakukaia na uiea o loko o u« mauj>a!su h\ he "iaau | buke a me na lole aahu»" a o ke i kahwnapule Katolika paha laaa I Kalawao ka moa i tuauaoia. I ; kn woheia aua» uaJoaa ih«> uohe uiuvi buke a aie na lole 1 uliiia maluna » mnUlo iho i hoouoho : papa i* «i na kiui opiuma» he : 600 iioko o knhi a he 200 i kahi ! ***** paha i hoea mai ianei» j haiu uo i na maka «wau o na • kiui Dute o kukv 4 i

EluaKaunai Koo, Plha ke Kaau t Kakahiaka Poahia 1 hala iho la 1 pau ai he 32 poe Hawaii paaui ki-pa i ka hopuliopiiia mauka o Auwaiolimu. Maiuua ae o ka maaawa wehe o ka Tbajaako a e hukiia ae ai lioi o ka hua, ua hoea iiiua aku i ke alaula wale u Kapeha Anaru, Lutanela Holi, na Makai Kaapa, Lokana,

Kahele a me Mikila paauka o laiia a iloko ® na Joi kalo, ma ke kua ae o kahi pohb o Kapena Makieikaea kahi i pee nui ai. Hora 6, ua lehuleha iia kanaka i hiki aku* ai ka hom $ hoi e wehe/ai ka banako, a oiai boi kanaka e pikokoi aua ilaila a ua hele no hoi a puukioki me ka nanea o ua poe la i ka lakou hana maa ruau, a iioko o ka manawa hookahi, inamuli o kekahi hoailona, ua puka like ae pa makai a heopuni ana i ua wahi la me na pu-panapana a me na bewa iiia na lima. Tloko o keia hoohikileieia a laamui ae hoi o ka maojtopo lea ana o keia mea g hanaia aku nei, pau nui ana he 32 o. lakou i ka hoaia me he

pua kao la no kai o ka Halewai. I ka Poakolu ame ka Poaha naai i heokolokoloia ai imua o ka Aha Apaaa, a1 ka la hope ua- hoopaiia he 22 e uku iso a me $1 koina pakahi, a o Kuulu hoi, ka ona banako", he $30 me na koina. Iwaena, o keia poe i kopuia, o ka Rev. S. Paaluhi kahi, ana huli oia i hoike no ke Aupuni He eiima ona poe i hoopaiia i ae ole e uku i keia Aupuni a ua hoi mii no Kawa e.haua oolea ai.

Ua waha-a rvui ae o S, H» Oui maka kahi i ka F«?>ao»o uei, ma ke ak> iho o Honohilu Hale kahiko, ala»mi Kalep.M, aole toa ka ke 'AIM e hoihoi hou ia air?. I ka ike o ka mah k*hi *

Eia he bui haiui keaka liaioklo i o kakou nci # -A ua haua iho uti iuupo i a6 uuu ka Hale Opora 11-iwaii. E hoomau uui aku.AUi) no i keia mau po ilio. Nui ka mahaloia e ua pee i heU u lohe a ike.

Ua kipa ae o Adiwerala WaU a me kon* man ukali ma kalii noho Kolekaak?, ma Ku.»ehana, a!«tiui Ema, \ ka auwiua !a Poaono nei, Ho walii haua a ohumuhuniu paha. a i ol<? ia» he launa ike wale aku la iao. Na ka mokupea Fal uaia aku nei ka eo o uioauu me ka \Vailj. # oka haalek aua ia Kou uei 1 Maraki 2$ aku Uu* i Ka;>aUkiko i ka U 13 uei, he h&pa la ka oi oku mua. Oioloi* he pUi o 1500, ua hooleia aku ueL uae i o e ua Ma keauo halen wale no ka keia h«:fcei m*. wa«na o