Ka Makaainana, Volume I, Number 18, 30 April 1894 — Page 8

Page PDF (935.67 KB)

This text was transcribed by:  Bruce Morén-duolljá
This work is dedicated to:  The Lule Saami Community in Norway and Sweden

8          HONOLULU, OAHU, POAKAHI, APERILA 30, 1894

 

Ka Makaainana.

 

ua li lo aku ka pahu ia lakou la e lawe i Honolulu a ua holo aku la no o Kekaula ma kela moku aku nei, a mai hoopiiia e Kekaula i Honolulu, o ka waiho e ana mai @ ua wahi V. V. Akepoka la ia Kale Aki, pau ai.

Pehea la ka manao o na poo o keia hope makai nui i kana hana - pono paha, aole paha? Heaha ke kumu o keia komo hupo a lima pakaha i ko hai pono? He uhane haukae aia iluna ona a oia mau no a hiki i keia mau la.

He mau hihia "hoeha" ko ka Poaha, la 19 nei, imua o ka Lunakanawai J. H. Waipuilani, a kapi paakai ia he mau hana @ia a miko pu no hoi he mau paa moekolohe kekahi. Aole i puka mai ka olelo hooholo o keia mau paa moekolohe, na ke kaikunane no o kahi Ewa i hoopii no kona aloha i kona kuahine, i ka pau o ke dala i ke kane manuahi. Oia hoi, o Beni Paakai, aohe hana, na keia kaikuahine o ianei e malama iaia a me kana wahiue. He kanaka ano kahuna keia, aia ma ka Baibala ka wehewehe ana e ola ai ka mai. Ina e olelo mai kekahi pauku e han a hewa, hana aku la no. Nu hou no ko ke Akua ae i ke kanaka e hana hewa. Ua like no ka manao o keia wahine me kana kane, he ae no e hoomoemoe kolohe. Kupono e hoopiiia keia wahine.

Aohe nui o na poe kanaka o Kau @ei i kakauinoa i ke koho elele han kumukanawai. He ku wale no a po ka la o na Papa Nana, e ole na Pukaka, loaa na wahi inoa.

G. P. KILOHI.

Kiolakaa, Kau, Apr. 19, 1894.

 

Ko Haiku Mau Mea Hou.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

Ma ka po Poaono, Mar. 31, ua hoonana ae a hoopuka i kekahi mau olelo pili aloha aina kekahi kanaka, imua o ka makai, Bila Papoko, a ua hooko aku ua makai la ma ka hopu ana i ua kanaka nei; a ua hele aku me ka makai e huli i na hoa'loha oua i dala no ka pela, he $6, a no ka loaa ole mai na hoa'loha mai, ua hoao iho la ua kanaka nei e mahuka, a o ka hua o ia hoao ana e mahuka, ua hanaiia aku i na peku hoki o Wahie e Papoko. Nolaila, o ka ka hanu mea hou e uwalo aku nei ia oe, e ka makamaka, ho ae kakou i ua hana pono, oia na hana Kula Sabati, aohe "ewau" e miki mai ia oukou. He hoa'loha maikai oia no ka mea e kakau nei.

Ke ninau nei o Geo. Z. Helekunihi ia C. K. Pa, no ka hoolaha hoopuaipuni, i ka make ana o ka moopuna a E. Helekunihi, i palahaia e ka makuahine. Ina aole e mihi aku ana o hoopunipuui nui, e miki aku ana paha ke "owau" no ka hemahema. HANUMEAHOU.

Makawao, Apr. 6, 1894

 

Ua ae okoa o Piko i kona hewa, no kona hoopuka ana i na olelo ino ilalo o Moanalua i ka La Pule i hala, imua o ka Aha Apana i ka Poalua i bala iho la, a ua kopiia e uku i $5 a me $3.30 koina. Nui ka oleloia he mau ha'e inu pia ko lalo o laila a o na La Pule na la laki loa i ko luna aku nei poe. Pela io no paha, o ka moe kaoo iho la no ka ia ma na kaa hali ohua nunui, a he kenikeni wale no, hoea ana ilalo.

 

KELA A ME KEIA

Poakolu iho ka la koho balota.

Apopo e ku mai ai ka Warimu mai na Panalaau mai o ka Hema.

Poluluhi ka lewa a ikiiki mai nei hoi keia mau la. He ehu wawae paha, ea?

Poaono, Mei 5, e hoomaka ai ke kau kinipopo. Paewa ka makou hoike o ka pule i hala.

Ua hooholoia e ka Ahaolelo Pi Gi ke kanawai hoomalu Pake a lakou ma ka heluhelu elua ia ana i ka Poaha iho la.

Ekolu wale no poe i lawe i lia hoohiki ma Kalaupapa a me Kalawao, Molokai, oia o Kauka Oliva, Kalawela a me S. K. Keanu.

He kanakolu ka nui o na paahana i hoohanaia ma ke kahua heihei e Kapiolani Paka i ka Poakahi i hala, a ua hele a maikai ia kahua i keia wa.

Apopo ka la hoano o ua Aposetole Pilipo a me Iakoba, a o ka Poaha ae hoi ka la hoano o ka pii ana o ka Haku i ka lani. He mau anaina haipule ko ia mau la ma na luakini Enelani a me Roma.

Elua emepaea a me elua repubalika e ikeia nei ma na aumokukaua e ku @ei iloko nei o Kou nei. Pehea keia, ea! Weliweli paha?

Kakaikahi loa na koa Pi gi i puka ae i ka hookahakaha paikau ma Halealii Kuea i ka po Poakahi i hala. Aohe no i maikai loa ka paikau ana malalo o ko Sopa hope.

Eia kela heina Pake paahao i hou ai i kona opu i ka pahi ke kiai mau ia nei i ka po a me ke ao ma Kawa. Ua hopohopoia o hoao hou ae oia e lawe ponoi iho no i kona ola.

Apopo e kuai kudala ia aku ai na Hale Mahoe kahiko, a iloko o eha la e hookaawaleia aku ai. Ma ia kahua iho, e kukuluia ae ana he hale uinihepa nani no Alani & Lopikana.

Ua lonolonoia ua waiho ae na Manu nui o Beritania Nui a me Farani i kekahi palapala akeakea iloko o ke keena o ko na Aina E, e kue ana i ko Amerika Huipuia la we ae a noho hoomalu ma ke awa o Puuloa.

He 1,507 ka heluna pololei loa no na poe o Honolulu nei i hoohiki, he paewa o hookahi mai ka makou, oiai, na kekahi lala mai no o ka Papa Komisina Hoohiki ka makou huina hua helu o ka helu i hala.

Ua kamoe @olea ae na kapuai wawae e Keo Emekona ma alanui Hotele, e hele ana paha i ka Halekoa, i ke awakea Poakolu iho la me ka auamo i kana pu raifela me he koa la e wiwo ai ka lehulehu. Ulaula wale!

Ua kipa ae o Adimerala Iwini, a me kona mau ukalielua, e ike a e haawi i ke aloha i ke Aliiaimoku i ka auwina la Poalima iho la. Oia a me laua kekahi i huli hoi hou aku ma ka Auseteralia o ka Poaono nei.

Ma ka Malulani o ka auwina la Poalua i hala iho la i huli mai ai ka Haku Bihopa o Honolulu, mai kana huakai aku nei i Kona Hema. Eha poe opio ana i kaulima mai nei liaila a lilo nui aku la i poe hoahanau Hawaii no ka Ekalesia ana e @oho poo nei.

Kakahiaka Poakahi i hala i ku mai ai ke kiapa Amerika S. C. Alani iloko o 10 1/2 la mai Kapalakiko mai. Aohe no hoi he wa a haule ka manawa holo pea oi loa aku o ka holo. Maikai ka makani a hoea mai la.

Ua palahuli ae kekahi ka haapaumi i ke aumoe Poaha iho la, ma Pawaa, ma Waikiki aku o ko Kale Hapakini wahi noho. Elua ohua Pake a me ke kahukaa o luna, a ua lele ae lakou a pakele ai. Aohe mau poino ano nui i loaa.

Ua loaoia o ka la keia o Uilama Olo, hope luna nui o ka Haiemai Pupule, e pau ai mai laila ae, no kona hoohiki ole ana. A ua lohe pu ia mai no hoi, ke pau oia, alaila, waiho na poe kiai a pau loa i ka hana i ka wa hookahi a hele like.

He aluka nui o ko Moanalua poe, maluna o elima kaa hoohuiaina, ka i pau nui ae i ka auau kai i Waikiki, i ka Poakolu nei ua hele no hoi a ohuohu. Ma ke alo nei o makou keena ku iho ai kaena a Lipine ne ke pikokoia o na kaa. Linalina wale!

Lehulehu na poe kamaaina o kakou i holo aku ma ka Auseteralia o ka Poaono nei. Iwaena o ia poe o Mrs. T. R. Poka a me ke kaikuaana, Mrs. Hasaloka, Hon. P. Numana, kekahi mau kaikamanine a Kapena Ki, a me kahi poe e ae.

He eono mahina ka hoopai hoopaahao ma ka hana oolea o Uilama Bere no ka aihue ana he elua eke kopaa ma ka la 17 nei mai ka mokumahu Pele. Ehia ka hoi mea aloha o kana wahine a me na keiki lehulehu. I ke ao no kahi i ka apa a kolohe okoa.

Mai ka Poalua i hala iho la i hoomakaia ai ka hookolokolo ana ia Kaaipia, no ka hoeha ana i kela wahine Pake makai o Kakaako, a i ka Poaha mai i hoahewaia ai a hoopaiia no elua malama hana oolea ma Kawa a me $1. E hoopii hou ia ana oia e kekahi Pake e ae, no ia wahi no no ia hewa like.

He hakaka kuikui me na kalapu ko ke ahiahi Poalima nei, ma ke ano malu, ma ka halepaikau kahiko ma alanui Moiwahine, mawaena o elua paa haole. Ilaila aku ko makou mea kakau, ua kipakuia mai nae aia a uku i $5. Aohe oia i ae e a ua haalele aku, me ka maopopo ole nawai la ka ai.

Lauah@a wale na lone i ua la i hala iho la no ka hoopauia aku paha o kekahi poe makai kumau, mamuli o ke kauohaia ana e lawe ae i na aahu piha a me na pono e ae o lakou i ka Halewai eia ka hoi he mea nana wale uo i akaka lea ai ko lakou makaukau. I nehinei iho la ua nana nui ia ana no ka @a mua lea. Pela aku ana ke hana mau ia aku ai ma keia mua aku.

Halo Kahikina! kupanaha no paha oe, o ko komo iho nei no ka ia i ko kamaa @u@i au i hoowahawaha ai mamua no k@ aluhee, au boi i hoino ai i ua la i aui aku la o kela makahiki a i keia wa he hookahi ka an like ana me ua auna kolea kauahua o Tahiti, ma ka lele likee ana i ka punana hookahi o ka kumakaia i ka aina. No Guru hana haua.

Kakuhiaka wale o ka Poakahi i hala, mahope iki iho o ka hora 9, ua uina mai he ehiku pu aloho o ka mokukaua Farani Dusafolo no ka Bihopa Katolika. Mahope ona, he 15 pu no ke Kuhina o Amerika Huipuia, a he 11 hoi mahope iho no ke Kanikela-Kenerala o Iapana. Ua kipa ike mua aku nae hoi ka Iapaua iluna o ka Piladelepia, a ua uina mai no ko laila mau pu.

Poakahi i hala i noho hou ae ae ai kahi Lunakanawai Apana imua o kana Aha, mahope o ka hala ana o kahi mau la i Wailuku aku nei, e haawi kino i kana olelo hooholo ma kela hihia wai kaulana o na Waieha. Ilaila pu aku nei no o Lolo Haki e kiai ai i ka pono o ka Ono Miliona. Na Hope Lunakanawai W. Luka Wilikoki i pani iho nei i ka makalua o ka Aha Apana no na la i kaawale aku ai o kona kahu.

Oiai ka Auseteralia e kuemi hope ana no ka holo loa aku i ke awakea Poaono nei, a ua huli pono ae no hoi ka ihu a neeu aku la imua no ka holo loa aku, ua haawiia ua hoomaikai a hapai pu ana no Adimerala Iwini mai na mokukaua a pau oiai ka moku e kaalo ana mamua iho o lakou, me ke kani o na o le mai na Kepani a me na Pelekane, ka bana hoi mai na Maleka me ka uina pu ae he 13 pu aloha no ko lakou poo e hoi ana i ka home, a huro hoi na Palani mai luna ae o na kaula likini.

Hora 9 o ka po Poaono nei i make ai o Mrs. Luisa Makinikaea, ka wahine opiopio a Keoki Makinikaea, i ka 21 paha o na makahiki. Hookahi uo paha pule o ka mai ana a hala aku la i ka heewale o ka opu keiki o elima malama. Lehulehu ka ohana na makamaka a me na hoaloha i kipa ike aku. I ka auwina la o nehinei i hoolewaia ae ai a waiho pu me na makua ma ka ilina o Koula. O Keoni Kakane (J. Duncan) kona luaui, he hoa paaua no keia oihaua.

Eia ke kakiaia nei na pou hou o ka uwapo hou e hanaia aku ana makai iho o ka Hale Makeke kahiko. Mahope o ka pau aua o ka hana i ke ahiahi Poakelu iho la ua mukii kaula ia kahi kao kakia pou i ka uwapo mai, a i kahi wa paha o ia po ua palahuli iloko o ke kai, i ke okaikai a oehueho ana mai paha hoi o ia po, a waiho ana o luna loa i kule. Aia no a ua ao, ikeia keia hana apiki hou @ ua "hanaiahuhu" la a Rewela. O ka ekolu ino la keia o kona hana apiki ana a poholo ka enegini iloko o ke kai, a me he la aole no paha keia o ka hope loa.

Poakahi i hala, i ka auwina la, i haalele aku ai ka Pele ia Makaweli me 3,950 eke kopaa o luna. Wanaao Poalua ae, @iai ma ke kowa he 14 hora mai ka aina mai ua lilo @ haki pu kona kia luna i ka pa oolea o ka makani. Ua huli hoi hou aku oia i hope a ku hou i Makaweli iloko o @ono hora, a ilaila i hana hou ia ai a haalele aku ia laila i ka@ahaika Poakelu a ku mai ia nei i ke awakea Poaha iloko o 33 hora. I kakahiaka nui nae o ka la i ku mai ai, ua poiia a naha ke aniani o luna iho o hope e kekahi ale nui. E u iho aua kona hole aua a paa kona m@u hemahema i ka hana hou ia.