Ka Makaainana, Volume I, Number 19, 7 May 1894 — Page 5

Page PDF (853.15 KB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 7, 1894.

 

hana hele haiolelo imi pomaikai nona iho.  Aohe hana a ke Alii o ke ku wale no (me ka aahu no) iluna o ka awai me ke kalaunu ma kona poo oiai oia e haiolelo ana ma na mea pili ia Hawaii nei, a o ka hapalua o na pomaikai e loaa mai ana iaia ma ia hana, no ke Alii ia.  Ea, ua mahaoi no keia lapuwale, no ka mea, mamua o ka maopopo ana iaia e aeia aku ana kona manao palaueka a hoohaahaa, ua hoolaha e aku oia i kona manao ma na nupepa.  Ahu ke olo!

 

            He $1000 ae la ka pehu houo ka aie lahui i ka pule i hala iho la, aohe mau lilo no ia hoolilo ana i na bona.  A imua hoi o ka Ahaolelo Pi Gi, ua waiho ae o Alanaki Kauka, ma kona ano Lunakanawai Kiekie,  i ka hoike o ia oihana, me na olelo kalokalo hoi ma ka panina o ia hoike, e i ana -"E ola ke Aupuni Kuikawa i ke Akua."  U, e ola io ana no, i ke kalokalo a pule oiaio la hoi, no ka mea, ua hele mai nei oia a me lakou i ho a kohu poe apokaka a aia maopopo loa.

 

            Manao paha ka mea nona kela manao i hoopukaia ma ka Holomua puka la o ka Poalua, Aperila 24, maluna ae o ka inoa  "Moanalua Commercial Union," he mea ia no ko Moanalua poe e pakele ai mai ka makou pahuna ana aku.  Aole o ka hoohuiaina ka lakou i nana, aka, o ka business (hana).  O ka hana ka paha ka na haole e hanaino nei ia kakou a e ake nei e hoopauia na Hawaii a pau loa mai na oihana aku a e hoolilo hoi ia kakou i poe kuewa iloko nei no o ko kakou aina ponoi.  Ka i no hoi e hana aku kakou e like me ka na haole e hana mai nei ia kakou, a e nana kakou ia kakou iho a i ko kakou mau hoa'loha.  No kahi Peter Davis hoi, oia ka i hoikeia mai ia makou nana ka i haku ua manao la a na Lipine kahukaa no hoi i lawe ae i ka halepai, he hoohuiaina maopopo oia, a oia no hoi kahi i lawe i ka hoohiki kue Alii, a akaka lea ai ia makou aole oia he Hawaii.  He mauu-Hilo Paha!

 

            O ka lokahi ana o ko Moanalua poe mamuli o kekahi aelike waha wale ana no iwaena o lakou iho, he mea ia na makou e mahalo nei; aka, o ia lokahi ana nae me ka haawi aku i ka pomaikai i kahi mea o ka aoao kue mai ia kakou, he hoolilo ana ia i kela lokahi ana i mea hoolapuwale ia kakou iho.  Ina he pomaikai kahi, he mea pono loa e lilo ia pomaikai i kahi mea o ko kakou aoao ponoi iho.  A no kela kahukaa hoi, he kanaka hooko hana wale no oia aohe ana hana e hiki ai ke hooko aku ina aole e aeia e kona poo, a ina mamuli o ua kahukaa la ko lakou kumu i hoolokahi ai, alaila, ua lalau loa lakou ma ia mea.  He kanaka oia i hana loihi malalo o ka Hui Alahao Hawaii, a na nui na dala a ia hui i uku ai iaia no kona hana ana, me ke kokua pu no hoi iaia i kahi wa, a pau pu me kona mau hoahanau e noho hana nei malalo o ia hui hoopomaikai ia lakou.  E ole ia hui, pomaikai ko Honolulu nei poe.

 

Uniki na Hui Kinipopo.

            Hora 3:30 o ka auwina la Poaono nei i hoomaka ai ke kau kinipopo (besebolo)  Amerika o keia makahiki mawaena o na Hui Hawaii a me Kamehameha.  Ua piha ae ke kahua ma alanui Piikoi i na poe makaikai, ua 500 paha a oi aku.  I na komo elua a eha ana o na Kamehameha, ua loaa he ehiku puni, a i ka Hawaii hoi, ua loaa liilii na puni mai ke komo elua ana a ka ewalu, pai a pai.  Komo eiwa ana o na Kamehameha, he noo ka i loaa, a pela no hoi me na Hawaii.  Aohe no hoi he wa a loaa he puni i na Hawaii e eo ai, hana hemahema iho ana hoi kahi kuli hopu popo mahope, mamuli o ke kuhihewa ana he hookahi no mea lilo he mea holo hoi kahi ma ka pahu ekolu.  Pai oia i ka popo a lele, aole nae i holo aku no ka pahu ekahi, me ka manao paha ina no aole oia e holo ana, aka, komo mai nae hoi kela mea ma ka pahu ekolu, o ka eo no ia ia lakou a he elua no mea i lilo.  Eia nae, ma ia wahi oia i kuhihewa ai, oiai, he elua aku i lilo mua.  Nolaila ua lilo lakou me ka loaa puni ole, a ulele hou no ka umi o na komo ana a loaa he eha puni i na Kamehameha a he neo hoi i na Hawaii, a lilo ka eo mua o keia kau i na Kamehameha, he 11 a 7.  I keia auwina la Poaono ae, o Hawaii a me Mahina Kihikihi ke ulele aku ana i na ai a ka ui.

_____

Ua hala o Dr. G. Trousseau.

            Ua lilo ka lono o ke ahiahi Poalima nei ua hala ke aho a ua pio ka uwiuwiki ana o ke ola, ke kukui a lamaku hoi o ke kino, o Kauka G.Taruse, i kamaaina ia kakou ma ka inoa Kauka Palani.  Ae, ua hele kohana aku la oia mahope o ka mai  pokole ana, he koana mai no nae no kona loaa ana i ka mai "la garipa" he elua aenei paha makahiki i hala.  Iloko aku nei no paha o Maraki i hala i loaa hou ai no oia, aole no i ikaika loa, aka, ua mau mai no na alina a hala aku la oia.

            He mau la no mamua aku o ka make ana iho la, ua ikeia no oia ma ko kakou mau alanui ma kona kaa e hooko ana no hoi i na hana o kana oihana.  Ua oleloia i ka Poaha iho la ua lawe oia i kekahi laau hoohiamoe, a ua nui loa paha ka lawe ana a oi aku i ke kupono, oiai, aohe moe pono o kona mau po.  Lawe i ka laau a hoi e moe, a mamua nae o ia hoi ana e moe ua kauoha ae oia i ko ka hale poe aole e hooala iaia, a aole no hoi e hanakuli, a hoi aku la oia i kona keena moe i ka hale o luna o kona halenoho.  Ua haule aku oia ia awakea, hora 11 paha a moe a hala paha ka hora 2, kona wa ala mau ke hooluolu oia, a hoohuoi kona kokoolua, eia nae, aole i hele koke aku.  A me he ia ua pau paha ka hora 3 a hele aku ai oia e hoala, e waiho aoao mai ana, ua hele na wawae ame na lima a laau.  Hoomaka aku la oia e lomi iho, a kaheaia hoi na poe e ae o ka hale, a hookahi ka lulumi like ana iho i ka opaopa.  I keia wa no hoi ua kauohaia na kauka, a hiki nui ae lakou a hoao nui iho la i ko lakou i ke maluna ona, a me ka nui no o ka hana a pohala hou mai la oia mamuli nae o na lawelae loea a noeau ana a Kauka Amike (Dr. Armitage), he pani manawa mamua no ke kauka Aupuni o Waimea, Kauai, iaia i hoi ai e mare wahine.  (He kauka Pelekane hou keia, a he malihini hoi i o kakou nei.

            Pela i mau ai kona aho a ao ia po, a i kahi manawa o ka Poalima, ua hohola hou iho la no ka ma'i a pau ae la kona ike, a pahua hoi ka ike o na hoa kauka ona, me ka manaolanaia no nae e pohala ana oia a loaa no he palekana.  Eia nae, aole paha pela ka manao o ka Mea Maua Loa, a lawe aku la no ka Anela o ka Make i ke aho hope loa a aili loa aku Ia mamua iki iho paha o ka hora 5p.m.  Aloha no ia kamaaina o kakou a hoa'loha oiaio hoi o ka lahui Hawaii, oiai, oia kekahi "anee Alii" maopopo a koo ikaika hoi o ka aoao aloha aina ma ko kakou kulana o keia wa.  He mea oia i ana ole i na kokua ana no ka pono o ka lahui, ke Alii a me Hawaii nei.

            Ma Parisa, Farani, i Mei 1, 1833, kona hanauia ana, a ua piha iaia ke 61 o na makahiki a hala aku la.  Ua mare wahine no oia a he elua ana mau keiki e ola mai la, hookahi o laua he kauka, e like no me ka makuakane iho nei a me ke kupunakane.

            I ka Poaono nei, pela ko makou lohe mai, ua hele aku ke Kanikela Farani me kekahi kahunapule Katolika me ka manao e hoomalu i ka waiwai, aka, aole i hele mai.  A no ia mea, ua heluhelu akea ia ae kana palapala kauoha hope loa, e waiho ana i kona waiwai a pau loa ma.  Hawaii nei no kona kokoolua o keia noho ana, oia o Mrs. Makanoe Kaaepa, a o Hiue Makinikaea a me Buluka Kakalaika na lunahooko-kauoha.  Ma ia palapala kauoha no, pela no ko makou lohe wale mai, ua hoike ae oia he kupa Hawaii oia a e make no oia ma ke ano he Hawaii oiaio a ma Hawaii nei, kona aina hookama e waiho ai kona kino lepo.  Ua oleloia no hoi, ua kukala akea ae oia ma kae o ka luakupapau i kanuia ai o Kaaepa, kana puna lua, he mau malama ae nei i hala, e kanuia oia ke make ma kona aoao, a malaila oia a me laua pu e waiho like ai, he aoao a he aoao.  A ua olelo no ka oia ina oia e make, e kanu koke ia oia, eia nae, aole i hookoia ia manao, a ka hora 3 o ka auwina la o nehinei i maneleia aku ai a nalo ma ka ilina o Makiki, a hoomaha aku oia iloko o ka maluhia.  Lehulehu na maka hanohano, mai na luna aupuni o na aina e a me na poe kamaaina, he poe hoa'loha wale no no ka mea i make, i hiki aku ma ka hale e ike ai i kona kino wailua, a pela no hoi ma kana huakai hope loa.  Ua lawelaweia na hana haipule e ka Rev. Makua Leolono, a iaia e hoopuka ana i na hua pule, ua hiki ole iaia ke uumi iho i na kulu waimaka, a pela no hoi me kahi poe e ae maloko o ia keena anoano, a oi loa aku hoi ka wa i paniia iho ai o ka pahu a nalo loa aku la oia mai ke ikena aku, a i ka leo uwe mauliawa a paiauma paupauaho hoi kahi a kona koolua hope loa ma ke kino a me ka nohona ma keia ao.  Ma ke alo iho o ka hale ka puali puhiohe Pi Gi, a i ka hapaiia o ka pahu, ua mele mai lakau i ka lakou leo mele eehia, a pela i hoomau ai ke kani ana o na ohe a kau ka pahu i ke kaa.  eia iho na hapai pahu a hele aoao.  Kama'lii Kawananakoa, S.Paka, H.A.Willimana, Kale Kulika, F.A.Sefa, s.Nolena, Hanale F.Bakalamana, Kope Balaunu, Kewiki Detona, H.F.Ekada.

            Ua alakaiia ka hoolewa e ka mea hana pahu, he mahele o na makai malalo o Kapena Waipa, Pouli Puhiohe Lahui, kahuapule, kaa kupapau ka wahine me kona ohana, a me ka lehulehu, he 80 a keu na kaa, a hookahi kaa ohua ole, oia ke kaa o ke Alii ka Moiwahine Kanemake.  Pela ka hele ana ma alanui Beritania a huli iuka a hoea i ka ilina, a haalele aku la iaia e hiolani i ka "moe kapu a moe hooilo" ma kela "ala polikua a Kane," Nani a paihi na hoohiwahiwa pua am ka hale ama ka ilina.