Ka Makaainana, Volume I, Number 19, 7 May 1894 — Page 8

Page PDF (933.28 KB)

This text was transcribed by:  Betty Yang Green
This work is dedicated to:  Awaiaulu

HONOLULU , OAHU, POAKAHI, MEI 7, 1894.

 

Ka Makaainana.

 

waiho aku i ko lakou mau kulana popilikia imua o ka mana hooko a me ka mana kau kanawai o ia Aupuui.  Ma kekahi mau wahi a lakou i noho a hoolulu ai ma ke ala, aole loa lakou i aeia e noho iho, aka, ua kipaku nui ia e hele loa aku.  Nui no na poe haalele i ka huakai, a nui no hoi na poe komo hou aku.  O ka hoolawa ana ia lakou i ka ai ka mea nui loa.

 

Hou Pahi ma Kau, Hawaii.

 

            Aperila 26, mawaena o na hora 8 me 9 o ia po, ma Palakimea, i houia ai o Pepe (w) e Kaiwi (k) i ka pahi, a ku ma ka poohiwi hema.  He wahi uuku koe, haole malalo iho o ka palena o ka iwi hoehoe palahalaha.  O kea kea o ka puka, ekolu iniha a oi, a o ka hohonu, he wahi uuku koe loaa aku ke akemama, oia ka hoike a ke kauka.

            Ma ka po i hoikeia ae la maluna, ka po hoi a keia kanaka puuwai eleele i manao ai e ko ana kana mea i kuko mua ai, a pela io no.  O kahi wale no i hapa ai ka pilikia, o ka haki e ana o ka pahi.  Ua holo koke ia e hai ia H. Johnson, a nana i hele aku e hai i na kanaka o ka papahaoa a me kekahi mau haole, a ua telepona koke ia aku la ka Hope Makai Nui, W. J. Yates, a me E. Macomber, kapena makai, a ua biki ae laua ma kahi o ka hana.  Ekolu hora a oi loaa aku laua iloko o ke ko, ua nawaliwali ka wahine no ka holomoku o ke kahe ana o ke koko.

            O ka mamao mai Palakimoa a hiki i Naalehu, aneane ekoluhapaha mile.  Ua laweia o Kaiwi ma kahi paa, a o ka wahine hoi, eia eia ke malamaia nei e ka haole, aole maopopo kona palekaura.

A. K. KEAWEOLOUHA.

Naalehu, Kau, Mei 3, 1904.

 

Make Ulia Wale ma Kauai.

            Oiai ka Mikahala e ku ana ma ke awa o Nawiliwili i ka Poaono nei, ua holo aku la o Kapena Frank S. Chaney no uka o Lihue maluna o kekahi lio, a iaia i huli hoi mai ai, ua ikeia aku ia kona luliluli ana iluna o ka lio a haole ana ilalo, make loa.  Ua hoihoiia mai kona kino wailua ma ia moku a ku mai i kakahiaka o nehinei, a ua lilo hoi ia i mea hoohikilele loa i kana wahine me ka oahana.  He mai puuwai ke kumu o ka make ana, a ua loihi no kona ehaeha mau ma ia wahi.  I ka hora 4:30 o ka auwina la o nehinei i hoolewaia ai kona kino kupapau mai kona wahi noho aku ma Koleaka, alanui Papu, a nalo ma ka ilina o Maemae, malalo o na lawelawe haipule ana a ka Haku Bihopa o Honolulu.  Aloha ka wahine a me na keiki liilii eha i ka nele i ke kane a me ka makuakane, I ka hala ana aku la o ka mea nana e huli kahi pono o keia noho ana.  Lehulehu na poe i hele i ka  hoolewa, ua 35 a oi na kaa, a hiwahiwa no hoi na hoonani pua.

 

KELA A ME KEIA

            Pau aku la ka la koho balota.

            Poaha e ku mai ai ka Monowai mai Kapalakiko mai.

            He 15 poe makai kiu (kauwai) I hoopauia I ka Poakahi i hala.

            Ua lonoia i ka la 15 a 20 ae paha e weheia ai ka ahaelele hana kumukanawa a na Pi Gi.

            Elua mau ohua o ka Alameda mai nei i ae ole ia e lele mai i kula nei, mamuli o ka lawa ole o ke $50 pakahi.

            No $490 i lilo ai ka Hale Mahoe kahiko ma ke kuai kudala ia ana i ke awakea Poakolu iho la.  Eia ke wawahiia nei.

            Kakahiaka Poalua iho la i haalele mai ai ka mokukaua Farani Dusafolo i keia awa no na Paemoku Makuisasa (Nuuhiwa).

            Hora 10 o keia kakahiaka e hoomaka ai ke kau kiure o Mei nei, o ka Aha Kaapuni, ma Honolulu nei.

            Ma ka Alameda o ka auwina la Poaha iho la’I holo aku ai ke Komisina Pukiki no Kapalakiko, a o W. M. Gifnda iho la kona hope no ka Manawa.

            Mahope iho nei o ka noho ana o ke kupakako o ke Kinau, no ka haki ana o kekahi wawae ona a ua oluolu ae, ua hala aku oia maluna ona i ka Poalua i hala.

            Ua lonoia i ka la 24 ae e haalele mai ai ka mokukaua Beritania Kamepiona ia Kou nei a holo aku no Esekuimala a no Vitoria paha, Beritania Kolumebia.

            Eono poe Hawaii i ae okoa i ko lakou hewa, imua o ka Aha Apana i ka Poakahi i hala, no ke kuai waiona i ka Poaono aku, a ua hookauluaia ko lakou hoopai pakahi aia no a koiia aku.

            Hauoli kahi poe paaua o ke Aupuni i ka uku pau loa ia i ka Poakahi i hala, a wilinau hoi na poo o kekahi poe i ka pakali liilii ia aku, e laa kahi poe makai a me na poe hana alanui.

            He hale laau kahiko mauka aku o Ema Kuea, ma alanui Ema ka i hooliloia ma ke kudala i ke awakea Poaono nei no $190, a lilo no i ka haole Olelo E i lilo ai o ka Hale Mahoe.

            Ma keia holo ana aku nei a ka Auseteralia, oia ka oi loa aku o ka piha a komo ukana no kahi wa loihi i hala ae.  Ua lawe aku oia he 13,846 eke kopaa, 1,900 eke laiki a me 6,253 ahui maia.

            Ua oleloia e ae ana o Bosene Beni, kela haole malama opiuma i hopuia ai ma alanui Papu i kela Poaloa aku, i kona hewa ma ia hihia ona e paa nei.  E ku ana paha oia imua o ka Aha Apana i keia kakuhiaka.

            Ma ka Alameda i hoea mai nei ka Rev. W. Horsfall (Kahaulelio), he kahunapule no ka “Ekalesia Euelani, a e hoi aku ana i keia mau la iho “o ke kihapai ma Lahaina, a hui pu aku paha me Wailuku, Maui.

            Elua mau kauaka, oiai e u hololio ana i ke ahiahi La Pule i hala iuka o Kapalama, ua hou kui ae i kekahi o na kaa pane a haole ana laua.  Ua lawe loa ia ae laua i ka Halewai, a ilaila kahi i hoomaopopoia mai ai o na palapu.

            E awihi iki ae i ka hoolaha pahu olelo kupanaha a Eikikona a na keiki oiwi, Victor & Aki.

            He hookuku kiki pu ko kai o Kalia i ka Poaono, Aperila 28, mawaena o kekahi poe wae o na pualikoa Pi Gi no ke kii o Kolekaaka a me ko na aliikoa.  Ua lilo i ko Kapena Zigila poe ke kii o Kole.  Lehulehu na poe makaikai o kai o laila.

            Ua hopu hou ia o Beni Galega i ka Poaono, Aperila 28, no ka hoeha ana ia Manuela Pilipi, he kahu kaapio, iloko o ka hale inu rama Karaitiriona.  Imua, o ka Aha Apana I kakahiaka Poakahi i hala, ua ae okoa i kona hewa, a ua hoopaiia e uku i $10 a me na koina.

            Mawaho ae hoi o na lei lehua kaula malina e hanaia nei, ua loaa hou we nei ia mea e hana lei ia ai e kahi poe me ka hana nui ole, oia ka lole ulaula hana hae, ma ke kihaehae ana ae i na naau a koiaweawe lelehune, Eia no nae, aohe e loaa a eke kaula malina “mauu Hilo.”

            Ua hoopai hoa ia o Kaaipia imua o ka Aha Apaua, i ka Poaono, Aperila 28, mawaho ae o ka hoopaahao hana oolea ne ka eha ana o kela wahine Pake makai o Kakaako, e uku i $50 no ka hoeha ana i kekahi Pake okoa aku ma ia la hookahi no i poine ai o ka wahine.

            Aia ma ka aoao 7 o keia helu ka A. P. Kalaukoahaiolelo imua o ka halawai makaainana o Koloa, Kauai, i malamaia ma ka la 11 o Aperila iho la.  Ma ka helu i hala i hoikeia aku ai na olelo hooholo, a mamua iho o ka hooholoia ana o ia mau olelo hooholo i haioleloia ai.

            Aia o Adimerala Waka a me kona mau ukali ilalo o Puuloa kabi i ana ai a i hoomaopopo ai ia wahi, a aia i kahi o Balaunu Waipie e noho nui mai la.  Nui ka namunamu o na kanaka o ka Piladelepia i ka hae o na makika o lalo o laila, a he akenui ko lakou e hoea hou mai i Honolulu nei.

            Ua pau a ua waiho ao o Aberahama Fenanadeze i kona noho luna nui a puuku anan no ka Holomua, a aia aku la i ka halekuai lako hao o ka Hui Lakohao Hawaii kahi i hana ai.  Aia ae la kona wahi ma ka Holomua ia Keoki Kamila (George E. Smithies), a i ka la 2 nei oia i hoomaka ai.

            O na kaikamahine o ke kula o Koleaka kekahi i koho balota i ka Poakolu iho la a puka kekahi o na kumu wahine.  He hoike paha keia no ke komohia o ka manao e loaa pu ia lakou wahine ka maua koho balota.  Aka, i ke koho nui ana iho ka no ko lakou aoao kalaiaiua e ku nei, na hoike nui ae he hapanui o lakou aia ma ka aoao o ke Ahiaimoku.

            O kela haole ihu kekee, H. W. Kevelena, Kanikela-Kenerala o Amerika Huipuia i pau, ke lawelawe nei i ke kulana kakauolelo ne ka Papa Hoonaauao, aole nae hoi e like me ka mea i pau ilio nei, aka, malalo iho ne keia.  Ua oleloia ua kue kekahi hapa o ka Aha Kuhina, a pela no ka hoi me ka Papa Hoonaauao, i kona hookohuia.  He kaikuaana keia hapauea kuewa a polloi hana no kela Kevelena ma Hilo.

            Ua paikau hookabakaha ae no na pualikoa Pi Gi i ka auwina la

Poalima nei, aohr nae ma Halealii Kuea e like me ka mea i manaoia, aka, iloko no o ka halehao paikau.  Mau wale no na hana, aohe wahi o ka hie iho no hookahi makahiki a oi o ka pakali ana.

            O keia La Pule ai ka la hoomanao no ka iho mua loa ana mai o ka Uhane Hemolele mahope o ko ka Haku pii ana i ka lani mai ke ala hou ana mai ka make mai, a ua kapaia o ka La Pule Keokeo (Witisuna De).  He la nui ia ma na luakini Euelani me Katolika Roma.

            Kapalili ka hookani pahu ana a ka Puuku o na nupepa Ka Oiaio a me Ka Leo o ka Lahui, ma ka kahua kiuipopo i ka Poaono iho nei, i ka wa a ka bana e puhi ana i kekahi o na leo mele Poloka.  Ua panai pu ae oia me ka hookapalili ana i kona mau wawae.  Auwe, nani wale kela!

            Ma ke ahiahi molehulehu o ka poakolu i hala, i ku mai ai ka Warimu mai lalo mai, a i ka waenakonu po ae no i holo loa aku ai ma kona alamoana no Vanekova.  Aohe ana mea hou a mau ohua mai nei no keia awa, he 39 nae ohua no kela huli.  Ua halawai me ka ino no na la mua elua, a malie mahope mai u ku wale ianei.

            Eia no o Kamoa ti haki ai ka ka wawae a me ka i ma ia Makai D. W. Lekana, ke waiho nei i ka Halemai Moiwahine, a he kahuna Kawaii kona mea nana e lapaau nei me ka ae o Kauka Wahie.  Ina e ole i ua kahuna la, nona ka inoa o Haaheo, he kahu kaapio, iloko o ekolu pule elike me kana i olelo ai, alaila, e uku uo o Kauka Wahie iaia i $500.

            Ioka uei he mau mahele o na luina Iapana o ke Taksiho me nap u raifela i kakahiaka o nehinei, a ua hookahakaha paikau ae ma na alanui o kakou nei.  He hookahi wai o ka like ia lakou, i ka pokopoko.  Eha poe puhi o-le na lakou i alakai na puali elua, he puhi palua, a ma ia mau o-le e kai ai lakou me ke kahea ole o na alii.  Ku no i ka hie a me ke paihi.

            Imua o ka Aha Apana i ka Poalima nei i ahewaia ai ke kahi Pukiki, no ka aihue ana i ka lala o kekahi kumulaaau a ua hoopaiia no ekolu la hoopaohao ma ka hana oolea.  Aia keia kumulaau iluna o ka aina o ke Pukiki kahi i ulu ai a ua pakeo aku nae ka lala ma kekahi pa iho.  Ua hele aku oia a ma ia pa a poke ae la i ua lala la.  No ia hana oia i hoopaahaoia ai, a ua hoohalahala kona loio.

 

PAHU OLELO KAMAHAO

            UA MAKAUKAU na mea no laua na inoa malalo iho, e lawe aku i ka laua mau pahu olelo ponogarapa kamaheo ma na home ohana, ke makemake a e hana pela.  O ka au au’ au no ka hoolohe ana i na loa mele, ai no i ka mea e holo like ana ma ke kuka pu ana.  E hoohoia no na kanoha me ka eleu.  E loaa no ma ke kahua o na kaa lio .

                                                                                                J. A. Victor,

                                                                                                SAM’L K. AKI.

                                                                                    mei 7, ’94