Ka Makaainana, Volume I, Number 20, 14 May 1894 — Page 3

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 14, 1894

 

NA MOKUPUNI.

            Malalo o keia poo ae la e hoopuka mau aku ai makou, mai keia manawa aku, i na mea hou mai kela a me keia pea o ko kakou aina nei, ma ke ano he mau lono pili kuloko iho ia no kakou nei.

 

Ko Kohala Poe Hoohiki.

MR. LUNAHOOPONOPONO

He 40 a oi ae poe kanaka Hawaii i hoohiki ma keia hana a ke Aupuni Pi Gi, a mailoko ae o keia heluna o ko makou oihana makai kekahi he 6 ai poe,no lakou na inoa, penei. Makai Nui, C. H. Pulaa: Kapena Makai, J. K. Kaohi; na makai, J. Kaniania, E. Kahae, J. H. Kamaunu, D. Pononui. He minamina paha i kahi palena. Manao au o keia ka Apana Helu I iloko o ka Paeaina nei, ka nui o ka poe kipi. E pono e nanaia ka ino iloko o ka aina.  NIULII.

 

Ka Ahaaina Nui.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

 

Ma ka la 2 o Mei, 1894, oia hoi ka la koho balota o ke Aupuni Pi Gi, ma ka apana o Koloa nei, aia hoi, ua malamaia ae he ahaaina nui na ka hui Aloha Aina, ma ke kahua mahiki o Poipu. He ahaaina nui keia, ua l@ki aku na dala i luluia i ka $1 0 a oi aku, a ua hooliloia he $98 a oi no na mea o ka papaaina, oia hoi, he 2 pipi, he wahi puaa a me kahi pahu poi, a o ke koena dala i koe iho aia no ma ka lima o ka hope puuku. Lehulehu no na poe i hiki ae ia paina. Ua kauia he Hae Hawaii ma kahi ahaaina. Na A. P. Kalaukoa i paipai i keia lulu, a oia no ke komite, luna nui a he poo puuku, a o Hanale Mika hoi ka puuku.                       P. K. KEALALULA

                        Koloa, Mei 4, 1894.

 

He Pepa Kakauinoa i Kakau Ole ia ka Manao.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ua laweia ae kekahi pepa kakauinoa i kakau ole ia ka manao i makemakeia, maloko o i Hemolele i ka la 22 o Aperila, e kekahi Lunakahiko o ua hoomana la. Ua olelo mai la ia i na kanaka, e hele aku e kakau i ko lakou mau inoa maloko o ia pepa. Aia a paa na inoa, alaila, kakauia mai ka manao i makemakeia ai o ia pepa. Eia nae, ua hoike mua mai no oia ma ka waha i ka manao o ua pepa nei, aohe nae he heleia aku e kakauinoa o na kanaka, oiai, ua kanalua na kanaka i keia pepa, no ke kakau ole ia ana o ka manao ma ke poo, e like me ke ano mau o na palapala o ia ano i maa ia kakou.

            He nui a lehulehu na olelo e puka mai ana mai kela a me keia, o ka oi aku no o Pokilehua elua, ma ka eleu i ka papa ana i na kanaka, aole e kakau aku i ko lakou mau inoa maloko o ia pepa. Nana na olelo, penei:

            “E hoike aku au ia oukou i kekahi mea, oia keia, he uku ko lakou nei ma ka hookahi dala o ka inoa hookahi.” O keia ae la ka hoike hookamani ole a Pokilehua elua imua o na hoahanau i akoakoa ae ia La Sabati.

            Ina he oiaio keia mau olelo a Pokilehua he ukuia na poe na lakou e lawe nei keia ano pepa, e like ae la me kana olelo, alaila, ina e loaa ana he umi inoa, he umi poheo no ia, a pela aku, a pela aku. He kanalua au i ke komo ana aku o kekahi o ko makou nei Lunakahiko iloko o keia mau hana maopopo ole a keia au e hana mai nei. Nolaila, ua kamailio okoa mai la na mea a pau, “He pepa hoohuiaina, he pepa hoohuiaina keia. Mai hele aku kekahi o kakou e kakauinoa, oiai, ke huliia mai la ke pahele e hei ai kakou.” Oia ae la na olelo a na kanaka a pau.

            Nolaila, ua ko no ia manao paakiki o na kanaka ma o ka nele ana, aohe wahi inoa i paa iloko o ua pepa nei. A oia ka‘u e hoomanao ae nei i keia mau wahi hooheno:

            “Mau no hoi ka nele,

            O ka alo‘na o ke anu,

He-u wani kala ini pakeke.”

A. K. KEAWEOLOUHA,

Naalehu, Kau, Mei 3, 1894

 

Na Mea Hou o Hana.

MR. LUNAHOOPONOPONO

            E manao ana paha ko Hana nei mau luna Aupuni, o lakou na luna Aupuni hope loa, alaila, hulihia ka honua. Aole paha he ike iho o kahi lolo o Kaluaniho ke makemake nei o Iasupa i ka noho Lunakanawai, a o B. K. Kaiwiaea ma ka noho Luna Makai. Maikai loa, loaa ia luahine a na makai. Aole e loaa ana ia olua he noho oluolu ana, no ka mea, ke hoahewa mau la ko olua mau lunaikehala ia olua i na wa a pau a hiki i ko olua iho ana ilalo o ka lua pa-u, aohe mea nana e kala.

            He Pukiki ka nui o na poe koho iho nei, aohe makemake ia Iasupa ma, o Pogue ka lakou makemake. Nui ka nuku o na wahi Iasupa nei i ke kokua ole o na haole iaia. Hilahila ole! Aole no i kala i hoopailuaia ai e na kanaka. I lawa no a noho pono ae, he Kepani kou hoa like no sawe iu nikaai kamano.

            Poalima, la 27 o Aperila iho nei, i hoopukaia ai he palapala hopu no J. P. Sylva, Luna Helu a me Auhau o Hana nei, no ka aihue i ka waiwai i haawiia iaia e malama ai. Ia po iho, huliia a aohe i loaa. Huliia i Kipahulu nohe no he loaa. Ia po no nae, ua hele okoa e hookaa i kahi mau dala i ka haole, ina ua paa i ka halepaahao, i ka na kolohe i ke dala a ka lehulehu. Eia ka mea apiki a hu ho hoi o ka aka, oia hoi, aole i hooko iki ia kela palapala hopu maluna o ka mea kolohe a hiki i keia la. Ua holo aku ka hope o ka Luna Auhau Nui o Maui nei e ninau i ka Luna Makai hoolehelehe kii o Hana nei, a ua pane mai ka ua aua hou ka Lunakanawai i ka palapala hopu, aole e hopu i ka aihue i ka waiwai o ka lehulehu. A ua hoopii loa ia aku nei keia i na poo o ka oihana e kaihehu i keia.

            KUI-MAALO-I KE KUPULAU.

            Hana, Maui, Mei 4, 1894.

Hoohune Wahine me na Mea Eha

            He koa Pi Gi ka i hele aku i ka hale noho o kekahi wahine Hawaii ma Mana, mauka aku o kahi noho o ke Kauka Palani i make,i ka La Pule i hala, Aperila 29, a hooulu hoohana aku i ua wahine la he mea hoolu no ka nana mamua. Ua wahawahaia oia, aohe lihi hoihoi i koe a hooaua aku la he pu panapana, a uwa leo nui ae la ua Ewa la a me kona hoa, he Ewa no, a na kekahi haole okoa ae i kaili aku i ka pu. Haalele iho oia a mahope iki iho hoea hou ana me ka elau pu, a ua kailiia no keia mai iaia aku. A hele hou a hoi hou aku no me kona aahu koa a me ka pu raifela, a me ia ua hele aku oia a ka puka, a koi aku la e weheia mai. Ia wa nae mamua iho, ua hoounaia ka lohe telpona i ka Halewai, a mahope iho hoea ana o Lutanela Holi me na makai, aohe nae i aa e hopu aku i ua haole la, oiai, ua ane mai me ke kau mai i ka pu ina e hele aku na makai, kiia. Ua hoihoiia aku oia i ka halekoa mahope iho me ka hopu ole ia, e like no hoi me ka mea i upu wale ia. Pehea hoi keia hana kapakahi a makau honua hoi na makai? I pololei wale ai no ka mea i oleloia—“ao i ke koa, ao no i ka holo.”

 

Mau Makai Ona Rama.

I ke au ia Ilamuku C. B. Wilisona ka hoomalu ana o ka Oihana Makai, nui ka walaau o na nupepa o ka poai hemolele no ka popopo o ia oihana, aka, heaha @i nei hoi i keia au ia Hikikoki? Lehulehu na poe i hopuia e na makai me ke akaka ole o na kumu a hookuu hou ia no, o kekahi poe me na kumu ano ole loa a o ia like ana no ka hookuu wale ia, hopuia hoi kahi poe oiai e hololio ana mawaho aku nei a he poo kekahi i hoeha wale ia me ka hilahila ole, a pela wale aku a nui a manuunuu wale. A maluna o keia mau mea ae la a pau loa, oia no na makai ona me ko lakou mau aahu oihana piha a me na newa me na apo ili. I ka Poakolu Mei 2, ma ke kihi o na alanui Betela a me Moi, he hooleina pohaku wale no mai ka Halewai aku, kahi o Makai Eluene Poe, he hapa haole, kahi i ku ai me ka ona, a e pahenehene ana na poe maalo ae ma ke alanui me na olelo kupono ole i na wahine. No kahi wa loihi keia hana ana a mahope iho, ua laweia a hoopaaia ilalo o ke keena paa o ka Halewai. Ua loheia ua hooneleia eia me kona aahu oihana i keia wa. Lehulehu no na manawa ona i ikeia ai ua ona. No hea mai la kona mea i ona ai ia la, oiai, ua pau na hale inu rama i ke paniia no ke koho balota. Malia no na hale hana pia paha? Ina e hiki ana ia mau hale ke pane mai, alaila, maopopo loa.

            Pau aku la hoi keia ae la, hoea hou ae no ia makai ona, a i kakahiaka Poaono Mei 5. Mahope iki iho paha o ka hora 9, ua hoea ae he Pake i ka Halewai a hoike i ka Hope Ilamuku ua wawahiia ka pukaaniani o kona halekuai ma alanui Maunakea. Ua hoounaia aku kekahi makai okoa me ka Pake a loaa aku la o Ku, a ua lawe koke ia ae a noho ana ia lalo o ka Halewai. E hoopauia aku ana no paha oia, a aole paha, oiai, ua mihi aku oia i ka Hope Ilamuku.

 

Kuu Lei Nani.

 

Maikai ka nohona a o ke kaona,

Kahi a ke aloha i walea ai,

Kaua i ka holoholo mahina,

Ma ka lihi kai ae o Leialoha,

Malama pono oe i kuu aloha,

Kou kuleana a i hiki mai ai,

Honi ana i ke ala o ka mokihana,

Lauae onaona wehi o ka uka,

Wehiwehi e ka luna o Kilohana,

Ka popohe a ka pua o ke kuikui,

Silaia ke aloha paa iloko,

I lei kahiko no ke kino,

Nawai e ole lia i ka nani,

I ka hana noeau a ka anoi,

Aohe hana a kuu lei loke,

Ua lai ka nohona i Likolaulani,

Kuu home i puia e ke onaona,

He kahiko nani ia no ia uka,

            Puana aku au—o mai oe,

            Hoohihi i ke ala o Likolaulani.

LIKOLAULANI.

 

            Mai ka la i ku ai keia aupuni manawa a hiki i keia wa, aole he wahi mea i hana ia no ka pono o ka lahui, aka, he hoonui lilo ka mea i ikeia, a pela i kohu pono ai kela wahi inoa a Kawainui i kapa ai i ka manuwa Kaimiloa o hoonuililo, a ka iho la nae i ka oiwi, kakaa ka ihu i hikauhi.

            Ua pakele mahunehune ka Moi Leopolo, o Belegiuma, oiai oia i ka holo kaa honua o ekolu huila. E holo paukiki ana oia i kekahi ihona iloko o ka paka ma Lakene a haule ana oia maluna aku o ka mikini. He wahi o kona laki kona haule ana iloko o kekahi opu mea kauu, a na ia mea i hookanahai mai i ke kanono o ka haule ana a pakele oia me ka eha ole.

            Nui ka pioloke o ko Mekiko poe mamuli o ka hopuia ena o ekolu poe alakai o Koiakana, i Maraki 16, a iwaena o ia poe o Rev. Makua Violanate kekahi, he luuakanawai a he lala no ka aha kuka o ia wahi, no ke apuka ana in na moolelo mare, ma ka hookomo wahahee ana i ka mare o Mrs. Loreneza Felorese me Manuela Violanate, i make i Mei 3, 1893. Elua mau mea hoomanao e ae i hoololiia na la a kulike. Ano koke mai nei no i pau ai ko Rev. Makua Violanate noho ana ma ke ano kahu no pili uhane no ka wahine a Peresidena Di@ o ia repubalika.