Ka Makaainana, Volume I, Number 21, 21 May 1894 — Page 6
6 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 21, 1894.
NA PALAPALA.
[Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, aia no maluna iho o na poe na lakou i kakau mai.]
Owai ke Aloha Io?
[Hoomauia mai.]
Ina e lanakila kakou ma ke kumu mua, ma ka halawai a ma ke kue aku, alaila, pehea hoi keia? Anoai o olelo mai kekahi, ua lawa no ko ka lehulehu kue ma na nupepa. Ea, e ka makamaka, e noonoo iki iho kaua, penei:
I ke au o ko David Laamea Kalakaua kohoia ana i Moi, ua ike kakou o ka Moiwahine Ema Kaleleonalani kekahi i makemakeia e kekahi mahele o ka lahui. I ka pau ana o ke koho, heaha ka kakou mea i ike ai? He kuee iwaena o ka lahui, o na poe mahope o ka Moiwahine Ema Kaleleonalani kue i na poe mahope o David Laamea Kalakaua, a ua ikeia ua pii ae o Kalakaua a noho i ke kalaunu no na makahiki loihi. Heaha hoi ke kumu i lilo ole ai kela kuee i mea e noonoo ole ia ai e na mana o waho? No ka mea, he paio wale no ia ma na nupepa, a he "noho hamau hoi ia," aole he paio me na palapala e kue ana, nolaila, noonoo ole ia ia mea. Aole au e olelo ana he hana hewa ka noho Moi ana o ia Alii a kakou, aka, e kuhikuhi aku ana au oia iho la ka mea i uoonoo ole ia ai ke koi a kekahi aoao, pela no hoi keia.
Nawai ka hookahuli Aupuni Moi o ka 1893? E olelo mai ana paha hoi kekahi, na J. L. Kaulukou a me Akoni Rosa, na laua i hookuukuu i ka 1887, a i ole, e olelo mai ana paha oukou a pau loa, na laua no. E nana iki ia iho, penei:
I ka 1887, kukuluia ke kumukanawai hou e ku nei, aka, noho no o David Laamea Kalakaua ma ka noho Moi, ai no i na loaa o ke Aupuni, kona uku Moi, na loaa o na Aina Leialii, a pela aku. I ka pau ana o kela kumukanawai mua o 1864 a ku ke kumukanawai o 1887, hoomaka ka lahui e uwe me ka iini nui i kumukanawai kaulike. I ka 1890, o ke kahua ia o ko Ailuene Buki kulana holo balota, a me ia pohai like, o ke kumukanawai. A'o aku o Kaulukou, kona kokoolua holo balota, i ka lahui, aole pono e uhuki i keia kumulaau kumukanawai o 1887) me ke aa. Ua ao pu aku oia e pahonohono no ma kahi i poino, hana me ke akahele malie o poino auanei ka aina, ka lahui a me ka nohoalii, a ina e poino ana e uwe ana ka lahui me ke kaumaha. Ua ko ia mau olelo, ua poino ka aina, ka Moi a me ka lahui Hawaii.
Ua haule o Kaulukou, a no Ailuene Buki ka noho i ka 1890, hele i ka ahaolelo a hoi mai me ka maia; a no ka nui loa o kona aloha i ka lahui, manuahi i ke kukulu ana i hale laau nui no Bola, me kanakolu tausani dala, aole o ke kumukanawai. Puka hou no oia i ka 1892, o kela kahua hookahi no. A'o aku no o Kaulukou e hana malie. Puka mai na olelo ino no Kaulukou, he hoopilimeaai i na haole, a pela aku.
O keia ke kau Ahaolelo a'u i minamina ai, oiai, ua lilo ka hapanui o ka ikaika o kela hale hanohano i na kanaka Hawaii, mai na Hawaii hapa a i na ili ulaula. Heaha ka kakou i ike ai? Hapaiia kela makemake o ka lahui, ke Kumukanawai, a o ka hopena nae he nele. Ina i hooikaika o Buki ma ke alanui pololei, e like me ke kuhikuhi ana a ke kumukanawai, ina ua ko; aole, hoopalaleha wale no a haule loa kela makemake o ka lahui. Nolaila, e ike kakou a pau loa, o na hana i hanaia e na lunamakaainana Hawaii o ia kau, o ka hoopau aha kuhina, me ka nana ole i ke kulana o kela a me keia kanaka e laa ka Aha Kuhina o G. N. Wilikoki. (Aole i pau.)
Ku i ka Hoohilahila.
M R. LUNAHOOPONOPONO:
He ku maoli no i ka hoohilahila na mea hou o ka nupepa kakau lima a Mr. L. Kauka i haku ai i mea hou no loko o kana nupepa. A manao iho la paha, he maikai ia mea hou ana i haku ai.
Ma ke Sabati, la 6, i laweia ae ai a heluheluia ua mea hou ano ole nei imua o na hoahanau i akoakoa ae maloko o Hemolele. Oiai, ua pili wale no kana mea i haku ai ia lakou wahine no, no ka mea, ua helu papa ia mai la na mea huna o Ainapo, maloko o kana nupepa hana lokoino i kekahi o kona hoakauwa; oiai, o keia mea ae la i hoohilahilaia imua o ke akea, aole ia he mea mawaho ae o keia pa hipa, aka, no loko no ia o keia pa hipa hookahi. Ua kupono ole keia mau mea i hoolahaia ai imua o ke akea. Nolaila, e pono i kela a me keia Peresidena o ka apana, e a'o pololei ma na mea ku i ka pono o ka ke Akua hana. Aole e like me keia ka hakukole maoli aku i kekahi.
No'u iho, aole i papaia na manao maikai e hiki ole ai i kekahi ke kakau maloko o ka nupepa kakau lima o loko o ka Ekalesia o na poe hoano, e pono ai la hoi ka hapuku ana mai i na mea ano ole, a manao iho la he mea maikai ia e lawe ai imua o ka lehu ehu, kohu kii hoikeike.
J. K. NAKUPUNAELUA.
Popolohuanui, Kau, Mei 13, 1894.
Ulolohi ka Hana a ke Aupuni o Amerika.
M R. LUNAHOOPONOPONO:
E ike, e na hoa'loha makaainana o'u, mai Hawaii a Niihau, i ke poo manao e kau ae la maluna, e pili ana i ke ulolohi o na hana a Amerika ma ka hoihoi ana ae i ka Moiwahine maluna o ka nohoalii.
O ke kumu o ke ulolohi ana, ma ko'u manao koho iho, oia keia. Aole he leo kukala mai, oia hoi, he hoolaha a puni ka Paeaina, e pelu na kuli ilalo a e nonoi aku imua o ke Akua Mana Loa, ka mea nona ke Aupuni malalo iho o ka lani a maluna ae o ka honua, a nana hoi i hoonoho na alii a pau maluna o ka honua.
E hoomanao kakou, i ka makahiki 1843, o Kamehameha III ke Alii, oia o Kauikeaouli. Ia manawa ua hiki mai o Lo Keoki a lawe wale i ke Aupuni Hawaii, a kau ae la i ka hae o Beritania iluna, haule iho la ka hae Hawaii ilalo. I ka haule ana o ka hae Hawaii ilalo, aohe Aupuni Hawaii ia manawa, ua lilo ia Lo Keoki. Ulu koke ka manao iloko o ke Alii Kauikeaouli a hui pu me kona mau hoa kuka, e kahea i na makaainana a puni ka Paeaina e pelu na kuli ilalo, a e noi aku i ka Mana Lani, ka mea nona ka lani a me ka honua. Oia hoi, e e hoohaahaa imua o ke Akua Mana Loa, nona ka ikaika e lanakila ai maluna o na enemi.
I ka wa i lohe ai na makaainana i ka leo kukala o ke Alii, e pelu na kuli ilalo, ua hooko koke na makaainana ia leo aloha o ke Alii, mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano. O ka hopena i ikeia ma o kela leo kauoha, ua haule ka hae Pelekane ilalo a ua huki hou ia ae ka hae Hawaii iluna. Haule ka manaolana o na enemi Lo Keoki. Pela anei kakou i keia wa, e o'u mau hoa makaainana, e like me ka wa ia Kauikeaouli? Aole.
O ko'u manao malalo o keia poomanao, aole he leo kahea e pelu na kuli ilalo a e hoohaahaa aku imua o ke Akua Mana Loa, ka mea nona ka ikaika e lanakila ai maluna o na enemi. O ka'u e ike nei ma na nupepa, oia no na paio hoino i kekahi mau hoa'loha, aole hoi iloko o ke apo o ke kuikahi o ke aloha. Pela no ma na hui aloha aina, nui na hoopaapaa, aohe manao i ka lokahi, e like me ka mea i palapalaia e Davida ma Halelu 133:1, penei: "Nani ka maikai a me ka oluolu o ka noho lokahi pu ana o na hoahanau."
Nolaila, o ka manao lokahi iloko o na makaainana mai Hawaii a Kauai, e pelu na kuli ilalo, mai ke Alii a ia kakou na makaainana, me ka hookeai a me ka pule ikaika i ke Akua. A oia ko kakou puuhonua me ko kakou ikaika, a kokua kokoke loa i ka wa popilikia. Oia na olelo hoolana a Davida, ke alii o ka Iseraela. Nolaila, e hoolea kakou i ke Akua me ka hoomana aku ia ia. Eia ka olelo a Davida, ke alii o ka Iseraela.
1. Ke noho aupuni nei o Iehova, e hauoli mai e ka honua; e hauoli hoi ka lehulehu o kona mau mokupuni.
2. Ua puni oia i na ao, a me ka pouli; o ka pono a me ka hooponoponoia, oia ke kumu o kona nohoalii, Halelu 97:1-2.
Nolaila, ke nana mai la o Iehova mai luna mai o kona nohoalii kiekie ia kakou, e o'u mau hoa makaainana. Aole na ke Aupuni o Amerika ke ulolohi hana, aka, na kakou iho no. Ke huki nei kela a me keia mea i kona manao iho, aole ka hilinai ia Iehova ka mea nona ke kaua, e like me ka mea i palapalaia ma Solomona 18:10: "He pakaua ikaika ka inoa o Iehova, malaila e holo ai ka mea pono a maluhia iho la."
Nolaila, ma ko'u manao, e na hoa makaainana o'u, e pelu na kuli ilalo a e noi aku i ko ke Akua lokomaikai, e kokua mai ia kakou. J. S. KALANA.
Hilo, Mei 7, 1894.
Na Kumakaia o Waialua.
"E iho ana wau i Waialua,
Ilaila wau e haupa iho ai."
Eia iho na wahi kumakaia o Waialua, kela wahi a ka eepa nui wale e makahehi nui ia nei e kahi poe: Andrew E. Cox, Luna Makai hawawa; John Kapua, lunapaahao wala kiaha; Kalani Keiki, makai ike ole i ka helu po; A. Kaili, kumukula elua; Mokumaia, maka hapopo; A. S. Mahaulu, Luna Helu a Auhau; Henr y Wharton, H. W. Luka, Kawaikumuole, Pue, Kealoha, J. Mamaki, S. Mamaki, Moeloa, me Mahelona, he poe malalo o ka mahiko; S. H. Kalamakee,
loio unihipili.
PUAENA.
Waialua, Oahu.
O ka heihei waapa makahiki mau mawaena o na Kulanui Beri tania o Okefoda a me Camebarige, ma ke kahua mau ma ka muliwai Tamesi, ua kaa ka eo ia Okefoda, ka elima iho la ia o na makahiki nee papa o ka eo ana. Ua aa aku o Okefoda i na Kulanui Iale a me Havada, o Ame rika Huipuia, e heihei ia iloko o Sepatemaba ae me ko laua mea e eo ai o ka heihei waapa makahiki mau, a e holo aku i Enelani e u ulele ai.