Ka Makaainana, Volume I, Number 22, 28 May 1894 — Page 7

Page PDF (873.82 KB)

This text was transcribed by:  Melissa Eskaran
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, MEI, 28, 1894

 

inoa o Peter Davis, he hoohuiaina a he kumakaia ainam e hilahila ai hoi ka ohana e ola nei, a pau pu me na uhane o na poe i hala e ma kela ao.  No kana mau olelo pilikino hoi, me he la o pahu ana i kou Puuku, aole loa au e hoopaumaele aku i na kolamu o kau nupepa, a e hoihoi aku no i kana me ia a lapuu a e lolii ai.

            No kana mau ninau wale no na pane a’u i manao ai, a eia mai: O na hui mokumahu a elua o kakou nei, no ka poai hoohuiaina no ia, pela no me ka hui kaamahu, a pela pu no hoi me ke Aupuni e ku nei.  Oiai hoi, aohe hui mokumahu a hui kaamahu aloha aina; ua lilo ia mau ninau i mea ole, no ka mea, ua konoia ke kanaka e hoolilo aku i na kenikeni ia mau hui.  Pela pu no hoi me na laikini, na auhau a me na pooleta i ke Aupuni Kuikawa, oiai, aohe Aupuni aloha aina, aohe mea a ke kanaka e hana aku ai mawaho ae o ka ia Aupuni.  Nolaila, ua ole loa no ia mau ninau.  A no ka nupepa hoi, manao no au aole he mea hewa ke lawe i na dala a na poe hoohuiaina, oiai, ua panai aku oe, e Mr. Lunahoooponopono, he kumu waiwai no ia mau dala.  Ina aole e kiiia kau nupepa, aole no paha oe e ae e lawe mai i ka na poe hoohuiaina dala, no ka mea, aole e kii mai i kau nupepa, kii nui aku no hoi paha ia Kuokoa.

            Ua pane ae la au i keia mau ninau a ua wahi uwala-liilii la a ua ole wale no kana mau kumu mai ka mua a ka hope.  Aka, aole loa pela me na kaa e hali ohua nei i Moanalua, he elua hui, no na aoao kalaiaina like ole, nolaila i pono ai e kokua ko Moanalua poe aloha aina, ina he poe kahi o ia ano malaila, ma ke kau ana ma na kaa nunui hali ohua o ka Hui Alahao Hawaii, ka hui i ae ole e hooliloia kekahi kaa i kaa hali kupepau, a kue aku hoi i ka hana a ia hoohuiaina, ia Mika Williama.

            E aho no ua o “Moanalua” e hele mai i ke kiowai o Pahukikala, aole no hoi i mamao loa mai o Kahuamoa, ma Kalihi-kai a pau ilaila, pii aku i kela wai kaulana o Kalihi-uka, a e loaa no auanei na ahui maia pala.

MOKUOEO.

            Mei 22,1894

 

Na Kumakaia o Honokaa, Hamakua, Hawaii.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Eia iho na poe kumakaia i lawe i ka hoohiki koho olelo hana kumu niu a ke Aupuni Kuikawa ma Honokaa, Hamakua, Hawaii: Moanaulu, he hoep Makai Nui no ka apana o Hamakua: John Keliipuleole i ke Akua, makai, John Kanakaoluna, makai halepaaheo; Lonohiwa, makai; Kaeha, makai papahana; Ailuene, Lunakanawai a Papa Nana o Paauilo; C. Notley, haole Pelekane, Papa Nana o Kukaiau.  Lukuela, he kauwa kulapaa na Hona; Wilo, hapa-haole kauwa makawela na Houa; Lopaka, ehiku-hapawalu haole, kauwa kuapaa na Hona; Wiliama, hapa olelo e, he kanwa kupaa na Hona; oia iho la na Hawaii kumakaia o ka apana o Hamakua, Hawaii.

ALOHAIKAAINAHANAU.

Honokaa, Hamakua, Hawaii.

 

Ka Hana Poholalo a ka Luna Nui o ka Panaiaau.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ma ka Poalima, la 4 o Mei nei, i haawi ai ka pila alualu o na ma’i mai Kalawao a me Kalaupapa.  Eia nae ka mea kupaianaha i hanaia e ua Luna nei, o ia ko ia nei aua i ka pila a na poe mai nawaliwali a hala kekahi mau la, o ka make no ia o ka mea nona ka pila.  He kupaianaha keia hana.  Aole pela ia T. E. Evans a me W. H. Tell i ko laua manawa e noho Luna ana, he hookoia ka makemake o na ma’i me ka awiwi.  A i kaa iho la ka hana ia ia nei, he keu a ka pupu i ka ihona pali, aohe kau pupu i ka ihona pali, aohe kau la a nanaia aku kona mau hoa ma’i.  Eia ka ia nei e olelo nei, “aohe e loaa aku.”  He ku i ke aloha ole.

            Ina he kane a he wahine i mareia a hiki ole aku kana wahine, me ka manao nui ua kana kane e pea mai ka pono o kana wahine, he oki ia la.  A he @eo ka mea loaa mai.  Aloha na hoa kau o Kamalea.

            Eia hou no; ke makemake nei kekahi poe ma’i e mare i wahine kokua no lakou a kino ikaika hoi, aohe o ia nei ae; a i ko ia nei poe pili, wikiwiki i ka ae, Ea!  He hana kaulike anei keia la?  Aole loa.  I ko ianei male hoi me ka wahine kamaaina, aohe kaulua iho.

            Eia hou no: I keia mau la, he keu a ka nui o ka ona a me ka hana pia, a puhi okolehao o Kalaupapa nei, mai ko ia nei noho Luna ana a hiki no i keia la, aohe nae he wahi mea a poipoiia iho.  I ka wa hoi o W. H. Tell, ka Luna, he kou a ka nui o ke pana, mea ae no he niu, mea iho no lie kulolo, akaa iho la i ke kino, oki loa.

            Eia hou no: He kou keia o ke au a ke ohohia o na mai e lilo o Toma Nakanaela i Luna Nui no lakou ma kahi o ia noi, eia nae kahi mea hilu, o ko ia nei piikai a olelo i na olelo a ke kaoaka i hoonaauao ole ia.  A i wahi, kaaka huhu eia, i na ua hoopiiia no ka olelo ino ia Toma Nakauaela.  Ina ua puu ka lae, kahi ko pohue.  He puni nae ka wikiwiki @.

S. W. Kawelo.

Kaukaiwa Home, Mei 17, 1894.

 

NA AINA MAMAO.

 

Na Lono Huikau mai na Wahi Like Ole mai o ke Ao nei.

 

Hanini ke Koko o kekahi Paahana.

 

            Wanaao Poalima, la 11 o Mei nei, hora 4, ua hopuia he kaamahu hali ukana e holo ana no ka Hikina e kekahi Puali Paahana (oia kekahi inoa o na poe hana ole e moe la kaoo no Wasinetome,) ma Sakarameto, Kaleponi, he 700 ko lakou nei malalo o ke alakai ana a Lutanela-Kenerala Kamika, a ua helo aku a hoea i Rokelina i ka hora 6 paha: Mai ia wahi i loheia ae ai i ka wa o ke kaa i hoea aku ai, ua hopuia ka wiliki, e kekahi makai.  Ua keakea aku o Kenerala Kamika a me Konela Paisele i keia hopuia o kahi lala o ia puali a noi aku la no kona hookuu koke ia mai.  Aole i aeia aku ka laua koi a ua unuhi ae la ka makai i kana pu panapana a kau aku la imua o Kamika.  Ua lele koke ae oia ma kekahi aoao a kani aku la ka pu a ku a make loa o Paisele.  O ka wa no ia o ua poe paahana la i pii ae ai o ka ena a holo aku la e li i ka makai, aka, ua holo aku o Kamika a akeakea a kokua iaia e holo, i pakele ai hoi oia mai ka inaina aku o kona poe kanaka, a ua palekana io no oia.

            Iloko o keia wa e pioloke nei, ua noho aku la ka wiliki, nona ka inoa o Wiliama, ma kahi paa.  Ua koi paakiki ia kona hookuuia mai, a mamuli hoi o ka hopohopoia e na makaainana o ia wahi, o liia kekahi mea, ua hookuuia ae oia.  Nui ka hoehaehaia o ko ia whai poe no keia kahe wale ana o ke koko o kekahi mea me ka hoao ole e lawelawe limaikaika i ka makai, a e kokua no hoi lakou i na poe paahana ma ka lakou huakai.  Aia ke kino o ka mea make ma ka lime o ke Kolonelo, a e noho aku aua no he komite o na paahana e uana pono i na hana imua o kana aha nieniele.  Ua hopuia ka makai a hoopaaia ma ka halepaahao ma Sakarameto, oiai, ua hopohopoia ka paa o ka halepaahao o kahi ena i hopuia ai.

            Me kekahi kukai kamailio aua me Generala Kamika ua olelo ae oia ua haulo o Konela Paisele he @olia ola no kekahi o ne kumuhana ano nui a hiwahiwa lea ma ka moolelo o ke Ao Hou, a ua maopopo hoi iaia aohe mea e ae e loaa mai ana mamuli o keia hana hoomainoino, o ka makai wale no.  Ua olelo hoopau ae hoi oia ua hilahila ole a ua kumuole no hoi ko Konela Paisele kiia ana a make.

            He halawai makaainana ka i malamaia ma Okalana ia ahiahi a ua lilo ko Konela Paisele pepehiia ana a make i kumuhana e kamailioia ai, a ua hookohuia kekahi komite noi dala no ke kii ana aku i ke kino make i kahi la ae a hoihoi ae i Okalana, oiai he kamaaina oia no ia wahi.  Ua aponoia he mau olelo hooholo e oino a e hoowahawha lea ana hoi i kona pepehiia ana.

 

Elua Ola i Pakele Mahunehune.

 

            Ma Iakima Akau, Wasinetona, Mei 11, ua ulu ae he onene mawaena o na hope ilamukua me na poe paahana i ka hora 4 o ia wanaao, a elua paahana i eha, mamuli o ke ku ana i ka poka pu raifela.  Ua lonoia i ke aumoe aku ua lilo elua kaa hali ukana i na poe he 25, a e holo nui aku ana no ka hoopakele ana ae i na poe e paa ana ma ka halepaahao.  Nolaila, ua hele aku na ilamuku e hui me ua poe la a ua hoopaa ia ko lakou kaamahu ma ke kiolaia ana o kekahi kaola laau maluna o ke alahao ma kahi he elua mile mai ia kulanakauhale aku.  Ua naholo aku ua poe la mai luna aku o na kaa a hoomaka nui aku la e holo, aka, ua kaohi nui ia mamuli o na poka mai na pu raifela aku a na ilamuku i ki ai iwaena o lakou.  Elua mau mea i eha, aole nae i kakonukonu loa.  O ke koena aku, he 120 ko lakou heluna, ua lawe nui ia a hoopaaia ma ka halepaahao.

            Kakahiaka nui wale, ua lawe ia he 50 poe paahana e ae a me kekahi poe makaainana e ao o Iakima i kuhiia na lakou i ko@ i na poe paahana e kue aku, ma kekahi kaamahu malalo o na kiai ana a kekahi pualikoa no Seatale.  Lehulehu na poe e ae i hopuia ia po iho no ka paipai ana e kue aku i na luna aupuni, a ia pono i lawe nui ia aku ai no kela wahi ae la no, no ka hookolokolo pu ia me na poe he 120 i hopuia ia kakahiaka iho.  Aia na pualikoa ke ku makaukau la no ka noe ae ma kahi o ka hana i manaoia.

 

Na Hunahuna e ao no ka Puali Paahana.

 

            Aia no ke moo la he kaoo o na poe hana ole no Wasinetona.  O ko Oregona poe hoi keia, ua hoi nui hou ae la no, aka, aia no kahi poe ke nee la imua.  He 250 i hole aku no ka Hikina ma na kaamahu i kaalo ae ia Boise, Idaho, i Mei 11 nei.  Ua laweia aku lakou malalo o ke akeakea, me ko ka hui manao no hoi ua oi aku ka @mi e lawe ia lakou mamua ae o ka hoopoinoia o ka