Ka Makaainana, Volume I, Number 23, 4 June 1894 — Page 5

Page PDF (905.85 KB)

This text was transcribed by:  Ka Ohana Kauwe
This work is dedicated to:  Albert Kukailani Kauwe

Ka Makaainana.

 

HONOLULU OAHU, POAKAHI, IUNE 4, 1894

 

kauka Hawaii, pehea hoi lakou i walaau oke ai mamua no na data i lilo i na Kauka Auina a me Luka, he $500 pakahi no ka holo ana mai a me ka huli hou ana aku?  Aole, he mau haole laua, oia wale no ke kumu i like ole ai.  Mai hoi mai oe. 

 

Ma keia hihia nali eeiao o Beni Galega, i kona la i hoopai ia ai ua olelo mai o Lunakanawai Kupa, i ka wa i hookau aku ai i ka hoopai maluna ona, e mahalo ana ia Kale Wilisona no kana mea i hana ai ma ka uwao ana i na mea hakaka, e hoike ana i kona manao makee a makemake ole i na hana o ke ano hakolo kohu holoholona.  Nolaila, mamuli o ia mau olelo a ke kahu o ka Aha Kaapuni , ua loha a hoka loa na poe i ole o hoino wale i ka Moi Polapola ma ia ulele mokomoko ana. 

 

Ua noi ae ke Kuhina Waiwai maloko o ka Bila Haawina hou a lakou i haawina o $10,860 no na lilo o ka piepiele ana i ka aie lahui o 1893.  Kupanaha no hoi!  No ka Konela Keoki Ma kapolena mea i hana ai a loaa iaia he $75,000 no ka hooikaika ana i ka aie lahui o $2,000,000 ma Ladana au nui ko lakou nei walaau, aka, no $100,000 wale no paha a lakou nei i hoolilo ai, ke makemake nei i kela puu nui ae la.  Apiki no!

 

O ka Konela Makapolena i hana ai, he hoomaikeike ana aku ia ia Hawaii nei ma kekahi kahua hoaie dala malihini ia kakou; eia nae ua apoia mai a au hilinaiia ko hawaii nei mau bona, a oia ko kakou aie kuwaho mua loa ana.  Aka, i keai au hoi, ia lakou iho no, he mau lilo no ka kahi.  Malia nae paha no ka ke Kanikela-Kenerala e piepiele mai la i Kapalakiko no 85 pa-keneta, a maanei hoi no 98 pa-keneta.  O ka like ole, he mau miliona ka Mr. Makapolena a he haneri tausani hookahi paha hoi ka lakou nei.  Hoonuililo maopopo loa. 

 

Apiki kahi Elele a Lunakanawai Apana i kona kue ana i ko D. Nahoolewa holo ana i makai no ka Ahaelele, no ke kumu, he makai oia a eia no hoi ke hana nei.  Poina nae hoi oia iaia iho.  He oihana no hoi kaua, holo moho elele no nae, a paniia hoi kona wahi e kahi mea okoa aku, eia no nae oia ke ohi nei i ka uku no ia kulana.  A pelu no ke alelo o ia eepa ia, oiai, o ke au no la hoi keia o ka apiki. 

 

Hooko iho la ua poe pakaha nei i ko lakou iini hoohuiaina ma ka lawe ana mai ia Mokupuni Neku, Mei 27, 1894, a hoonui no Hawaii nei.  I ko Kimo Poe kii ana hoi i ka Moku Papapa i 1886, pii ka ehu a enaena ka imu kuni a ua poe nei, eia uae, kaia iho la no i na waha ulaula o lakou. 

 

He lono ka i lauahea ae i ka auwina la Poaono nei ua hoona palapala keakea ako ke kuhina Amerika i ka hoomanaia aku o ka hana kumukanawai ana, aia ka a maopopo mai ka pane a kona Aupuni no ka ninau o elua pule a oi iki aku paha.  Aohe i maopopo ka oiaio o keia lona ia makou, eia nae, ia lakou Pi Gi no i loheia ae ai, a ku kahi pao o lakou i ka loha.  Malia he lawena olelo wale no paha na ia poe. 

 

Make Ulia Manaonao.

 

Auwina la Poaha iho la, hora 4 paha, ua halawai o Punikala me kekahi ulia a make loa, maloko o ka paa papa o alani & Lopikana.  Ua kauohaia oia e Kami Kauika e kii i mau laau kahi-ha (1x4) na kekahi Pake, a hele oia e kii oiai hoi o Kuaika i nuli aku aki e kamailio pu me ka Pake.  Aohe i ikeia kana p@ papa i kii ai, aka, i loheia i ka nakeke a pahu o ka hiolo ana, a i huli aku ka hana o na hoa hana a nana, e lewalewa mai ana oia au paa ke poo a me kekahi wawae.  Me he la na hoao oia e holo, eia pae, ua loaa e mai no oia.  Ua hole koke aku o K@aika a paa ae iaia iluna, eia nae, ua lele loa ke aho, oiai, ua pa pono o luna o kona poo a palahe pu ma ka lae aku, unuia iho la hoi ka alualu ilalo a lilo ka papaina i mea ano e, a ua haku pu hoi kona wawae hema, a me he la ua make loa no oia mahope koke iho o ka pa ana o kona poo. 

Ua hoike koke ia ae ka lohe i ka Halewai a ua eleu aku ka Hope Hamuku, ma kona ano kolnelo, a me na kiure a maikai i ke kino o ka mea i poino, a hoopanee no ka hora 2 awakea o ka Poalima ae, a ma ia manawa hoi i noho ai lakou e noonoo a e nieniele pono, a ua hooholoia aohe aoiai, ua ao mau ia no na poe limahana e nana me ke akahele loa.  Ma ke kauoha hoi a na kahu, ua kaa aku ka hoomaopopo ana i ke kino make no Mika Uilama, a ua hoihoi loa ia no kauhale, maloko o ka pa hoopae limahana makai o Kakaako.  Ua hiki mua ae kona kaikuaana, a mahope aku ka wahine i hooneleia i ke kane ole, a he me e ke aloha i ko laua uwe makena.  Hora 2 mahope iki iho paha o ka auwina la Poalima nei oia i naio ai ma Koula, me ka ukali pu aku no o kekahi o kona mau ho@ hana pu.  Ua 40 paha a @ kona mau makahiki, a make aku la oia me ke keiki ole me kana wahine.  Aloha no!

Oia kekahi paahana kahiko loa o ke pa papa, a @ @ hoi kona mahaloia e na haku no ka eleu, ka makaukau, ka hoolohe a me ka hoopono  O ka makamua iho la ua hoi keia o na ulia oia ano ma @ pa, a pela no paha ma na pa papa e ae. 

 

Kela Huakai Malu a ka Iwalani.

 

He oiaio o Mokupouni Neka io no ka ke Kuhina Kalalaina Pi Go i kii aku nei e hoohui mai no Hawaii nei.  Aia ia mokupuni malalo aku o Nihoa, he 270 papa mile ka mamao.  Aia keia Mokupuni ma ka latitu 23(degrees), 35ʻ, 18" Akau, lonitu 164 (degrees), 39ʻ, 00".  Komohana.  Auwina la Poalima i holo aku ai ka Iwalani a ku @ ila i ka hora 11:30am o ka La Pule, Mei 27, a moku ka moku ma kahi o 17 kapuai ka hohonu.  Ua holo aku o Kapena Kini, Kapena Pilimana, Wiliki Noatona a me na luina ma kekahi waapa a pae iuka, a me ka hapa nui ka pinana nui ana, me ka wehe o kahi poe i na kuka a me na palulu, a kau pono iluna o ka pali pohaku, he keikei paha o 300 a oi kapuai.  Kkuluia ka papahae a hiuia ka hae Hawaii, a heluhelu ke Kuhina i kekahi palapala e lawe ana i ka mokupuni ma ke ano he paualaau no Hawaii nei, a kakiaia he kope o ia palapala maluna o ka pahuhae a haaleleia aku la no, me ka welo no o ka hae.  Iluna pono, ua loaa aku he pa pohaku o ke ano heiau, ua hoonohonoho maikai ia no hoi no pohaku, a he io holoholona paha) kekahi i loaa aku ua hele a maloo wikani iluna o kekahi pohaku, a me he la o ke kuahu mohai paha ia.  He eha mau kii akua pohaku i loaa aku ua nohaha, ua laweia mai a iluna mai nei o ka moku i pahonohonoia ai a paa.  I na waapa ka i holo aku ai no uka, ua ikeia aku he elepani kai iluna o kekahi pohaku ma kahakai, a ua umo leo nui ae i ka ike ana mai i ko ka waapa poe.  Ua ki pu ia oia a make, loleia a laweia mai ka ili.  Mawaena o na hora 8 me 9 o ka po Poalua iho la i ku mai ai ka Iwalani mai keia huakai lawe aina aku nei ana.  Ue hoikeikeia iho nei na kii pohaku maloko o kekahi pukaaniani o ka halekuai Rula gula ma alanui Papu, a ua nui ka makaikaiia. 

 

Ua Hala ma Kela Ao

 

Hora 9:05 o kakahiaka Poalua iho la i make ai o J.H Lovejoy (Lawekeoe), mahope o ka waiho pokole ana i ka maʻi lolo i kauholo maluna iho ona i ka hora 11:30 o ka La Pule aku, a aole oia i pohala hou ae a hala aku la.  Oia ka ona o ka haleinu waiona Heleuma a me kekahi halekuai kukau, kihi o na alanui Nuuanu a me Marine.  Ua hanauia oia ma Bosetona, Masakuseta, Iulai 26, 1845, a ua haalele iho he wahine me elua keiki, he kane a he wahine, a me kona makuahine - @@@, eha hoahanau a me ekolu kaikuahine ma Bosetona.  He kaikuahine ka wahine kanemake no Karoi a me Kale Kuaika.  Ma ka Ausetralia aku nei i hoea mai ai kekahi kaikuaana ena mai Kapalakiko, @@@ holo aku ma ke Kinau no ka Lua-o-Pele, a ma ka Malulani i hoo@paia aku ai ka lohe iaia no Maalaea, oiai, malaila oia e iele ae ai, a i kakahiaka Poaono nei oia i hoohiki loa mai ai.  Hora 3pm o nehinei i hoolweaia ai, mai ka luakini o Sana Anaro, mahalo o na lawelawe haipule ana a ka Rev. A. Makinikoki, a nalo iuka o Maemae, ma ka ilina ma ka aoao Ewa.  Lehulehu na ahahui i ukali aku, aoiai, he lala oia no kekahi mau hui malu. 

 

KELA A ME KEIA

 

Apopo e ku mai ai ke Galika a o ka Alameda i ka Poaha aku mai Kapalakiko mai. 

O kela ohua haole o ka Warimu i ki ai iaia iho, ua make oia i ka La Pule i ha@a, Mei 27. 

O na ano mau ao ka i ikeia i ka la hoohiwahiwa he kupapau o na poe make, oia Poakolu aho la. 

No Moanalua no la hoi ke kupapau a ino ole i walaau mai nei ma ke Kuaokoa, a pikai okoa ai o Lipine i kona kaa. 

Lehulehu na Pake i lawe ae i na palapala ae e hoi hou mai no ko lakou holo aku ke ku mai ke Galika i ka la apopo. 

Aumoe Poaono nei i ku mai ai ka Arawa a holo loa no i ka auwina la o nehinei no na Panalaau ma ka akau aku nei. 

Ua manaoia @@@ loaa ana i ka ahaele i ke@@ kakahiaka ka olelo Hawaii @@@@ kumukanawai, ua pua i ka unuhiia a paiia. 

Ua hoopaiia o Kaauhau (w) e uku $100 imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poalua iho la, no ka hana a kuai pia me ka laikini ole. 

He hale pau ahí ko ka hora 4 o ka auwina la Poalima nei, ma ke kihi akau o na alanui Hotele me Konia, aole nae i nui ka poino. 

Ua loheia mai au hoopania ka wiliki nui, mea malama buke a me kekahi mau lupa haole o ka mahiko o Ewa, ma Honouliuli, no ka lawe nui ole ana i kela hookihi auhuhu. 

Waia e no ka mokupuni o hawaii i ke kahunapule C. M. Kamakawiwoole i ka po nei, aohe i lili launa aku i ke kumuhana oihana kuwaho, he 150 mile ka mamao. 

Ua hoopaha o Punuku, he hapauea, imua o ka Aha Apana i ka Poalima nei, no ka aeahaukae, ma kona ae okoa ana no, a ua hoounaia i Kawai no elua malama hana oolea. 

Aia a aui ka la o ka Poakolu iho la, huli hoi mai ke Kamepiona mai kana huakai pokole aku nei i ka moku o Manokalanipo.  Aohe oia ianei i ka wehe ana o ka Ahaelele, nolaili, aohe i lihi launa aku. 

Ua make kela Kepa@, i halawai ai me ka ulia ma Kamoiliili, i ka Poaono, mei 26, iloko o ka ehaeha nui i ka La pule a nalo no ia auwina la.  He umi no la i koe a pau ae kona manawa hoopaahao no ka ohumu ino, a halawai e nae me ka make.  Nui kona mahalo ia no kona hoolohe a malama rula o Kawa. 

Na ka hui Kamehameha ka eo o ka hookuku kinipopo o ka auwina la Poakolu iho la me ka hui Mahinakihikihi, he 7 kue in a 6 puni, a na ka hui hawaii hoi i ka auwina la Poaono nei me kela Mahinakihikihi no, he 6 kue ia 6 puni.  Ua aneane e elua hora pakahi ka paa@@@ ana a he ke@ no hoi a pa paani popopo a ole loa o keia kau. 

Mamuli o ke kauoha a Kuhina Waiwaik Damona, ua hoopau aku o Luna Leta Nui Ota ia J. Hapai Nui a me J. Hailama mai ka noho ano maloko o ka Hale Leta Nui, no ke kumu aole laua i hoohiki.  Ua hoikeia aku ia laua ko lana pau he mau minute mamu iki iho o ka hookuu ana o ka hana i ka hora 5 o ka Poaha iho la.  Aohe ia he hewa ino o ka pau ana.