Ka Makaainana, Volume I, Number 23, 4 June 1894 — Page 7

Page PDF (876.55 KB)

This text was transcribed by:  Aki Astrid Dinda
This work is dedicated to:  to Jeanette and Rene, who finished their first page

Ka Makaainana.

 

HONOLULU OAHU, POAKAHI, IUNE 4, 1894

 

me na poe ao puni dala a nele hoi i ka manao aloha no ka aina. No wa kahi loihi i hoomakaukau ia ai keia kaua kipi kuloko.

            Ke nee a ke pii mau la ka ikaika o na kipi a me ko lakou kulana hooponopopno i hookumuia e na Generala Fenanadeze a me Latona. Ua makaukau o Generala Ezeta me 7,500 poe koa i ao pono ia a i lako pono hoi e lele kaua aku (Mei 3), aka, lohe o eia aku na kipi a nee mai imua a na ia lono i hoopio i ko Ezeta manao. Aka, ma ka la 6 mai i lele kamoko hou aku ai o Generala Ezeta i na kipi, a ua kipaku aku ia lakou mai ko lakou wahi hoomoana ma Sana Ana me 214 i make. Ua hoikeia ae aia ka puali nui o na kipi ke hele la no ka palena o Guatemala. Eia nae, iloko no o ko ke Aupuni ano punuku aku i na nupepa, ua loheia ae ma Guatemala, Mei 6, aole i lilo o Sana Ana ia Generala Ezeta, aka, e hoomau ana no ka i ka hakaka ana. O kekahi lono hoi, ua ala ae he kuee moakaka loa iwaena o na pualikoa Aupuni o hoomoana kokoke la ia Sana Ana, a ua hooweliweli aku hoi e hookahuliia i ke Aupuni.

            Wahi a ke Aupuni, Mei 11, ua hoauheeia na kipi a moe malie loa, a aia nui ke hoao la e onou aku i na noi i ke Aupuni no ka huikala aku paha ia lakou. Ua lilo ae na wahi a pau i paaia e na kipi i ko ke Aupuni mau pualikoa. Ua lilo ae he heluna nui o na lakou kaua, he mau pu Amerika ka hapanui, i laweia aku ilaila. He puali nui ka Peresidena Ezeta i hoouna aku ke pale ana i ka nee aku o na poe mai Guatemala i holo mahuka mamua aku. Ma ka hakoko ana o Mei 10, ua 234 na kipi i eha a make paha a ua lehulehu hoi na poe i hoopaahao ia. Ke koi a ke ao ikaika la kekahi poe hoa’loha koikoi ia Peresidena Ezeta e huikala aku, a ua manaoia e ae aku ana no ia.

 

Kau ka Weli o ke Za o Rusia.

 

Mawaho ae o na poe haumana he 40 i hopu koke ia mai nei ma Sana Peterobuga, no ka hoohuoi ia he poe nihilisi lakou, he poe haumana e ae no kekahi i hopu ia ia manawa like ma Mosekao a me kahi mau wahi e aku. Ua loaa aku ma Mosekao he pono paipalapala i hoohania e na haumana. Lehulehu na poe e hopuhopuia la, mamuli o ka loaa ana o kekahi ahahui nui i hele a palahalaha pono ma o a maanei, i kapaia „O na Hoa’Iaha o ka Lanakila Kalaiaina.“ He mau haneri i manaoia na hopuia, a aia iwaena o ia poe he heluna o na luna aupuni koikoi a me na poe koikoi a kuonoono e ae o ia aina, mai na kane a me na wahine pu.

 

Mau Lono i Pili ia Samoa.

 

            Aohe ae o Geremania i ka hoohui aku ia Samoa me Nu Zilani, a ua loaa aku hoi he noi i ke Aupuni Geremania mai kekahi ahahui panalaau aku iwaena o kona mau makaainana no ka pono e hoohui aku o Geremania ia Samoa. O na mokukana Geremania hoi keia ma na aekai o Berazila, ua kauohaia aku e holo no Samoa. Ua manaoia hoi ma kekahi mau anaina kalaiaina e haalele aku ana o Amerika Huipuia i kana mau koi maluna o Samoa a e kauoha aku ana i kona Kanikela malaila e huli hoi aku, a e waiho aku no i ka hooponopono ana o ia mau paemoku ia Enelani a me Geremania.

 

Na Hunahuna Lauhala

 

            He keiki uuku ka i make mai nei ma Burukelina mamuli o ka palahehe o kupono a maikai ole.

            Aole o Peresidena Kano o Farani e ae e holo moho i ke kau koho balota peresidena hou ae.

            Ua pau loa i ke ahi ka luakini hou o ka Rev. Talamage ma Burukelina, Nu Ioka, ma ka La Pule, Mei 13.

            Ua hooholo ke Aupuni Repubalika o Agenetine e hoopau i kona mau keena elele a kuhina kuwaho a pau loa a koe o Ladana ame Parisa.

            Ano koke mai nei i piha ai ke 75 o na makahiki ma keia ola ana o ke Duke o Camebarige ke Alihikaua Nui o na pualikoa Beritania.

            Aia kekahi poai o na poe Ailiki ke manao la e kukala ae ia Dele, he mea kiola hoopahu e paa la i ka halepaahao, i moho no ka Ahaolelo.

            Ua puka ae he mau olelo hookamaemae oolea mai ia Sa Wiliama Hakota no kona waiho ana aku i ke kulana Kuhina Waiwai no Beritania Nui.

            Lehulehu na hoololiloli e Emeperoa Uilama e hana mai la iloko o ka pualikaua, ma ka hoopau ana i na aliikoa aoo a pani aku me na poe opiopio.

            Aperila 30 i hooholoia ai ka bila no ka hookaokoa ana i ka Ekalesia o Wale, ma kona heluhelu ekahi ia ana iloko o ka Hale Ahaolelo Makaainana o Beritania Nui.

            He noi e hoopau loa i ka haawina uku makahiki mau o ke Duke o Edineboro ka i hoauhee ia mai nei iloko o ka Hale Ahaolelo Makaainana o Beritania Nui.

            Ua hoopuka ae o Emeperoa Uilama he kauoha e papa ioa ana i ka pili dala o na aliikoa o ka Oihana Kaua Moana a me Aina o Geremania ma na kahua heihei lio.

            Ua waiho aku o A. J. Munedela i kona noho iloko o ko Haku Rosebere Aha Kuhina, mamuli o kona pili me kekahi hui hoaie dala ma Nu Zilani i poho koke mai nei.

Ua hoikeia ae ua hoomalu aku ke Aupuni o Nicaragua i ka waiwai o ka Hui Alawai-oki Nicaragua no ka aie a ua hooliloia aku i kekahi poe Sepania hele kuewa wale aku no ilaila.

            Ke laulaha loa la ka holapu ana a ka mai kolera ma kekahi mau apana o Rusia. Iloko o ka makaala loa ia, ua hopohopoia e like aku ana no keia ahulau ana e like me ia iloko o 1893.

            Iloko o 24 hora e pau ana i Aperila 23, he 104 ka nui o na poe o loohia i ka mai kolera ma Lisebona, Potugala, a he 3 make. Ua papa ke Aupuni Pukiki i na kukai olelo telegarapa ana.

            He olai oolea launa ole mai ka i hoonaueue mai nei ia Helene, a ua nui na ola a me ka waiwai i poino ma na kulanakauhale lehulehu. Aia mawaena o 200 a me 300 poe ola i manaoia ua make.

            He ahi nui mai nei ko Besetona, Mai 15, a iloko o ekolu hora ua pau loa he 12 paha eka, o na halelaau nae ka hapanui. Ua koho wale ia ke poho dala mai ka $300,000 a ka $500,000 a he $ 1,000,000 hoi ka kahi poe. Lehulehu na poe i eha, aole nae he poe i make.

            Aia ka Moi Vitoria i keia wa ma Sekotia, ua huli hoi aku mahope o ka hala ana o kahi wa iaia ma Italia a me Geremania. E hala ana iaia he elima pule ma Sekotia, a ke huli hoi e noho ana ma Winisoa no ekolu pule mamua o ka hoi ana aku no Osebona iloko o keia kau o ka makalii.

            Ua kala aku o Peresidena Hipolaite o Haiti ia Legitine kona enemi kahiko, a ua kono aku iaia e hoi hou ae i ka aina, me ke noi pu aku hoi i ka Ahaolelo o hookaawale ae i uku hoomau nona, oiai, he peresidena oia mamua no ia repubalika. Aia o Legitine ma Iamaica kahi i noho ai mai kona kahulihia ana iloko o 1885. Ua hoomaopopoia oia ana no ke kohoia aku ana i peresidena i keia kau koho balota aku.

            Aole e hiki ana ia Lunamakaainana Berekenerige ke uku i kela koi poho o $15,000 i hooholoia ai e uku oia no kona hoopoino a hoehaeha ana i ka puuwai o kela ui, Miss Polada, a ke olelo la he ilihune maopopo loa oia. Mamuli o kela olelo hooholo, ua hoohilahila loa ia oia a ua lilo hoi oia i mea hoowahawaha loa ia. Aia nae ke hele haiolelo la me ka hooikaika e holo balota hou, a he kue loa ia la hoi oia e na poe kahunapule.

            E malama ana ke komite hooko o ka Ahanui Liberala Lahui i ahakuka, pela ke kahea, i Iune 20 ma Lida, Manakeseta, Enelani, no ka hoomaopopo ana i kahua kalaiaina no ke kue aku i ka Hale o na Haku. Ma ka palapala kahea, ua oleloia he mahele kue mau ia e kue nei i na pono o ka lahui, a nolaila, he mea kupono e noonoo maopopo loa ia pehea ia e hiki ai ia puu nui ke paleia ae ke hookaawale loa ia aku paha.

            Me he la e ke ana ke kumuhana a na poe Socialisa o Farani e hooikaika la, oia hoi, e hoopau loa ia ka hoopai make. Ua holo (Mai 11) iloko o ka Hale Elele ka heluhelu elua ia ana o ka bila kanawai e lawelaweia ka hooko ana i ka hoopai make ma ke ano malu, aole hoi e kuu ae i ke akea, e hookahi ka oi, he 159 ia 158. Ke hapai hou ia ka noonoo ana i ka bila, alaila, noonoo aku no ka hoopau loa ae ka hoopai i make.

            He bila kanawai ka Labusea i waiho aku imua o ka Hale Ahaolelo Makaainana Beritania, Aperila 24, e hoakaka ana ina e hooholoia he bila e ka Hale, a hoounaia aku i na Haku a hoihoi ole ia mai iloko o elua malama, alaila, e lilo no ia i kanawai e like me he la ua hana maoli ia e na Haku. Ua hoakaka hou ia ae no hoi ma ua bila la no ka Hale ka mana e hooholo hope loa ai ina paha he mea kupono e aeia na hoololi a na Haku e hana ai i na bila.

            Ma kekahi ninauia ana ano koke mai nei iloko o ko Beritania Nui Hale Ahaolelo Makaainana, ua hoole loa aku ke Keena o ko na Aina E i ka oiaio ole loa o na olelo wale ia ua kokua aku ke poo o na aumokukaao Beritania ma Rio de Ianeiro i na kipi, ma ke ala kipi kue mai nei ma Berazila, a i ole ia, ua kokua paha kekahi aliimoku Beritania ma ka hoao ana e hoihoi hou ia ae ke kulana hooponopono Aupuni Moi ma Berazila a ma kekahi ano e ae paha i ke kulana ma ia Aupuni.

            Pioloke mai nei o loko o ka Hale o na Elele o Italia maluna o ka haawina dala kaua. He eiwa no ka o@i loaa i ke Aupuni, a ua elo ae ka pihe hauoli paia kuli a ka aoao kue no ia ikeia o ko ke Aupuni ano nawaliwali. Mahope o ke koho ana ua ikeia aohe i lawa ka Hale no ka hana, nolaila, ua hoopaneeia ka ninau no kahi wa e aku. No i ke kueia o keia haawina dala e ka lahui, a aia na alakai kue ke hoolilo la i kumuhana nui na lakou o paluku aku ai imua o ka lahui me ka nana ole ae i ka hopena o hoea mai ana ma ia kue ana.