Ka Makaainana, Volume I, Number 24, 11 June 1894 — Page 4

Page PDF (845.16 KB)

This text was transcribed by:  Paka Westin
This work is dedicated to:  Awaiaulu

4             HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IUNE 11, 1894

 

KA MAKAAINANA.

 

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W.H. KAPU,

Luna Nui a Lunah oponopono

F.J. TESTA (Hoke),

Puuku.

 

POAKAHI, IUNE 11, 1894

 

   E HAUOLI kakou i keia lal, ka ia hoi no Kamehameha I. ka Nui, a o ka Na'i Aupuni.  Aole o ka ahuoli wale, aka, o ka kaou kuaia pu no hoi kekahi.  nana hoi i hoohio i na mokupuni lehulehu i hookahi, a ua aneane loa mai hoi e hiki aku i ka manawa e ikeia mai ai o Hawaii nei no na Hawaii.

________________

   MAKENA hou mai nei no ke "Kuokoa" nei no lakou Peresidena me na Kiaaina Amerika, a lilo hoi ka naauao i iu oluolu ia aku i mea waiwai ole imua o lakou.  Aia no ka a o ka lakou no ka pono.  No ke ano hapauea mai no hoi paha kahi o ke kino, ela no i hapauea pu ai me ka noonoo a ano palupalu mai, a pau hoi na niho i ka helelei.  O ka manewakewa mai paha koe.   Oia, uwe" a i ole no hoi ia, hele mai i o makou nei e omo waiu ai.  kewa ia le, e ka hapauea haae loloa!

__________

   AOHE a makou moolelo o na haua a ka Ahaelele ma keia helu oiai, ua lawa no makou i  na. ia mua.  ua hooiha makou i  ka pepa me na manao waiwai e ae, e like no me ke ano mau, nolaila, aohe no he mea waiwai ia makou e hoike aku ai no na hana e kela kumukanawai ka kauha a moowini haalele loa a lakou iho no i poke mua ai.  E hookuu aku no ia lakou e hana i ka lakou kumukanawai waiwai a poaikai ole, oiai, aole loa e hiki ana ia lakou he kaohi mai i ko ka lahui nee ana akau umua a maluna aku ana hoi o na hheala e lakou e nee papa aku ai ke pono o ka lahui a me ka aina nei.

________________

   OWAI la hoi kela lappuwale inoa ole o Moanalua e ka walaau a wahakole ana ma ke Kuokoa o ka la 2 iho nei, me ka olelo iho, "No ka nui ole paha o ka poe lawe i kau wahi apana welu, pehea no e nui ai he nupepa kamalii, aohe makemakeia, he wahakole."  K ahoounipuni nui e, ihea kou ike ana i ka nui ole o na poe lawe a me ka make make ole ia.  Ua hiki loa ia makou ke aa a kaena ae ua papalua kko KA MAKAAINANA lawaeia iwae ia o ka lahui mamua ae o ke Kuokoa hoihoi ole ia.  No na olelo e ae hoi a wa huna inoa la, he mea makehewa loa ia makou ke hoomaopopo, oiai, ua akaka loa ke kamalii, no ka mea, ua nele i ke kahua ole e kamailio ai.  Hele pela, o ka lapuwale nui!

 

KA NINAU O HAWAII NEI.

__________

 

   O na lono oi loaa maai nei e pili ana no ko kakou kulana ma Wasinetona, he mau lono ia no kakou e hauoli ai, me ka uika ole iho hoi no na olelo kaena wale a ka poai kue.  Ua olo ae ka pihe hauolo i na pakaha@i ua mau lono nei, me ka olelo iho no lakou ka pono, oia nae, ua hiki ole loa ia makou ke hoomaopopo iho i ko lakou wahi o ka ahuoli ana a i loaa ai la hoi  e kahi pono.  O kahi mea nae i hiki ke hoomaopopoia, ua nele na welo mikanele Pi Gi me ua hoa'loha ole ma e, koe paha na wahi hoa o ka Aha Senate i uku kipe iaa, e laa o Hoa, Farai a me Kaile.

   Ina kakou e hoomaopopo iho i ke ano o ka Vese olelo hooholo he pakui a he hoololi ak hoi ia no ka Tupi, a oiai hoi, he la hana ole o Mei 30, pehea la e hiki ai ia kakou ke hilinai aku ua hooholo lokahi ia ka Tupi olelo hooholo i kahi la mai me ka hana ole ia o ka pakui, no ka mea, malalo o na rula hooponopono Ahaolelo a pau, o ka pakui a hoololi paha ke hana mua ia mama ae o ka olelo hooholo kumu.  Nolaila, aehe wahi kahua no ka hilinai aku o kakou, a anele hoi lakou nei ma ae me na kumu e hauoli io ai.  Oiai hoi, eia o kaiua ia nei, ua ike moakaka loa ia na kahakahana a kana haumana ma o oia o Palani Hasetine, a nana mai nei no hoi na palau i ko lakou poe maanei, a hui pu mai no hoi me na nupepa ole wale o Kapalakiko i ukuia no ka hookomo ana ia ano lono lalau a alakai hewa.  E hoomauao kakou i kela palapala mua a ke Kanikela.  Kenerala ma Kapalakiko, mamuli no o n olelo mai ua Palanai hawetine la no, ua lilo hoi ia i mea ole.

   Aole e kala ko lakou nei olelo ana ua make ka manao hoihoi Ahi, aka, i keia wa hoi, ua oili hou mai la no, e hoike ma ana i ka hopehope o kekahi poe o hooko io mai no o Peresidena kalivilana i kaua mea i olelo ai.  ma iaae la no e ike lea ia ai ko lakou hoopunipuni, a lakou no hoi i lu hele nui iho nei kou no hoi i lu hele nui iho nei i ka lakou anoano popopo iwaena o ka lahui, i wahi paha hoi e puiia aku ai a iau aku paha hoi i ka lakou apu auhuhu, oia no kela olelo hoohiki kakoo ia lakou, i loaa ai hoi ka mana e koho balota ma ke kau koho kaikawa ana iho nei.

 

   E hoomaopopooia iho no hoi ka Vese olelo hooholo, e hoike mai ana hoi ia i ke ku makaukau mau o ka aoaoa Demokarata mahhope o ko lakou poo alakai, a e hoike ana no hoi i ko lakou apono a kakoo mau iaia.  O ka lahui Hawaii kupaa mau no ka i manaoia a me na hoa''loha haole u no ohoi me lakou, aole loa hoi o na kumakai, a me na haole Amerika i hoohokaia mai ka loaa  ana o ka iini hoohuiaina, ka upu hoi e hoomaluia mai ko lakou kulana pakaha e Amerika Huipuia a me ka puehu loa pu hoi o ko lakou kunana lahui no ia Repubalika Nui.  Ua hoka ma lakou ma na mea a pau, a pela ana no pahha ma ka manao hooko pono o Peresidena Kalivilana a lakou e kue ne me ka poholalo mau ana.  O ka hewa i hanaia amaai i na Hawaii aloha aina a me Alii, e hoomaikai houia mai ana no ia, a aohe kau e nele ai.  A e like no hoi me ke kakooia ana o ka ka Peresidena kahua alakai o ka hapanui o na Lunamakaainana, pela mai ana no me ka hapaanui o ua Senatoa.

   Ua pau aku la paha ka hana no Hawaii nei imua o ka Aha Senate, a o ka puana mai koe a hoea mai, he mau la helu wale no paha koe, ke kuhihewa ole nae oi makou ma ka makou koho wale ana.  E ola aku ana no o Hawaii nei me ka mau ne hoi o kona noho kuokoha ana iwaena o ke anaina o na Aupuni, a o ka leo hoi o ka lahui ka me aoi loa aku o ka mana.  O ka Amerika Huipuia pane mai hoi koe i ke Alii ka Moi, oiai, ua hooia mua o Kuhiaa Wilisi, iaia i hiki ma ai iloko o Novemaba i hala , ua makaukau e Peresidena Kalivilana e hoihoi hou iaia ina nae hoi oia e ae ana e huikala i keia poe pakaha.  Ua ae oia i kela anoi a ka Peresidena a ke kali nei oia no ko ka Peresidena hooko mai i ka hana ana i olelo ai ma kona aoao mai ia.  Oiai aohe pane ili Aupuni i loaa mai nei i ke ?Aliiaimoku, nolaila, aole no i pau ka hana ma ko Amerika Huipuia aoao, me ka nana ole ae hoi i na hoopunipuni a Farai i olelo ai no ko ke Alii makaukau loa e lawe i kekahi haawina dala no kona kuleana, a me ka hiki ole loa hoi iaia ke hoike aku i ua hooia ana no ia mau olelo, a ku nae i ka hoka.  Aole loa i make ka manao hoihoi Alii, aia no ke oni mai la i o, a e ka oni loa mai auanei koe a kapalili na ma namana wawae o lakou, nei ma ae, oiai, eia no ke hoomaka nei ke eeu.  He nui na mea a kakou e hilinai ai me ka hoomauawauui no ka hookoia mai o ka pono me ko kakou hoike ole ae hoi i ka uiha.

_________________

 

   I ka po Poakolu iho la, ua lele a au mai i kula nnei kekahi luina o luna o ke Kameppiona ma ke ano holo mahuka.  Aole oia i loaa a hiki i keia wa.

 

"HUAI KA ULU O LELE."

______

 

    Ua uiha ka nupepa ahemo alaula a na welo mikanaele no ka lohi o Amerika Huipuia ma ka hoomaopopo ana mai i ka ninau pili ia Hawaii nei, no ka mea, he hana no ka e hiki ai ke pau kahiko.  Oia no ka makou i manao kahiko aia, a na ua poe nei no hoi na hana houlohi, aka, ke hoomamawanui pauaho ole nei no ka lakui me ka uluhua ole.  A kaia iho la no nae hoi ia lakou la!

__________

 

   E kala no makou i hoike aku ai e hooliloia ana ka lahui Hawaii i kuewa iloko o ko lakou aina ponoi, aia wale no ka a hoohiki, pela ka mea i ikeia ma kela kumukanawai kapakahi.  aole o ia wale, aka, e noho mana mai ka ua oehaa no ewalu makahiki a hoea i 1902, a o Kolekaaka no hoi ka Peresidena.  Hauoli loa o Iosepa, no ka mea, makemake loa oia e upoiia na poe aloha Alii a pau.  Ka lapuwale no hoi e!

_____________

 

   O ke kumukanawai paha keia a lakou i manao ai e nee mai ana kaupoku pio o ka lani a hosana mai na puali anela o ka lewa.  Aole ia mea i manuheu iho a poole ae paha hoi ka alualu o mua.  O ke ino uo o na ino, a o ka lapuwale no hoi o na lapuwale a me ka moowini haalele loa no ka i ikeia ma ia kumuhinu a lakou.

___________

 

   O ke ino opaha ia o ka Umiamaka i'a la, ke piena mei ka Ligi Amerika, a ua halawai hamama ae i ka po Poalima nei.  He mau hoololi kumunia ka i noonooia, a na mamaoia no hoi i mau kumumaia kekahi.  O ka peresidena o ia hui ka oi lea aku o ka peina, a ua olelo oia aole keia kumuhinu e loihi na la a iolo, no ka mea, aohe iloko o laila ke Aupuni o ka alhui, no ka lahui a ma o ka alhui.  Oia, pololei!

______

 

   Noke iho ne kela welu pahomo alaula no na kii pohaku mai nei o Mokupaui Neka, no ke Aupui ka ia waiwai a he mea pono e loaa mai, a o ua poe ka na lakou i lawe mai, aohe o lakou kuleana.  Aohe i hooloheia kela lee, aohe no hoi ke Aupuni i kii ae, a nele loa ua poe welo la.  ka i no hoi paha e kuaiia ana e ka Waihona Hoahu Mea kahiko a Bihopa, ma ke kahua o ke Kula Kamehameha eia nae, ua miuamiua i ke dala, no ka nui loa o ke kumukuai.  Ua lono w ale ia o lilo aku ana i ka aina e  oiai, aohe i pi ia poe makemake.  E hoka no a e pono.

_________

 

   lehulehu na poe mea helkuai i hopuhopu nui ia i ka La Pule i hala, no ka wehe hamama a