Ka Makaainana, Volume I, Number 25, 18 June 1894 — Page 2

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IUNE 1894

 

NA MOKUPUNI.

Malalo o keia poo ae la e hoopuka mau aku ai makou, mai keia manawa aku, i na mea hou mai kela a me keia pea o ko kakou aina nei, ma ke ano he mau lono pili kuloko iho ia no kakou nei.

 

Pokeokeo ka Manu Pelehu.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ma ka Poaono, Mei 5,ua hopuia he 16 poe pepa kukaepele e na makai, ma ka hale o Mrs. Lokelaulii. Ua pela like no lakou a pau. Poakahi ae haulani nui ma na lio no Honokaa, e ike i na hoaaina. He eono i hookuuia, eiwa i uku ma ka $7 pakahi, a hookahi i haalele i kana mau polohaku he $10. Auwe kuu luhi,he wa hune keia o ia kula.

            O ka inoa mua i kona hoi ana i Kukuihaele, ua huli aku la oia i wahi puaa a loaa. Ma ia ahiahi no ua kauoha aku oia i kona mau hoa e hele mai i kona hale, he papaaina kana e haawi ana imua o na poe i pepa a pau na okoni i ka puehu. Ua ai nui i ka puaa a liliha, ua inu i ka wai a kena. Ia ahiahi no ua ulele iho la no kekahi mau hoa o ia hui i ka laua mau apoke wahine, a hele ana e kelepona i ka Makai Nui. Hele nui no i Honokaa a hoi mai. Ke hoolai nei ka wahine a kekahi mau hoa o ia pohai, a ke pukalua nei hoi na kane.   KO-MANA-KEIKI.

            Kukuihaole, Hamakua, Hawaii, Mei 28, 1894.

 

Na Hunahuna Mea Hou o Kohala Akau.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            I ke Sabati, Mei 6, e hele ana au no ka halepule o na Poe Hoano o na La Hope, ma Honomakau, halawai aku la au me ke kumukula o laila a me kana wahine, hai mai la laua ia‘u aole i koho balota o Honolulu. “No keaha hoi?” wahi a‘u. “Ua hoole na haole a me na Pukiki,” wahi a ka pane. “Ia wai ko olua lohe ana mai nei?” “Ma ka Nupepa Pake,” wahi a ka pane. Ma ia alahele no hui aku la au me ka Hope Luna Leta o keia apana a me ka makuahonowai o ua kumukula la, a hoomaopopo aku la au i ka‘u wahi mea hou i lohe ai, eia nae, hoole mai la ka Hope Luna Leta, a o ka makuahonowai hei, paakiki loa no, aka, i ke ku ana mai o Kinau i ka la 12 mai—

            “Ikea iho la ka Poe  ma‘i hole, ua malie

            Ka uka o Nuuanu, ke lohia mai la e ka ua.”

            Ma ka la i ku mai ai ke Kinau, hora 3 p.m., ua ikeia aku la ke kumukula o Honomakau, e holo ana ma o a maanei o kona apana, e kuka‘a ana me ka leo nui “E hoi ae ana ka Moiwahine ma ka noho Moi.” Ia‘u i lohe ai ia leo, hauoli loa ko‘u manao, a maluna o ke kumukula ko‘u mahalo piha i kona eleu a me ka makaala.

            O na kumukula o keia apana, aole lakou i kakauinoa ma kela hoohiki koho elele o ka la 2 aku nei o Mei, oia o H. Mana no Hawi, J. Kaimana no Honomakau, M. Kapiha no Pololu. Aohe o lakou hoopilimeaai mahope o na PiGi, aole o lakou makau i ka Luna Kula B. D. Bona. Ma ka nana aku o ka Luna Kula ka i makau a hoopili mai mahope o lakou nei, a eia no lakou ke ai nei i ke dala a ke Aupuni Pi Gi, a ke mea nei no lakou i ke kani a ka pelehu, “pokeokeo.”

            Ua puu ka lae kahi ke pohue o S. Haina, ma ka Poalua, Mei 22. Ua ahewaia oia imua o ka Aha Apana no ka hewa moekolohe me Lono, wahine a ka Pake, he 50, a la i hamaleia ai ka lae o S. Haina a he $10 o ka wahine. “Wali no nae ka auwae o ka Pali keiki.” O ka Hope Makai Nui ma ko ke Aupuni aoao, o Haina nona iho. O ia ka haumana helu ekahi o ke kula o Kapono ma ka oihana loio, a ma ke kau aku nei o Palahemo i Kau i loaa mai ai kona laikini loio piha.

            Ke makaukau nei na hae Hawaii o ka apana o Pololu, mamuli o ka hooikaika ana a ko laila kumukula, aia i ka wa e hoi ae ai ka Moiwahine ma ka noho Moi, oia ka wa e huki ai ka hae, kani ka pahu, holo ke kao, puhiia ka pu o Kihapu, a he la ahaaina nui ia o na Hui Aloha Aina o Kohala Akau nei, mai kela a me keia pea o ka aina. Ke hele nei ke komite noi dala me na pepa komite a ke komo aku nei no iwaena o na poe hoohui@ina i wahi kenikeni, he mea ai like no.

            I ka po Poaono, Mei 6, loaa aku la ia Pailaka elua Kepani. “Makemake wahine,” wahi a Pailaka. “Ae,” wahi a na Kepani. “Hele ma ka hale,” wahi a Pailaka. Hoonohoia laua ma ka hale a kii o Pailaka ia Kalaniwahine, ka wahine a Kamaka iwaho o Kahei, ma kahi o S. W. Kawahamae, a laweia mai nei a hoomoe me ua mau Kepani nei iloko o ka hale o ua o Pailaka, me ka ae maikai mai no o ke kane a ua wahine la. He $3.50 ka uk@, he $3 i hookaaia a koe he hapalua. “Hi‘a aku la o Keahialoa” i ua mau Kepani nei a ao ia po, “ua wela ka nuku o Nuuanu.” O ka hapalua i koe aole i loaa mai, a ua aua o Pailaka i ke kamaa o ke Kepani. Ua hoopii ke Kepani a hopuia mai no ka moekolohe. Ua hookolokolo a hoopaiia ke Kepani he $30, a ua haalele o Kalaniwahine i ka pela. He hana maa mau keia ua keia wahine a me kona mau hoa, aole o lakou hilahila. E hele ana i ka puhi opiuma a me ka hookamakama, he ike aku no ka lakou mau kane i ka hanaia mai o ka lakou mau wahine, aole nae he olelo aku, aia ka pono o ka loaa o kahi pola ti.                        KUEHU.

            Honomakau, Kohala Akau, Hawaii, Mei 28, 1894.

 

Na Anoai o Kalaupapa.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ma ka la 1 iho nei o Iune i nahuia ai ka lehelehe o Kiaipu (k) e Liwai Rosa, he mau ma lepera no laua a elua, no ka ona mai ke kumu; a penei: O Liwai Rosa ka mea nona na pahu pia elua, a o Kiaipu ka mea nona ke dala, a mamuli o ko Liwai Rosa haawi pono ole mai i ka pia, ua ulu ae la ko Kiaipu manao e kii aku i kana dala e hoihoi mai: a ma ia kumu, ua ulu ae la he hakaka mawaena o laua a hele loa i ka nui, ua kui aku la o Liwai Rosa ia Kiaipu, a oia no ka wa i hoohanaia ai o na ai a Hinakahua a hiki i ko Kiaipu paa pio ana Liwai Rosa, a oia no ka wa i uleu iho ai o Liwai Rosa e nahu i ka lehelehe lalo o Kiaipu a moku, a o ia lehelehe lalo o Kiaipu, ua manaoia ua pau no i ka moniia e Liwai Rosa. He nui loa paha no ka pololi, a i ole, he nui loa paha no ke sahio pia.

            Ma keia la hookahi no i hopu aku ai o Keaouli (k) i ka opea o C. N. Kealakai a paa, a mai pau  i ka po‘aia. Manaoia no ka nui loa o ka pii o keia kea. Hu no ka hoi ka aka. I keia la hookahi no, ua ikeia aku la kekahi mau wahine e noke ana i ka uwe ku-wo no ke kaumaha loa i ka wai hooluhi kino.

            Ma ka po o ka la 5 iho nei, ua kaawe ae a Nakiaha (k) iaia iho me kekahi kaula i hoopaaia ma kona pu-ai. He mai lepera oia, aohe nae he kulana ikaika o ka mai maluna ona, he kulana ano maikai no kona, a he wahi kanaka ano opulepule nae oia. Ua manaoia e kahi poe, oia ke kumu o kona kaawe ana, a eia nae kahi mea hilu, aohe i kohoia i kolonelo no keia kino make. Aloha wale.

            Ua hoopauia iho nei o C. Kopena ka makai no ka ona mai ke kumu. Eia nae kahi mea hilu, ke noi aku nei ka Luna Makai Nui e hoihoi mai i kona pihi makai, aohe o  @ala ae mai. Hu ae la ka aka.

            He 26 ka nui o na ma‘i hou i laweia mai o Lehua. Ma ka la 5 iho nei i ku mai ai.

S. W. KAWELO.

Kaukaiwa Home, Iune 7, ’94.

 

He Makai ua Hoopania.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO:

 

            Hookahi no mahina o keia wahi makai Pi Gi o Charles Thomas ka inoa, o ke kipaku koke ia mai no ia, malalo o ka lawa ole i ka malama ana i ka oihana. I kona wa i ike ia i na haole ona e hakaka ana ma ke alanui, ua holo koke iho la oia a pee, aole i hele aku e hopu, a he nui no hoi ka akaakaia o keia wahi makai e na poe i ikemaka aku iaia. Ua loaa no kana oihana i ka wa e noho ana me D. H. H. hoomaemae ipu hana wai, a me na mea like e ae. Ua ike no ka aohe i lawa, makemake e komo i ka makai i ke makai i loaa ke dala Pi Gi a ka haole, wikiwiki ka lima i ke kakau i ka inoa ma ka buke a ke aloha ole a na poe hookahuli aupuni; oia ka hopena o ka mea hilinai kuhihewa, me ka ike aku no he ahi o mua he ahi o hope, makemake no nae e haawi i ko na ola iloko o laila. “O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.”

JOHN BRIDGE.

Iwai, Hilo, Iune 7, 1894.

 

Papainoa o na Poe Holeholeiwi o Kau Makaha, Hawaii.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ua kaulana o Kau nei i ke nohoia e na ‘lii o Hawaii nei. Eia iauei na iwi o Kalaninuiamamamo, e laa pu hoi me ko Keaweaheulu, ke kupuna hoi o keia lalani alii e ola mai nei. Ua kaulana pu hoi ko Kau nei i ka hana aloha ole i na ‘lii, nolaila, ua kapaia kela inoa, o “Kaumakaha,” a o ia maukoli mai no a hiki iho la i na la o Liliuokalani; a eia iho na inoa o ua poe holeholeiwi la;  J. H. Waipuilani lunakanawai elua hookohu, he ai-loaa na na Pi Gi; W. J. Yates, Hope Makai Nui lima poahi i ke kipuka ili poholalo; G. K. Kaapa, lunapaahao maamaalea i ke kau mele-ko-launa; E. D. Macomber, Kapena J. Naluahi, W. Kua, J. Ikaaka, ua pilipu ka hanu a kolili na manamana wawae i ka makau i na bosi; S. Beke, ua inisuaia kona ola e J. Kauhane; J. Ikaaka, he oha pili wale; Kaia, hoopu paakai o Kapalaoa. Kaulumoku kaukau opiuma; Kamakaua, olomana ae@ haukae; Kaanapu, he luahi na ka halepaahao; L. Kawaha, he welo anaana; H. Kekoa, he kupakako no ka hui Kapana, he kamana laki ole; Maluaikoo, ua make iho nei—a kola; D. Waiau, hapa Pake pukahee; Kolona a me Kua, he uwea ma na ihu; O. K. Apiki, he noho na piliwale; Umii, he makai kula hoopau koalaala; J. Kauhane, he kahunapule aahu huluhipa, na ka bipi no e hele i kahi o ka wai; C. G. Macomber, hana waiu@ no hai nae ka pono; he 21 ka nui o keia poe holeholeiwi. Ua aa nui ae no na poe nei e hele o i ke kaua ke kauahaia mai e ke aupuni Pi Gi. Hu ka aka i keia poe ku-ka-liki.

            Ua hooholo nui iho nei, o J. Ikaaka ka mea naua e hoopiha imau haneri eke one o Punaluu i pau@  @ lakou, aia no ka hoi